Het joodse keppeltje (kippah)

Moet ik iets vinden van het joodse keppeltje, de kippah? Of vergelijkbare uiterlijke tekenen waarmee iemand wil laten zien dat hij jood is? Nee, dat hoef ik uiteraard niet. Maar ik wil wel iets zeggen over het - vanuit onkunde - foute of misleidende gebruik van de naam van Spinoza in dezen.

Enige dagen geleden had Arutz Sheva, Israel National News, een stukje over “No-go Areas for Jews in Europe.” De lead daarvan luidde: “Israel has room for all Jews and welcomes them, but that does not have any bearing on what is going on in Europe. Rabbi Lau predicted that European Jewish history is nearing its end.” En daarin stond tussen andere aanklachten over discriminatie van joden, de tekst: “In the Netherlands, the country of Baruch Spinoza, police officers began wearing yarmulkes to catch Dutch Jew haters in the act of physical or verbal assault. Jewish students are told to "put a cap over your kippah".
In Amsterdam, the shelter of Spanish Jews who fled from Inquisition, the twenty-five Lester M. Wolff van Ravenswade described the difficulties faced by Jews living in an open letter to the newspaper NRC Handelsblad: "I cannot go to public events dressed as a Jew, let alone go out on Saturday night. Which party do I have to vote for in order to live safely with the kippah on my head?".”

Dit grijpt terug op een ingezonden brief in de NRC van twee jaar geleden over: “Niet gaan stappen met keppeltje op.” [Ik citeer ’t berichtje erover hierna].

Het gaat mij om die verwijzing naar “the country of Baruch Spinoza.” Impliciet lijkt ’t dan alsof men Spinoza als pleitbezorger van tolerantie in dezen wil aanhalen. Maar Spinoza wees in de TTP erop dat het vasthouden aan ceremoniën, aan wettelijke rituelen, wat hem betrof onnodig was: want niet meer was om een staat bijeen te houden, maar een eigen keuze om zich te blijven onderscheiden: “dat zij zich echter door zoveel jaren verstrooiing heen en zonder staat gehandhaafd hebben, is allerminst verwonderlijk, nadat ze zich zo van alle naties hadden afgezonderd, dat ze zich de haat van allen op de hals gehaald hebben […].“ [TTP, p. 152]. Spinoza wijst erop dat de haat opgeroepen wordt door die afzondering en dat vasthouden aan die aparte rituelen.

Er lijkt mij niets tegen het dragen van een keppeltje in een synagoge of op een joodse begraafplaats. Ik heb er deze zomer nog een opgehad bij een mooi concert in een synagoge tijdens Musica Sacra. Maar zo’n keppeltje in de publieke ruimte te willen dragen beschouw ik – met Spinoza - als een vorm van uitlokking van haatdragend gedrag. Die haat is niet goed (haat is immers nooit goed), maar uitlokking ook niet.

                                                    * * *

Niet gaan stappen met keppeltje op   

‘Als jood kun je eigenlijk niet herkenbaar naar publieke aangelegenheden, laat staan uitgaan. Op welke partij moet je stemmen om met een keppeltje veilig door het leven te gaan?’

Dat schrijft Lester M. Wolff van Ravenswade (25) vandaag in een open brief aan nrc.next. Hij reageert daarmee op de oproep van Frits Bolkestein tot emigratie voor joden. “Voor hen zie ik geen toekomst hier vanwege het antisemitisme onder vooral Marokkaanse Nederlanders”, zei hij 6 december [2010] tegen dagblad De Pers.

Bolkestein kreeg kritiek op zijn woorden, maar ook lof voor het agenderen van antisemitisme. Wolff van Ravenswade: “Ik wil de opmerking van Bolkestein zo graag nuanceren. Zeggen dat het niet zo is. Maar wat Bolkestein benoemt is voor ons realiteit. Als ik een feestje organiseer moet ik zelf de beveiliging regelen.”

Doodsangsten heeft hij naar eigen zeggen uitgestaan. Bijvoorbeeld die keer dat er een groep luidruchtige jongens stilviel terwijl hij instapte in de tram met zijn keppel op, hem tijdens de rit aanstaarde en hem uitschold toen hij weer uitstapte.

Uit het landelijk Criminaliteitsbeeld Discriminatie van de politie blijkt dat het aantal meldingen van antisemitisme met bijna 50 procent is gestegen: van 141 in 2008 naar 209 in 2009. Ronny Naftaniel, directeur van het Centrum informatie en Documentatie Israël, ziet een verband met perikelen in het Midden-Oosten. “Opeens hebben mensen het gevoel dat ze alles kunnen maken.” Wolff van Ravenswade gaat overigens niet emigreren. “Ik vertik het om slachtoffer te zijn.”

NRC Handelsblad, 15 december 2010