Irene van Lippe-Biesterfeld negeert Spinoza
Gisteren hield Prinses Irene van Lippe-Biesterfeld, oprichter en voorzitter van het Natuurcollege, in de Rode Hoed de 26ste Abel Herzberglezing. [Een samenvatting verscheen vandaag in Trouw]
Ze lijkt als Spinoza te beginnen. Beluister haar, haar lezing is direct al op Youtube geplaatst. Ik citeer:
“Wij voelen noch weten ons een onderdeel van de aarde en hebben ons buiten en boven de natuur geplaatst. Deze scheiding is een afschuwelijk misverstand dat ervoor gezorgd heeft dat wij een groot deel van de aarde en vele van haar levensvormen hebben vernield, en daarmee ook een deel van onszelf. Wij zijn natuur. We zijn van hetzelfde materiaal gemaakt als al de prachtige levensvormen die we met planeet aarde delen. En ik denk dat we niet begrijpen wat we onszelf aandoen wanneer we de biologische fundamenten van de aarde verstoren.”
Ze heeft kritiek op Descartes:
“We spreken over mens en natuur. Dat is een misvatting die al vanaf de klassieke oudheid een belangrijke rol speelt in het westerse wereldbeeld en nog eens versterkt werd in de 17de eeuw door de school van Descartes, die een strikte scheiding maakte tussen lichaam en geest. Descartes en zijn navolgers gingen ervan uit dat de mens het enige wezen is dat een onstoffelijke geest in zich herbergt. Voor hen waren dieren machines, een soort marionetten. Inmiddels weten we wel beter. De wetenschap heeft aangetoond dat veel dieren een zekere vorm van zelfbewustzijn kennen en de inspirerende studies van Frans de Waal laten zien dat chimpansees en bonobo's empathisch gedrag vertonen.”
Maar waarom weet of erkent ze niet dat Spinoza de eerste was die zo’n diepgaande kritiek had op Descartes en op de sterke neiging om de mens als iets buiten/boven de natuur te zien? Zij noemt dat een “wereldbeeld van afgescheidenheid.”
In het gesprek dat zij drie jaar geleden had met Annemiek Schrijver in het IKON-programma Het Vermoeden, had ze het nog wel over Spinoza “die heeft nagedacht over 'verbinding' met de ander, met jezelf, je medemens, de aarde… het gaat niet zozeer om verbinding, maar om de afgescheidenheid los te laten - te laten vallen.” [Cf. blog]
Waarom noemt ze deze connectie niet in deze openbare lezing? Toch een weerstand om met Spinoza in verband te worden gebracht?
