BdSpinoza

Henri Sérouya (1895-1968) Spinoza-geleerde in beeld

Opmerkelijk vind ik het dat Henri Sérouya geen enkele pagina op internet heeft - niets over zijn leven, zijn studie en werken wordt door Google aangereikt. Alleen krijg je op zijn naam vele titels van zijn publicaties voorgeschoteld. Lange tijd kon ik ook zijn sterfdatum niet vinden, maar na het nalopen van veel hits, trof ik dan toch een Hebreeuwse site van The National Library of Israel die veel van zijn werken op rij geeft mét zijn levensdata; de Hebreeuwse wikipedia geeft zijn portret. Dit blog wordt dus de eerste pagina op internet die gegevens van Henri Sérouya bijeenbrengt. Ik laat daarbij ook iets zien van het zoekproces. De aanleiding is uiteraard dat ik zijn publicaties over Spinoza tegenkwam. Ik geef eerst die titels en daarna een reeks andere waaruit we straks mogelijk wel een conclusie kunnen trekken

Over Spinoza

• Spinoza. Sa vie, sa philosophie. Éditions Exclesior, Paris, 1933. 83, (1)p. Illustré de 32 planches hors texte - te weten facsimiles van documenten en portretten van Spinoza. Het is misschien aardig te weten dat dit werkje in het bezit geweest moet zijn van Theo van Doesburg [cf. RKD: "met ex libris stempel Mrs. Theo van Doesburg, Meudon"] - één van de signalen dat de kunstenaars van De Stijl interesse in Spinoza hadden. Dit boekje zal bij gelegenheid van de 300e geboortedag van Spinoza zijn uitgekomen. Na de Tweede Wereldoorlog werd het werk bij een andere uitgever herzien en flink uitgebreid van 83 tot 257 pagina's:

• Spinoza. Sa vie, sa philosophie. Nouvelle édition. Revue et augmentée. Paris, 1947. 257 pp. +32 plates. Albin Michel, Paris, 1947
Ook hierbij is wel aardig om iets "inutilis scientia Spinozana"-achtigs te noteren. In het 51e jaarverslag van de VHS dat handelt over 1947-48, wordt meegedeeld dat in dat verslagjaar slechts één enkele uitgave werd ontvangen "en wel een herdruk van een reeds anno 1933 verschenen werk van Henri Sérouya [..]." [Cf.]

Verder nog een aantal artikelen

• "Le Génie de Spinoza. A l’occasion du tri-centenaire de sa naissance." In: Le Judaïsme Sepharadi, Organe de la Conféderation Universelle des Juifs Sépharadim. 1^re Année - N^o 4 - novembre 1932 - Héchvan 5693 [cf PDF]

• "Y a-t-il réellement du nouveau sur Spinoza?" In: Le Judaïsme Sepharadi, Organe de la Conféderation Universelle des Juifs Sépharadim, Paris, No 23 (octobre) 1934

• "les traces de Rembrandt et de Spinoza." In: Édition de la Gazette des beaux-arts, 1964 - 12 pp

• "Encore le cas Spinoza." [Signé: Henri Sérouya.]. In: Revue de Synthèse, jul-dec. 1954, LXXVI, p. 261-267, 1955

Selectie overige werken [Zie méér op website The National Library of Israel en bij Hathitrust]

La Kabbale. Ses origines, sa psychologie mystique, sa métaphysique. Grasset, Paris, 1940, 1947 - p. 265. DEUXIÈME ÉDITION REVUE. PRESSES UNIVERSITAIRES DE FRANCE, 1967 - PDF

Le problème philosophique de la guerre et de la paix. Marcel Rivière, Paris, 1932, 1946

La Philosophie de Maïmonide. 1936

Maimonide. Sa vie, son oeuvre. 1951

Maimonide. Sa vie, son oeuvre avec un exposé de sa philosophie. Collection Philosophes, PUF, Paris, 1957. 1963

