Nieuw initiatief voor een film met Spinoza in de hoofdrol
Vanuit de Internationale School voor Wijsbeegerte, waar ik momenteel de Spinoza-zomercursus volg, geef ik graag het volgende bericht door dat eergisteren, 26 jul 2010, in AD/Haagsche Courant stond en waarvan Leon P. Kuunders mij op de hoogte bracht (bedankt Leon).
DEN HAAG - Volgens filmmaker Robin Lutz is de tijd rijp voor een film die oud-Hagenaar en de beroemdste filosoof van het Westen Spinoza min of meer uit de vergetelheid moet halen. Juist in deze stad van vrede en recht.
Eerbetoon aan filosoof in stad van vrede en recht
Spannend is daarbij dat de stad erg is veranderd en er - vanzelfsprekend - niemand is die daarover uit eerste hand kan vertellen. Hoe breng je die tijd in beeld? Filmmaker Robin Lutz (59), woonachtig aan de Amsterdamse Veerkade, beschikt over zeer bruikbaar materiaal: We hebben schilderijen van schilders die net zoals Spinoza hier in de buurt woonden, als Jan van Goyen, Jan Steen, Paulus Potter en Gerard ter Borch. Daar kunnen we in
drie dimensies doorheen reizen.
De camera volgt de oud-Hagenaar en filosoof, die verderop langs de gracht en over bruggen loopt en we kijken op zijn handen als hij lenzen slijpt.
We weten dat het Baruch Spinoza is, die van 1632 tot 1677 leefde, maar we zien nooit zijn gezicht wat mij betreft. Kijkers vullen dat direct in. De filmmaker, die eerder televisiedocumentaires maakte voor landelijke omroepen en Omroep West, vindt dat Spinoza zelf aan het woord moet komen.
Hij neemt ons aan de hand mee.
Zo krijgen kijkers inzicht in de zeventiende eeuw. Ze noemen het de Gouden Eeuw, maar het was ook een rampzalige tijd. Denk alleen al aan de moord op de gebroeders De Witt in 1672. Spinoza, die hiervan getuige is, is zo geschokt dat hij direct het plakkaat Ultimi Barbarorum - Jullie zijn de ergste barbaren - schrijft. Om te voorkomen dat Spinoza wordt gelyncht, verstopt een vriend hem een nacht in diens huis.
Maar het is dus ook de eeuw waarin het wetenschappelijk denken en de samenleving in West-Europa veranderen. Lutz: Dat begint met Copernicus, die stelt dat de aarde om de zon draait. Zestig jaar later* zegt Spinoza: God is niet een persoon, God is alles. Dat is schokkend. Het is niet voor niets dat zijn boek Ethica na zijn dood is uitgekomen. Ook daarin ligt een uitdaging voor de filmmaker. Hoe verbeeld je die gedachtengang, die nu nog bepalend is? Spinoza wees op het belang van de vrijheid van meningsuiting,
die aan de basis ligt van deze stad van vrede en recht.
Het valt Lutz, die jarenlang in Frankrijk heeft gewoond, op dat anders dan in het buitenlandse onderwijs op de scholen hier Spinoza weinig aandacht krijgt. Hij is niet de enige, want het idee om een film over Spinoza te maken is afkomstig van Fonds 1818 en wordt gesteund door het Erfgoedhuis Zuid-Holland. Al tienduizend scholen lieten weten naar de film uit te zien.
Ook de stichting Internationale Spinozaprijs hecht veel belang aan de
film. Het is de bedoeling dat deze in 2012 klaar is en vertoond wordt rond de volgende uitreiking van de tweejaarlijkse Spinozalens van deze stichting, die het denken over ethiek en samenleving wil stimuleren. Het Haags Historisch Museum wil daarbij aanklampen met een expositie over Spinoza en bioscoop Pathé op het Buitenhof heeft beloofd de film gratis te gaan vertonen.
Alleen om die reden al moet het volgens Lutz een film worden voor het brede publiek, die ook middelbare scholieren aanspreekt. Het moet een tijdloos verhaal worden over het denken van Spinoza dat in deze tijd past.
Leuk hè, om denken te laten zien, bijvoorbeeld aan de hand van de optica, die toen sterk in opkomst was. Door te laten zien hoe lenzenmaker Spinoza zijn precisiewerkje volbracht en te vertellen over zijn gedachten, wordt het verhaal nooit saai.
* * *
*) Tussen de uitgave van Copernicus' De Revolutionibus Orbium Coelestium (1543) en Spinoza's Ethica (1677) lag geen 60 maar 134 jaar. Bedoeld zal zijn naar Galileo's verdediging ervan te verwijzen.
Ik ben intussen benieuwd naar de film.
Zie hier het laatste blog over het voornemen van Rudolf van den Berg om een film over Spinoza te maken.
