Nieuw Nederlands boek over de Ethica te signaleren
Bij Garant Uitgevers nv verscheen van Herman Berger De Ethica van Spinoza
ISBN: 9789044127423 – 192 pagina’s - € 21,90
De uitgever over het boek:
Het werk van de Nederlandse filosoof Spinoza staat weer volop in de belangstelling. Niet alleen zijn politieke geschriften, maar ook zijn levenswerk, Ethica, drijft mee op de golf aan hernieuwde belangstelling. Dat is niet verwonderlijk. Het werk vormt immers de grondslag voor een goed begrip van Spinoza’s ander werk. Ethica zelf begrijpen is echter geen sinecure. In die wetenschap schreef de auteur met dit boek een commentaar op Spinoza’s hoofdwerk, die de lezer een houvast biedt om Spinoza’s ethische denken te begrijpen.
Naast een commentaar biedt het boek onvermijdelijk ook een interpretatie. De auteur houdt daarbij rekening met het onderzoek van De Dijn en Bartuschat en gaat met hen en met Spinoza uitgebreid in discussie. Hier de PDF met inhoudsopgave.
Om alvast een enig beeld te vormen hier wat informatie over emeritus prof. dr. Herman Berger (1924). Hij is emeritus hoogleraar systematische wijsbegeerte (Stg. Theologische faculteit Tilburg en faculteit Wijsbegeerte van de Katholieke Universiteit Brabant). Hij publiceerde onder meer: Metafysica, een dwarse geschiedenis, Evolutie en metafysica, Pleidooi voor meer Zinnigheid en Modern of voor-modern? Een vals dilemma, Over de dood heen. Over enige van deze boeken hieronder méér.
Vorig jaar was hij te gast in de serie van de Internationale School voor Wijsbegeerte “Eminente denkers”. Daarbij werd hij aangekondigd als: “een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de metafysica in het Nederlandse taalgebied. Berger keert zich tegen ‘negatieve filosofie’. Deze dominante stroming in het denken stelt dat antwoorden op de grote levensvragen niet te geven zijn. Berger betwijfelt dit. Een ‘uitgesproken positieve filosofie’ is volgens hem mogelijk. Daarvoor moet men alleen wel de metafysica serieus gaan nemen.
Metafysica beweegt zich letterlijk boven of na de fysica. Het is de wetenschap die nadenkt over de fysische (natuur)wetenschappen en over onze fysieke ervaringen. Het zet deze ervaringen in een overkoepelend perspectief. Daarmee werkt precies andersom dan de vakwetenschappen die de ervaringen doorgaans reduceren tot evolutionaire, chemische of natuurkundige of andere deelprocessen. Dit soort wetenschappelijke theorieën zijn, hoe mooi en gedegen ook, te beperkt. [Van ISVW]
- - - - Hier enige van zijn werken - - - - -
Friedrich Nietzsche een filosofie van het lijden en van de macht. Beveren & Nijmegen: Orbis - Orion & Gottmer. 150 pp. 1982
I. Een omstreden professoraat
II. "Ik keerde terug naar mijzelf"
III. Destructie van de metafysiek
IV. Er is geen toegang tot de werkelijke wereld
V. Kritiek op moraal en godsdienst
VI. De herwaardering van alle waarden
VII. De wil tot macht
VIII. Het nihilisme van de zwakte
IX. Het nihilisme van de sterkte
X. Waar staan wij?
XI. Tenslotte
Wat is metafysica? Een studie over transcendentie. Van Gorcum, 1993
In te zien bij books.google
Aan dit boek is te zien dat Herman Berger in die tijd nog niet echt met Spinoza bezig was. Spinoza komt 5 x voor, waarvan 3 x meteen in verband met Hegel; en verder in een passage waarin hij een ander, Th. de Boer, aanhaalt die wat over Spinoza te mopperen had. Thomas van Aquino komt 34 x voor, hetgeen een indicatie geeft voor een neothomistisch fundament.