La Kabbale du point de vue religieux, philosophique et historique. 1956

"Bergson et la Kabbale." In: Revue Philosophique de la France et de L'Étranger 149:321 - 324 (1959)

La Pensée Arabe. 1962

Was hij een joodse geleerde?
Gezien deze vele joodse studie-onderwerpen én het feit dat hij af en toe publiceerde in en medewerker was aan het joodse maandblad Le Judaïsme Sepharadi [zie hier een inhoudsopgave van dit blad, samengesteld door de bekende I.S. Révah], doet het vermoeden opkomen dat hij waarschijnlijk van joodse origine was. Maar het feit dat hij in een bericht in dat blad aangeduid werd met "notre ami et collaborateur" doet mij de mogelijkheid open houden dat hij dat wellicht niet was en juist daarom als "onze vriend" werd gezien. Ik kom hierop door de volgende mededeling in Le Judaïsme Sepharadi, Organe de la Conféderation Universelle des Juifs Sépharadim, l^re Année - N° 11 Juin 1933 • Tamuz 5693 [PDF]:

"UN NOUVEL OUVRAGE DE M. SEROUYA

L ’Initiation à la Philosophie contemporaine

Cet ouvrage où M. Henri Sérouya expose les doctrines philosophiques les plus importantes de notre époque, constitue une synthèse et un instrument de travail pour les philosophes et les non philosophes. Des chapitres qui traitent en particulier du Bergsonisme, du Pragmatisme, de l’Ecole de Marburg, de l’Ecole Italienne, de la Phénoménologie, de la Philosophie scientifique, de la Sociologie et de la Psychologie, ouvrent des horizons nouveaux sur les multiples aspects de la pensée contemporaine, souvent peu accessibles et peu connus. (La Renaissance du Livre, 15 francs).

Nous avons le plaisir d’annoncer par la même occasion que l’Académie des Sciences Morales et Politiques, dans sa séance du 3 juin, a attribué le prix Joseph-Saillet de 500 francs à notre ami et collaborateur, pour son ouvrage: Le Problème Philosophique de la Guerre et de la Paix."

Ik had mijn boven gegeven vermoeden nog niet opgeschreven en zie: daar vind ik toch één stukje relevante informatie over hem. Op 21 november 1927 had Sérouya een brief geschreven aan Martin Buber, waarin hij vroeg of hij hem een studie ter beoordeling kon toesturen over de « mentalité primitive » d’après la doctrine de M. Lévy-Bruhl. En de bezorger van die correspondentie noteert in een voetnoot bij die brief: "Henri Sérouya (1895-1968), savant juif né à Jérusalem." [Cf.]

En dan realiseer ik mij pas dat zijn portret niet zomaar op internet staat, maar dat dit in een wikipediapagina gebruikt zal zijn en inderdaad is er zo'n pagina in het Hebreeuws, waar google je uit zichzelf niet zomaar heen brengt; maar, eenmaal gevonden, helpt hij je wel bij de vertaling. En zo kom ik meer te weten.

Hij blijkt eigenlijk Aaron Zerúja te heten en in Jeruzalem geboren te zijn in een Sefardische familie die via Aleppo uiteindelijk naar Jeruzalem was gekomen. In zijn jeugd studeerde hij aan een school van vrienden. In 1911 verhuisde het gezin naar Egypte waar ze tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleven en hij zijn middelbare school afmaakte. In 1919 ging hij naar Parijs om te studeren en werd, hoewel hij niet genoeg financiële middelen had, toch toegelaten aan de Sorbonne om er filosofie te studeren; hij behaalde er zijn doctoraat. Een van zijn leraren was de bekende joodse filosoof Henri Bergson. Na zijn studie werd hij docent aan de Sorbonne en lid van de Franse Academie van Wetenschappen. In Frankrijk had hij de naam Henri Sérouya aangenomen, eigenlijk alleen een fonetische schrijfwijze.

