Feest met de prunus spinosa
Vandaag viert de katholieke kerk
het feest van Allerheiligen. Eigenlijk was dat een poging tot
kerstening van een heidense ritus, die in het Romeinse pantheon
jaarlijks plaatsvond, alsmede van het Keltische feest van Samhain van
31 oktober tot en met 1 november (Halloween).
Met dit feest waaraan de sleedoorn (prunus spinosa) verbonden is
zouden de grenzen tussen het fysieke en spirituele vervagen. Geen wonder, want de bloemen zitten vol cyanide en zijn behoorlijk giftig. De
sleedoorn is de struik of boom van de zwarte magie. [Cf.]
Om die grenzen weer scherp te krijgen is misschien goed kennis te nemen van het volgende:
Spinoza's religie buiten de
kerk
Op 14 oktober 2013 gaf Miriam van Reijen een lezing voor
de Leidse
Studenten Ekklesia in de serie ‘Religie buiten de kerk’ [cf. blog]. Zij
behandelde Spinoza’s opvattingen over god, godsdienst, theologie en
over de ware religie: een ‘religie buiten de kerk'. Deze filosofie
kan praktische consequenties hebben voor het dagelijkse leven, d.w.z.
voor levenskunst en geluk. Verder besprak ze Spinoza’s filosofie in
relatie tot ‘het oosterse denken’ en de vraag of Spinoza een
mysticus genoemd kan worden. [PDF]
Reacties
Jammer voor de Leidse kerkelijke studenten: ze zijn door de warrige vertellingen van Van Reyen zwaar misleid ontrent Spinoza. Tientallen punten worden door haar verkeerd uiteengezet. Om nu dan maar te zwijgen over het feit dat Spinoza's theolgisch-politieke obsessie totaal gemist wordt.
Wim Klever 01-11-2013 @ 13:29
Wim, als je niet inhoudelijker wordt en niet minstens enige van de "tientallen punten" en van wat van de TTP "totaal wordt gemist" vermeld, ga ik je reactie wissen.
Stan Verdult 01-11-2013 @ 13:40
De3 kennissoorten worden stuk voor stuk verkeerd neergezet. Hun onderlinge relatie wordt niet goed gezien. De weg naar het heil onterecht verdubbeld. Misvatting omtrent Christus. Matheron voor vreemde kar gespannen. Vergelijking met Zen ontspoord. Etc. Andere misvattingen heb ik al uit mijn geheugen gewist.
Wim Klever 01-11-2013 @ 17:32
Aangezien Wim steeds consequent met zichzelf is, verwondert me zijn reactie niet. Zelf vind ik de tekst van Miriam van Reijen wel een interessante en verhelderende Spinoza-interpretatie, waar ik heel ver kan in meegaan. Hieronder voor de geïnteresseerden een korte weergave van de inhoud.
De tekst van Van Reijen is erg gecondenseerd, waarschijnlijk omdat hij slechts bedoeld is als leidraad voor een spreekbeurt waarin ze haar gedachten uitgebreider toelicht. Maar zelfs hiermee rekening houdend, blijft het indrukwekkend dat ze de essentie van Spinoza’s filosofie zo bondig weet weer te geven en toe te lichten. Ik heb ook de indruk dat van Reijen in deze tekst meer van haar opvattingen bloot geeft dan in haar boeken, misschien omdat ze meer risico’s durft nemen in een lezing voor een beperkt publiek dan in een publicatie onder vorm van boek of tijdschriftartikel.
Van Reijen vertrekt van de these dat Spinoza geen rationalist mag genoemd worden. Voor Spinoza is de macht van de ratio erg beperkt (EIVP14: de ratio vermag niets tegen de aandoeningen, tenzij ze zelf tot aandoening wordt). De ratio wordt zelf van twee kanten ingeperkt: zowel aan de onderkant (de verbeelding – die lang niet zo negatief is als velen denken) als aan de bovenkant (het intuitieve weten). Toch betekent deze relativering van de ratio niet dat van Reijen voor de mystieke interpretatie van Spinoza’s filosofie kiest (mystiek veronderstelt immers geloof in een persoonlijke God). Van Reijen stelt een “derde weg” voor: ze ziet Spinoza als “passionalist en naturalist”.
Verder gaat de tekst dieper in op de relatie van Spinoza met de religie. Haar stelling is dat Spinoza wel tegen het bijgeloof tekeer gaat, maar niet tegen het uitgezuiverde geloof, dat een positieve rol speelt in het bereiken van geluk voor de mens en vrede voor de samenleving. Rationeel is het niet te verklaren hoe religie als product van de verbeelding daar in slaagt, maar de ervaring toont aan dat het zo is.
In het bijzonder de leer van Christus (d.w.z. deze van het evangelie, niet wat de kerken er van gemaakt hebben) kan op de goedkeuring van Spinoza rekenen. Christus heeft de boodschap van rechtvaardigheid en naastenliefde, die bij de Joden alleen voor hun volk gold, universeel gemaakt. Christus was een man die God adequaat begrepen had (cfr. Citaat van Mathéron: “was Christus Spinozist?).
Mark Behets 01-11-2013 @ 22:16
Dank, Mark, voor je positieve en waarderende reactie.
Stan Verdult 01-11-2013 @ 23:11