Leeswijzer bij de Kritiek van de Oordeelskracht, Tilburg University Press, Tilburg, 1997
Hier is dus al kennisgemaakt met de Duitse Spinozadeskundige Wolfgang Bartuschat.
Ik noem het God, Tilburg, 1998
Over de dood heen (Damon, 2000)
[Uitgeverinformatie:) Ooit was het in onze cultuur de standaard-opvatting dat de dood voor de mens niet het definitieve einde is. Vandaag is die opvatting eerder een uitzondering. Natuurlijk zijn er ook nu nog mensen die in een leven na de dood geloven maar, zeggen ze er vaak bij, dat is voor hen louter en alleen een geloofszaak. Daarmee roepen ze een tegenstelling op: 'menselijkerwijs' moet je zeggen dat het leven met de dood eindigt maar 'in het geloof' is ons iets overgeleverd over opstanding, verrijzenis, eeuwig leven bij God. Het is het een of het ander, je bent gelovig of je bent het niet, en van die optie hangt het af of je al dan niet blijft vasthouden aan die aloude christelijke gedachte. Mijn vraag is niet of die tegenstelling er is. Mijn vraag is of ze zo hard is als hier wordt voorgesteld. Is er niet een derde tussen een menselijke, al te menselijke overtuiging enerzijds en anderzijds een geopenbaarde geloofsinhoud? Die derde zou de filosofie zijn. Het zou om een heel bepaalde filosofie gaan, want veel hedendaagse filosofieën zijn toch uitgesproken eindigheidsfilosofieën. We zouden naar die filosofie moeten gaan 'zoeken'. Maar het zou wèl een authentieke filosofie moeten zijn. En dat wil zeggen: een filosofie die een waarheidsparcours volgt. En die net zo onverbiddelijk argumenteert als welke andere filosofie ook.
In dit boek wordt verdedigd dat er een filosofie te vinden is die haar eigen parcours volgt en dan plotseling bemerkt dat het woord 'God' haar invalt. Denkende over de werkelijkheid die alles omvat, en over de plaats die de mens binnnen het omvattende inneemt, wordt het haar plotseling onmogelijk de woorden 'God' en 'eeuwig leven' te vermijden.
Evolutie en metafysica (Damon, 2001)
(samen met Barbara Berger) Metafysica, een dwarse geschiedenis (Damon, 2003)
Biblion recensie van Dr. P. Leenhouwers: 'Metafysica' is een ruim begrip, waarover kennelijk iedereen naar eigen goeddunken kan beschikken. Juist daarom is het een 'dwars' begrip, dat zich nooit zal laten verdichten tot een eenduidige inhoud of uitleg. Dragende gedachte bij het verstaan van metafysica is echter wel het ervaren van een grens in de werkelijkheid om ons heen. Het stoten op een grens die ofwel door de verwijzing over zich heen de mens uitnodigt die weg mee te volgen, ofwel integendeel hem halt laat houden en zo de werkelijkheid opdeelt in twee gescheiden gebieden: een grens dus die ofwel laat deelnemen aan meer dan we gewoon zijn te ervaren, ofwel een afscheiding vormt die niet overstegen kan worden. De worsteling met die grens-ervaring, met dat 'aan gene zijde van onze alledaagse wereld' - de duidingen ervan maar ook de mislukkingen - maakt dwars door de westerse geschiedenis van de filosofie 'de dwarse geschiedenis van de metafysica' uit. Berger (oud-hoogleraar metafysica) verstaat de kunst op een boeiende wijze (dat woord past terecht hier) de lezer deelgenoot te maken van dit stuk filosofiegeschiedenis. Wie geinteresseerd is in de metafysica, zal van dit nieuwe boek van Berger genieten. Paperback; kleine druk. [Van hier]
Biblion recensie van Prof. dr. F.J. Heggen:
Berger, hoogleraar wijsbegeerte, is een vruchtbaar auteur. In 41 korte hoofdstukken voert hij ons hier door de geschiedenis van de westerse filosofie. Hij toont een grote kennis, schrijft snel en wat wijdlopig. Wie een uitgewogen behandeling van de filosofie verwacht, komt bedrogen uit. Twee stromingen concurreren met elkaar in de voor-moderne filosofie: het platonisme, dominant tot en met de Middeleeuwen, en de metafysica van Aristoteles, uitgebouwd door Thomas van Aquino. Beide bleken niet in staat een adequaat beeld van individualiteit te ontwikkelen. Aan de hand van vooral 'De zeereis van Brendaan' laat Berger zien hoe structurele voorwaarden tot stand kwamen, specifiek voor de moderniteit in de Selbstbehauptung (Blumenberg): een wil om de vervreemde werkelijkheid bewust tegemoet te gaan en haar een nieuwe humaniteit af te dwingen. Maar zij is een gestalte van het ongelukkig bewustzijn: het ontgaat haar dat de niet-geconstrueerde wereld oorspronkelijker is dan zij. De voor-moderne en de moderne periode staan niet onverzoenlijk tegenover elkaar. Zij zijn te synthetiseren, als zij elkaars eenzijdigheden en waarheden erkennen. Vandaar de ondertitel: 'Een vals dilemma'. Voor filosofisch geschoolde lezers. [Van hier]
Werkelijkheid, aandacht & mystiek (Damon, 2006)
Biblion recensie van Dr. P. Leenhouwers:
De werkelijkheid als thema van de metafysica roept al eeuwenlang de filosofische vraag op: wat te verstaan onder 'werkelijkheid'. De vraag toont dat ze niet samenvalt met de telkens wisselende feitelijkheid, maar er achter schuil gaat, onkenbaar blijft. Erover nadenken is wel mogelijk. Daarbij lijkt haar typering als 'gegevenheid' zinvol, in de dubbele betekenis van 'feitelijkheid' en 'het geven', als bron. Zicht krijgen op werkelijkheid als bron vraagt geconcentreerde aandacht, die altijd geconditioneerd blijft door persoonlijke en culturele omstandigheden. 'Aandacht' nu is in het betoog van Berger het scharnierpunt, waarin metafysica en mystiek (breed verstaan) elkaar ontmoeten. De mysticus is ook op zoek naar de Bron, de Werkelijkheid; niet langs de weg van de filosofische reflectie, maar door zich als ik te ontdoen van elk geconditioneerdheid, waardoor de weg zich opent om een te worden met en opgenomen te worden in de Werkelijkheid, zich erin te verliezen. Via de aandacht zijn metafysica en mystiek 'ruggelings' met elkaar verbonden: met behoud van ieders eigenheid zijn ze op zoek naar hetzelfde. Een boeiend, betoog van een authentiek filosoof, die weldadig meesleept door zijn persoonlijke betrokkenheid bij het thema. [van hier]
Pleidooi voor meer Zinnigheid, mei 2008
Over Pleidooi voor meer Zinnigheid (2008) schreef Dr. D.G. van der Steen:
Wie het werk van Herman Berger kent, zal zich over de inhoud van dit nieuwe boek niet verbazen. Berger, emeritus hoogleraar systematische wijsbegeerte aan wat destijds de Stichting Theologische Faculteit Tilburg heette, heeft zich een leven lang afgezet tegen de rechtlijnige rationaliteit van de Verlichting, die naar het model van de moderne natuurwetenschap de werkelijkheid inperkt tot wat eenduidig en beheersbaar is en daarmee de meerzinnigheid van de mythe, het mysterie, de mystiek, de kunst en de religie uit het leven verbant. Hij neemt ons mee op een lange wandeltocht, kriskras door de geschiedenis van de filosofie, met zijpaden naar de kunst, de literatuur en de religie. Einddoel: metafysica, een vorm van filosoferen die open staat voor transcendentie. Gedreven geschreven, niet voor leken. Jammer dat een index ontbreekt, evenals een literatuurlijst; en jammer dat de regels zo vaak verkeerd inspringen. [Van hier]
Zie hier alle zeven boeken van Herman Berger bij uitgeverij Daimon.