Zoals we al zagen was Zerúja een productief schrijver en onderzoeker. Z'n eerste boeken (Initiation à la peinture d'aujourd'hui [Paris, La Renaissance du Livre, 1931], Le problème philosophique de la guerre et de la paix [Paris, M. Rivière, 1932]) hadden een algemeen karakter en ontvingen waardering in Franse literaire kringen. Daarna ging hij zich meer met joodse filosofie bezighouden en verschenen er, zoals we al zagen, boeken over de filosofie van Spinoza (1933) en de filosofie van Maimonides (1951). Een van zijn belangrijkste werken was "een geweldig boek over Kabbalah, de oorsprong en de metafysica ervan" (1947); in het Frans kreeg het drie edities en het werd in andere talen vertaald, waaronder Duits, Italiaans en Spaans. in 1959 publiceerde hij een boek over de Essenen. Ook schreef hij een boek over het Arabische filosofische denken (1967). Naast boeken publiceerde tal van artikelen in wetenschappelijke tijdschriften in het Frans en het Engels. Hij won diverse prijzen van de Academie Francaise. Tijdens de Tweede Wereldoorlog leed hij net als de rest van de Franse joden onder het antisemitisme van het Vichy-regime. Bij een overval op zijn huis werd zijn grote bibliotheek beschadigd en werden veel van zijn manuscripten genomen. In 1949 werd hij uitgenodigd als gast van de staat Israël, die hij ook daarna meerdere malen bezocht.

Enige - maar nog altijd zeer bescheiden - informatie halen we verder nog uit de volgende korte recensie van dit eerder aangekondigde boek in Le Judaïsme Sepharadi

"Henri Sérouya: Initiation à la Philosophie contemporaine (La Renaissance du Livre). — M. Sérouya, délaissant les travaux originaux qui l’ont signalé à l’attention, a entrepris, avec cet ouvrage, une oeuvre de vulgarisation, qu’un gros succès de librairie semble avoir couronné.
D’innombrables tentatives ont été faites pour condenser, en des volumes relativement courts, toutes les doctrines philosophiques qui se sont succédé à travers les siècles. Il n’en est pas beaucoup qui aient pleinement réussi. M. Sérouya a eu une ambition plus modeste.
Il n’a voulu que nous initier à la philosophie contemporaine, en la prenant à la fin du dix-neuvième siècle et en la menant — chose hardie — jusqu’à M. Freud, que les grandes Eglises philosophiques ne considèrent pas encore sans une nuance de mépris.
Les lecteurs des oeuvres précédentes de M. Sérouya - « L’Initiation à la Peinture d’aujourd’hui », « Le Problème philosophique de la guerre et de la paix », « Spinoza, sa vie et sa philosophie » — retrouveront dans son nouveau livre son même souci de documentation, ses dons de pénétration et la clarté de ses exposés.
Avec Bontroux, Bergson, William James, Brunschvig, Croce, Maritain,’ etc., toute la pensée philosophique du siècle dernier et de notre siècle défile ainsi sous nos yeux, patiemment analysée.
'Initiation à la Philosophie contemporaine constitue un précieux instrument de travail pour tous ceux qui suivent les destins de la changeante Pensée.

Jacques CALMY.

In: Le Judaïsme Sepharadi, Organe de la Conféderation Universelle des Juifs Sépharadim, 3^re Année - N° 21 Juin-Juillet 1934 - Tamuz-Ab 5694 [PDF]

ik begon met heel weinig aan informatie, maar geleidelijk aan kwam er toch iets. In een laatste blog over hem breng ik zijn tekst die ik boven al noemde: "Le Génie de Spinoza. A l’occasion du tri-centenaire de sa naissance." Een keer een niet zo ingewikkeld Frans moet kunnen...

spinoza | 17-06-2014 | 19:59 | Link | Reacties (2)