Goethe maakte zich via o.a. Spinoza tot Goethe
Gisteren verscheen de lang verwachte nieuwe grote Goethe-biografie van
Rüdiger Safranski, Goethe - Kunstwerk des Lebens. Carl Hanser Verlag, München, 752 S.
Uitgever:"Das Goethe-Buch für unsere Zeit: Rüdiger Safranski nähert sich dem letzten Universalgenie aus den primären Quellen – Werke, Briefe, Tagebücher, Gespräche, Aufzeichnungen von Zeitgenossen. So wird Goethe ungewohnt lebendig: Ein junger Mann aus gutem Hause, dem Studentenleben zugetan und dauerverliebt, wird Bestsellerautor, bekommt eine gutdotierte Stellung, dilettiert in Naturforschungen, flüchtet nach Italien, lebt in wilder Ehe – und bei alledem schreibt er seine unvergesslichen Werke. Doch er wollte noch mehr: Das Leben selbst sollte zum Kunstwerk werden. Safranskis souverän geschriebenes Buch macht uns zu Zeitgenossen dieses Menschen und schildert eindringlich, wie Goethe sich zu Goethe gemacht hat."
Nu zal Safranski er dan eindelijk toch niet omheen kunnen om ook Spinoza in zijn boek te verwerken. Tot heden kwam in zijn boeken - over de Romantiek, over Schiller, over de vriendschap tussen Goethe en Schiller - nooit de naam van Spinoza voor, hetgeen toch zeer opmerkelijk genoemd mag worden, gezien het belang van Spinoza voor de Duitse romantici en zeker voor Goethe.
Maar nu zal Goethe hem dan toch gedwongen hebben zich ook enigszins in Spinoza te hebben moeten verdiepen, mag je toch aannemen. Een Goethe-biograaf kan niet om Spinoza heen. Onder andere met Spinoza was het "wie Goethe sich zu Goethe gemacht hat."
In deze promotievideo gaat het uiteraard nog niet over Goethes Spinoza-interesse. Maar de bespreking in tlz.de heeft het over Goethe als "Ein Nichtchrist und Spinozist." Dat komt dus wel goed, denk ik.
Morgen is het 264 jaar geleden dat op 28 augustus 1749 Goethe geboren werd. George Santayana schreef op 2 januari 1915 een essay "Goethe and German Egotism", daarin deze alinea:
Goethe, no doubt, showed a certain benignity towards paganism and towards the senses; but it was the benignity of a romantic poet, a traveler, a scholar, a sage counsellor to a Christian government; it was not the complete revolt of a natural pagan. His Iphigenie and his Helena and his whole view of antiquity were full of the pathos of distance. He simply continued the Renaissance after that clerical eclipse of it which had dressed the seventeenth century in black; and he was more interested in enriching the life of Christendom with all sorts of speculations and pageantries than in organizing it politically and morally on a new basis. If his pantheist imagination was kindled at times by Spinoza, if he relished the thought that pity was bad and useless or that one who truly loved God could not wish that God should love him in return, he relished these ideas all the more, perhaps, because he took them to be paradoxical and more romantic than in fact they were; for in the system of Spinoza there is nothing strained or willful about them. At the same time Goethe, who was nothing if not benign, showed an equal benignity towards piety and mysticism; he never formulated, like Nietzsche, an anti-Christian standard of duty. Only the sourest Puritan or the inquisitor with the keenest scent for heresy would not gladly forget that so broad a genius was not quite Christian.
[Zie hier het hele essay]
______________
Bespreking van Safranski's Goethe - Kunstwerk des Lebens op duits.de/docenten [maakt mij er niet gerust op dat Spinoza erin aan de orde komt] - ook kort op biografieportaal met links naar andere besprekingen [geeft weer hoop, want "Safranksi houdt het meest van de Goethe op leeftijd"...]


Reacties
Daniel Kehlmann had een interview met Rüdiger Safranski over Goethe n.a.v. dit boek.
DK: Daraus erklärt sich auch seine Abneigung gegen die Philosophie. Das ist eben eine Disziplin, die einen sehr weit von der Erfahrung wegführt. Er wollte aber nicht weit weg von der Erfahrung.
RS: Genau. Man hat den Einfluss von Kant und Spinoza auf ihn überschätzt – er hat sie allenfalls angelesen. Im Übrigen verließ er sich auf sein Gespür. Was er brauchen konnte, nahm er, auch wenn es dort nicht so im Buche stand.
http://www.faz.net/aktuell/feuilleton/buecher/ruediger-safranski-und-daniel-kehlmann-so-funktioniert-ein-kulturelles-immunsystem-12583057.html
Stan Verdult 23-09-2013 @ 11:07