Ook voor Spinoza was zeven een heilig getal, zo lijkt het
Het is bekend dat het getal zeven voor antieke volkeren en vooral ook het joodse volk een heilig getal was. God rustte op de zevende dag uit van het scheppingsproces. De Sabbath, werd die zevende dag met z'n rustverplichtingen. Zeven is het getal van de compleetheid, de volmaaktheid. Elk zevende jaar werd het land niet bewerkt [Leviticus 25: 1-7]. De droomuitleg van Jozef over de zeven magere en zeven vette jaren. Zeven dagen liepen de Israëlieten om de stad Jericho, op de zevende dag liep men zeven keer rond de stad en bliezen zeven priesters zeven keer op trompetten. Er zijn nog zoveel voorbeelden waarover veel te vinden is. Een mooi kort overzicht geeft: "Het getal 7 in de Bijbel" [PDF]
Waar het me in dit blog om gaat is het vermoeden uit te spreken dat ook bij Spinoza de symboliek van de belangrijkheid van dat getal in z'n genen zat.
En dan denk ik niet in de eerste plaats (maar toch ook) aan het gegeven dat hij in hoofdstuk 14 van de TTP zeven dogma's van het algemene geloof noemt; als men die zou verwerpen zou dat de politieke orde ondermijnen. Spinoza mag dan "een exhaustieve opsomming" (Klever) hebben gegeven; de mogelijkheid dat hij naar die zeven heeft toegewerkt (en dat er dus iets contingents in zit) is niet uitgesloten.
Opvallender acht ik het, dat in de Ethica de meest centrale stellingen van de respectieve delen de 7e zijn. Dit is m.i. nauwelijks nog als toevallig te zien: er is waarschijnlijk naar toe gewerkt en laat zien hoe belangrijk die zeven voor Spinoza (nog) was. Ik neem de vertalingen van Henri Krop:
1/7 Te bestaan behoort tot de natuur van de substantie.
2/7 De orde en het verband tussen de ideeën zijn dezelfde als de orde en het verband tussen de dingen.
3/7 Het streven [conatus] van elk ding naar de voortzetting van het zijn, is hetzelfde als het actuele wezen.
4/7 Een hartstocht kan alleen geremd of vernietigd worden door een tegengestelde, krachtigere hartstocht.
Zijn dit niet duidelijk (zeker voor de delen 2, 3 en 4) telkens
de meest centrale stellingen in het Spinozistische
stelsel? Voor het eerste deel is de Dei actuosa essentia misschien nog essentiëler, maar dat staat in een scholium [ IIEp2s ].
Uitzondering vormt het 5e deel, dat sowieso een grote
uitzondering vormt: daar lijkt 5/6 fundamenteler dan 5/7. Wellicht
een vingerwijzing? De uitzondering die de regel bevestigt?
5/6 Naarmate de geest de dingen meer als noodzakelijk begrijpt is zijn macht over de hartstochten groter en ondergaat hij hen minder.
Reacties
Nu vind ik je, Stan, afglijden naar bijgelovige veronderstellingen m.b.t. Spinoza's deductieve compositie, die m.i. (ook naar zijn eigen zeggen in brief 2) is ingegeven door motieven van didactische effectiviteit.
Wim Klever 18-10-2013 @ 17:23
Heeft niks met bijgelovigheid te maken. Mijn bijgeloof is het niet en Spinoza zie ik bepaald niet voor superstitieus aan. Ik heb het niet over bijgeloof gehad, maar over hoe bepaalde ideeën via opvoeding en cultuur diep in iemand neerslaan (vind je bij Spinoza).
Ík vind het wel frappant - dat voorkomen van zeven. En wie zegt dat het niet paste in zijn opvattingen over didactiek?
Dit is mijn serieuze bijdrage aan de Spinoza-kunde, waarin alles onderzocht mag worden.
Stan Verdult 18-10-2013 @ 18:02
Ik zal je nog helpen ook. De zevenarmige kandelaar, opgesteld in de synagoge, heeft Spinoza's jeugdig onderbewustzijn door zijn voortdurende aanschouwing van het model daarvan geconditioneerd! En hij heeft daar vast aan moeten denken toen hij bij Tacitus las over Titus' verwoesting van de tempel in 70 en diens roof van de tempelschatten en zijn triomfantelijke triomftocht in Rome, afgebeeld aan de binnenkant van diens triomfboog.
Wim Klever 18-10-2013 @ 22:09
Wim, ben je het niet met me eens dat de stellingen 2/7, 3/7 en 4/7 telkens de kernstellingen van Spinoza's betoog in dat deel weergeven?
Stan Verdult 18-10-2013 @ 23:01
2/7 wel. In de andere zevens zie ik geen spilfunctie.
Wim Klever 19-10-2013 @ 09:38
Naar aanleiding van dit blog, kwam Wim Klever gisteren met deze tweet: "Volop getallen in de Ethica omdat het systeem nummering van proposities vergt. Geen ervan heeft echter 'n symbolische of mystieke betekenis."
Dit is weer een fraai voorbeeld van misverstaan via "inlegkunde". Ik heb het helemaal niet over "symbolische of mystieke betekenis" gehad. Mij ging het er alleen maar om dat wellicht ook voor Spinoza (beïnvloed via zijn godsdienst van herkomst) het getal zeven als een belangrijk ('heilig') getal werd gevoeld - hetgeen hier en daar terug te vinden lijkt te zijn in zijn werk, waarvan ik voorbeelden gaf.
Overigens dat 3/7 en 4/7 geen spilfunctie zouden hebben, zegt iets over Klevers ontkenning (of niet zien) van het Ethica-karakter van de Ethica. 3/7 en 4/7 staat uiterst centraal in Spinoza's filosofie.
Stan Verdult 22-10-2013 @ 12:35