BdSpinoza

Het Spinoza-brevier van Carl Gebhardt [2]

De titel van het boek, waarover ik het in een vorig blog had, ontleende Gebhardt aan de “reeks van vaste en eeuwige dingen” [seriem rerum fixarum aeternarumque] die Spinoza in de Tractatus de Intellectus Emendatione in de paragrafen 100 en 101 bespreekt. Wat Spinoza daar zal bedoelen is ernaar verwijzen dat de wetenschap niet op zoek is naar de oneindige reeks concrete veroorzakingen van individuele, singuliere verschijnselen, maar naar de algemene (vaste en eeuwige) natuurwetten die in die verschijnselen werkzaam zijn. Tamelijk algemeen wordt aangenomen dat Spinoza deze verwijzing in de Ethica uitdrukt in de oneindige modi (beweging en rust w.b. de uitgebreidheid en oneindig intellect w.b. het denken). Dat laatste doet Gebhardt ook, waar hij schrijft “[…] die unendlichen Weisen, die Spinoza auch die festen und ewigen Dinge genannt hat.” (p. XXV) Voor Gebhardt is hier geen twijfel (terwijl het toch aan aanname is). Méér zegt hij niet over de titel van zijn ‘Spinoza-Brevier’.

In de avondeditie van Het Vaderland van 9 juli 1925 verscheen een recensie van W.G. van der Tak over dit boekje. Hij gaat niet in op de titel, zegt niets over de vele tekenen die ernaar verwijzen dat Gebhardt hiermee een Spinoza-brevier op de markt wilde brengen. De manier om Spinoza zo weer te geven als Gebhardt hier deed, vindt hij als poging geniaal, maar ook hij vindt dat we er niet veel aan hebben en beter de werken zelf van Spinoza kunnen lezen. Ook hij geeft commentaar op de kunsthistorische constructie van Gebhardt en is het er niet mee eens om Spinoza als godsdienststichter te zien, maar in de argumentatie gaat hij in de fout door te beweren dat Spinoza onder “godsdienst” slechts verstond: “de gehoorzaamheid aan Gods geboden, zooals die gekend werden uit eenige openbaring.” Dat is inderdaad zoals Spinoza verwijst naar de reëel bestaande religies. Maar dan vergeet Van der Tak dat Spinoza het ook had over de “vera religio” zoals hij zijn eigen filosofie zag als de kenniszoektocht waarmee de “echte godskennis” te bereiken was. Verder zegt Van der Tak niets erover of er in die inleiding ook nog iets interessants over Spinoza op te steken is. Voor ik daarop in een volgend blog inga (ik wil eerst leren met een OCR-editor te werken, die ik ook nog moet verwerven) breng ik hier een link naar die recensie van Van der Tak die ik bij de KB op de krantensite vond en die ik heb bewerkt zodat hij is uit te printen en hier als PDF heb geplaatst.

Hier de inhoudsopgave:

             

Vervolg in deel 3

spinoza | 20-10-2011 | 11:36 | Link | Reacties (2)