Fraaie taxonomie van de hartstochten volgens Spinoza
Op 25 januari 2011 bracht ik in mijn blog "Breviarium Spinozanum: de hartstochten" een map van de hartstochten zoals Spinoza die in deel III van de Ethica ontwikkelt. Hij was gebaseerd op een dergelijke map die door Emanuel Derman was gemaakt en die ik had vertaald en uitgebreid [Cf. hier die map en hier bij edge.com het origineel]
Een vergelijkbare bewerking
(vertaling en uitbreiding) van "A systematical presentation of
the emotions (affectus)" die Rudolf W. Meijer al jaren geleden
op internet plaatste [Cf. laatste update 1 april 2011]
werd recent vervaardigd door Klaas van den Berg, deelnemer aan
een Ethica-studiegroep die Adrie Hoogendoorn in Enschede
begeleidt. Zij beiden vonden het nuttig om deze Taxonomie van de
hartstochten volgens Spinoza via dit blog verder te verspreiden.
Ik ben hen daarvoor zeer erkentelijk. Zie hier
het PDF ervan; iedere hartstocht heeft in dat schema een hyperlink naar de
definitie in het artikel van Meijer.
[NB betreft een nieuwe versie van 25 februari 2014]
Ik wijs ook op hoe Klaas van den Berg de definitie van hartstocht[3/d3] op de tweede blz. gevisualiseerd heeft.
Enige opmerkingen
# Lange tijd had ik bezwaar tegen de vertaling door Henri Krop van affectus met hartstocht. Maar door dit overzicht besef ik dat 'hartstocht' toch een betere vertaling is dan die met 'passie' (of 'emotie') of dan, zoals Wim Klever doet, met 'reactie'. Hartstocht is namelijk te gebruiken zowel voor de (meest voorkomende) passieve, als voor de (paar) actieve affecten die Spinoza beschrijft. Voor die laatste is 'passie', 'emotie' of 'reactie' niet meer een passende vertaling, terwijl 'hartstocht' dan nog steeds gebruikt kan worden.
# Wel handig zoals de kleuren werden toegevoegd.
# Knap zoals Meijer aanvullingen vanuit andere plaatsen inbracht, zoals b.v. Kuisheid uit E3p56s (Castitas) onder 'flinkheid' en Plichtsbesef uit E4p37s1 (Pietas) onder 'edelmoedigheid'.
# In
regel 7 staat 'Zelfgenoegzaamheid'. Dit klinkt negatiever dan
Spinoza met Acquiescentia in se ipso bedoelde. Heeft Krop zijn
vertaling in een latere editie gewijzigd? Ik lees in de 3e editie die
ik heb 'zelfvoldaanheid'. 'Tevredenheid met zichzelf' is de vertaling
van Corinna Vermeulen. Beide laatste vertalingen hebben - terecht -
een positievere klank.
# Op regel 22-24 zou naast
wreedheid (crudelitas) nog de vertaling van saevitia
(hardvochtigheid, bruutheid of beestachtigheid) toegevoegd
kunnen worden.
# Ik zou in overweging willen geven
om op de 26e rij "geprikkeld" (titilatio) aan te duiden met
"aangename prikkeling"; onder "geprikkeld"
verstaan we i.h.a. iets negatiefs (iets droef makends), terwijl
Spinoza hier iets blij makends op het oog heeft.
# Op regel 30 zou bij verwondering
nog E3AD4 toegevoegd kunnen worden.
[Opmerkingen op 25 februari doorgehaald, daar ze in de nieuwste versie zijn verwerkt]
Reacties
Stan, dank voor je opmerkingen. Ze zullen door Klaas van den Berg in een update verwerkt en aan je toegestuurd worden. Het belang van dit schema is m.i. het volgende:
1. het polaire karakter van de verschillende groepen hartstochten komt duidelijk naar voren.
2. de actieve hartstochten hebben een plaats in het schema.
3. het schema heeft een zekere hiërarchische structuur met bovenaan de primaire hartstochten.
4. er is een verwijzing naar de vindplaatsen.
De term 'hartstocht' heb ik tot nu toe de beste vertaling voor Lat. affectus gevonden, vooral omdat ja dan het verschil met 'aandoening', Lat. affectio, in definitie E3d3 duidelijk maakt.
Adrie Hoogendoorn 04-02-2014 @ 13:53
Adrie en Klaas, hartelijk bedankt.
Mooi initiatief, die bewerking. De hiërarchie in de hartstochten wordt gevisualiseerd. Aan de opsomming van hartstochten in de Ethica wordt structuur gegeven. Helder overzicht m.n. door het gebruik van kleuren. Lamineer het schema, gebruik het tegelijk met Ethica 3 en het heeft toegevoegde waarde!
Arno v Zuylen 10-02-2014 @ 17:34
Heden is een verbeterde versie voor de eerdere in de plaats gekomen. Alle in dit blog gedane suggesties, alsmede opmerkingen van Adrie Hoogendoorn en Rudolf Meijer, inclusief enkele verbeteringen in de vertaling en andere kleine correcties zijn erin verwerkt.
Met dank aan de maker Klaas van den Berg.
Stan Verdult 26-02-2014 @ 01:31