Malcolm X (1925-1965) las in de gevangenis Spinoza
Bijna een halve eeuw na zijn dood in 1965, blijft Malcolm X een icoon die tot de politieke verbeelding spreekt: deze voorganger van de strijd van het zwarte radicalisme tegen het witte racisme die uitgroeide tot een geopolitieke kracht voor de derde wereld. Zijn toespraken, politiek activisme, en religieuze overtuigingen bereikten na zijn dood mythische proporties, tegelijk zowel gevolg van als verklaring voor het enorme succes van de Autobiografie van Malcolm X, die hij schreef samen met Alex Haley en die postuum uitkwam. Marable, over wiens boek zodadelijk, meent dat er meer van Haley dan van Malcolm X in zat. Hoe dan ook, het blijft op het punt van memoires een klassieker over de omvorming van een eigenzinnige jeugdige crimineel in een vurige nationale woordvoerder van de islam, en - na een scheiding van die groep die uiteindelijk zou leiden tot zijn dood - een radicale mensenrechtenadvocaat en Pan-Afrikanist die openhartig zou toegegeven dat sommige van zijn vroegere inzichten van politieke kortzichtigheid getuigden.
In april van dit jaar verscheen het boek, waaraan de historicus aan de Columbia University (deskundige op het terrein van ‘zwart Marxisme en radicalisme in de vroege jaren ’80) ruim twintig jaar werkte en dat wel eens diens levenswerk zou kunnen blijken te zijn, want een paar dagen voor het uitkwam overleed hij, Manning Marable. Zijn boek: Malcolm X: A Life of Reinvention (Viking, 2011).
Het zou, zo vertellen de recensies, veel nieuwe stof bieden voor wie het gecompliceerde leven van Malcolm X wil proberen te begrijpen – behalve de larger-than-life publieke icoon komt men ook met de kwetsbare mens die hij ook was in aanraking
Geboren als Malcolm Little op 19 mei 1925 kwam de hoofdpersoon als een andere persoon uit de gevangenis in Massachusetts, waar hij de ‘Nation of Islam’ ontdekte, waarvan Elijah Muhammad de spirituele leider was en zijn mentor werd. Kort daarna, toen hij een belangrijke functie bij Nation of Islam kreeg nam hij de geuzennaam Malcolm X aan. In die gevangenis was hij flink aan de studie gegaan en had hij Spinoza ontdekt. Op meerdere plaatsen op internet is de volgende passage uit Alex Haley’s The Autobiography of Malcolm X [p. 180] te lezen:
'Schopenhauer, Kant, Nietzsche, naturally, I read all of those. I don't respect them; I am just trying to remember some of those whose theories I soaked up in those years. These three, it's said, laid the groundwork on which the Fascist and Nazi philosophy was built. I don't respect them because it seems to me that most of their time was spent arguing about things that are not really important. They remind me of so many of the Negro "intellectuals," so-called, with whom I have come in contact--they are always arguing about something useless.'Spinoza impressed me for a while when I found out that he was black. A black Spanish Jew. The Jews excommunicated him because he advocated a pantheistic doctrine, something like the "allness of God," or "God in everything." The Jews read their burial services for Spinoza, meaning that he was dead as far as they were concerned; his family was run out of Spain, they ended up in Holland, I think.
'I'll tell you something. The whole stream of Western philosophy has now wound up in a cul-de-sac. The white man has perpetrated upon himself, as well as upon the black man, so gigantic a fraud that he has put himself into a crack. He did it through his elaborate, neurotic necessity to hide the black man's true role in history.'Door Spinoza onder de ‘zwarten’ te tellen kon hij hem waarderen en wellicht iets van hem aannemen.
________________
Citaat uit The Autobiography of Malcolm X, p. 180 van hier en hier
Een blog: What Malcolm X read in prison en verdere referenties naar dat Spinoza-lezen in de gevangenis hier en hier.
Review van Manning Marable: Malcolm X. A Life of Reinvention door Peniel E. Joseph in The Chronicle Review 1 mei 2011
Essay van Michael Bourne: Solving for X: Malcolm X and White Readers in The Millions van 7 juni 2011
By
