Gisteren weer interessante Spinozadag in Paradiso
Zoals u inmiddels van deze weblogger gewend bent, volgt hier weer een korte impressie met wat foto's van de - inmiddels alweer voor de vierde maal gehouden - Spinozadag, georganiseerd door de ASK in poptempel Paradiso. De zaal was voller dan eerdere jaren, zodat er ook mensen op de balcons moesten plaatsnemen.
Boven de sprekers werden afbeeldingen van Spinoza geprojecteerd en tot zijn vreugde zag deze weblogger dat ook de prachtige linosnede van de Russische Lev (Leo) Pavlovich Lapin, waarover hier onlangs werd geblogd, tussen de plaatjes was opgenomen. Zoals hier te zien is op deze foto van wethouder Carolien Gehrels van Amsterdam die de dag opende.
Sinds kort emeritus dominee Jan Knol, bekend van diverse boekjes over Spinoza, was de eerste hoofdspreker. Hij gaf een toelichting op hoe en waarom Spinoza geen ruimte zag voor de vrije wil.
Het niet bestaan van de vrije wil zag Knol als een grote opluchting ("Goed zo!"). Zijn toespraak was dan ook een laudatio gelijk, die uitliep op een verheugde samenvatting in negen voordelen van het niet bestaan van een vrije wil.
Het slotgedeelte van zijn toespraak heb ik op video opgenomen. Als die geslaagd is kom ik nog met een video-impressie op Youtube, waarop die negen voordelen te beluisteren zullen zijn. Zo niet dan verwijs ik naar de website van de ASK, waarop die toespraak t.z.t. downloadbaar zal worden. *)
Daarna was het de beurt aan prof.mr. Eugène Sutorius (hoogleraar strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam en raadsheer bij het Gerechtshof te Arnhem) om de gevolgen voor het strafrecht te schetsen van het niet bestaan van de vrije wil, zoals door neurowetenschappers wordt betoogd. Wat mij van zijn toespraak vooral bijblijft is zijn inschatting dat dit voor het recht niet zo'n grote gevolgen zal hebben, daar de juristen er al erg van overtuigd zijn dat zij van ficties uitgaan. Ficties als het uitgangspunt dat ieder geacht wordt de wet te kennen, een fictie als de 'maatman' waaraan iemand gemeten en waarmee aangenomen wordt dat ieder de risicogevolgen van een handeling had kúnnen voorzien enz. Zo wordt ook de 'vrije wil' en de 'toerekeningsvatbaarheid' aangenomen, zonder dat daar al te veel woorden aan worden besteed, daar al lang bekend is dat het hier om ficties gaat - we kunnen bij een ander immers niet naar binnen kijken!
De zaal luisterde vol belangstelling. Zo ook het balcon
Van de discussie onder leiding van filosofe Carien de Jonge die toch maar in beperkte mate een "gesprek met de zaal" werd (wegens te weinig tijd...) is mij vooral het volgende bijgebleven. Zij had zich terdege voorbereid en kwam met het commentaar van sommige critici dat neuroonderzoekers teveel van een model uitgaan, waarin zij het 'zelf' van hun onderzoeksobject (de mens) gelijkstellen aan zijn ratio. Toen ze daarop reactie vroeg bleek haar punt (zij probeerde het nogmaals) niet over te komen. Maar ze had het grootste gelijk. Het onderzoek van Libet b.v. is van een onderzoeksdesign dat geheel vanuit een cartesiaans dualistisch idee is opgezet. Gemeten wordt dan hoe 'de bewuste geest' achterloopt op het lichaam. Maar men moet natuurlijk uitgaan van een mens, die een geheel is van lichaam en geest - zoals men bij Spinoza kan leren. Wat had ik Carien de Jonge graag willen ondersteunen, maar er was te weinig tijd voor de zaal.
Het slotwoord ('column') werd gesproken door Boris van der Ham, Tweede kamerlid voor D66. Hij gaf een aardige schets van de strijd tussen de Arminiërs en Gomaristen uit de 17e eeuw en schetste hoe voor tegenwoordige beleidsmakers moeilijk is te bepalen wanneer jongeren geacht worden voldoende volgroeid te zijn om dingen zelf te kunnen bepalen - gevolgen van hun wilsvrij genomen beslissingen te kunnen overzien. Het grappige was dat de dag in zekere zin met een lofrede op de vrije wil werd afgesloten.
*) Het is me niet gelukt om een deel van de toespraak van Jan Knol mee te nemen in de video-impressie die ik op Youtube plaatste. Ook het slotdeel, waarin prof. Sartorius over Spinoza sprak, is niet echt goed te verstaan. Enfin, tóch iets geplaatst. Misschien krijgen we t.z.t. iets van de ASK te zien, want ik zag dat alles werd opgenomen.
