BdSpinoza

Rudolf Saudek (1880 - 1965) maakte een Spinozabeeld

Al eerder wilde ik een blog maken over de Tsjechische beeldhouwer en graficus Rudolf Saudek, die in Leipzig werkzaam was. Ik was nieuwsgierig naar hem daar hij een buste van Spinoza gemaakt heeft. Over hem is weinig en over deze buste is niets te vinden op internet. Je vindt over Saudek geen robuste internetpagina, maar wel diverse (vaak dezelfde) brokstukjes die bij geduldig zoeken een deel van de puzzle geven. Ik raakte ze door een pc-storing kwijt, maar heb ze opnieuw verzameld. Daarmee maak ik deze pagina die op internet de meeste informatie over Rudolf Saudek bijeenbrengt.

Het Spinozabeeld
Ik kom eerst met zijn  Spinozabeeld en daarna met wat ik over hem gevonden heb.

Theo van der Werf, secretaris van de Ver. Het Spinozahuis heeft mij laten weten dat hem drie verschillende Spinozabustes van hem bekend zijn. In een brief van 25 oktober 1933 die Saudek schreef aan de toenmalige secretaris van het Spinozahuis, W. G. van der Tak, vermeldt hij als prijzen van zijn Spinozaborstbeeld:

65 cm hoog in gips 40 mark, in brons 500 mark.
25 cm hoog in gips 12 mark, in brons 100 mark.

Aanvulling 31 oktober 2014

Zo te zien had Saudek een van zijn Spinoza-bustes op de Spinoza Ausstellung van de joodse gemeenschap in Berlijn die geopend werd op 15 december 1932

 Foto uit David Wertheim, Salvation Through Spinoza: A Study of Jewish Culture in Weimar Germany. BRILL, Leiden, 2011, p. 132 

Biografische gegevens
Rudolf Saudek werd op 20 oktober 1880 in Kolin in Bohemen geboren. Hij bezocht de Handelsakademie in Praag en hielp eerst zijn vader die koopman was. Van 1903 – 1906 deed hij de Leipziger Academie van Schone Kunsten (bij Adolf Lehnert). Aansluitend studeerde hij aan de Academie van Schone Kunsten in Praag (bij Ladislav Jan Saloun) en Florence. Ook bezocht hij voor voltooiing van zijn kunstenaarsopleiding Parijs, Londen en Rome. Vanaf 1909 vestigde hij zich als ‘freischaffender Bildhauer und Graphiker’ in Leipzig en maakte er vele portretbustes in marmer. Bijvoorbeeld voor de Deutsche Bücherei (Philalethes, Nietzsche, Schopenhauer), voor het Städtischen Theater (Beethoven, Hauptmann, Ibsen) en voor de Universiteit, o.a. een Porträtbüste van Prof. Dr. Hubert Sattler (1844 - 1928) (brons, 1924 hoogte 57 cm). Ook maakte hij portretbeelden van Bedrich Smetana, Antonin Dvorak en F.X. Salda (1867 – 1937), de vader van de modern Tsjechische literaire kritiek.

Vanwege zijn joodse afkomst werd hem door de Reichskulturkammer een Arbeitsverbot opgelegd. Door de Nazis werd hij op 8 febr. 1942 vanuit Praag, waar hij zich toen bevond, naar het concentratiekamp Theresienstadt gestuurd (zie daarover hierna). Z’n beelden werden uit de openbare gebouwen zoals de foyers van het oude en nieuwe theater in Leipzig verwijderd. Diverse beelden overleefden de oorlog niet. Hijzelf overleefde wel en na de oorlog woonde hij in Praag waar hij op 19 juli 1965 overleed.

Rudolf Saudek nam het nogal amateuristisch gemaakte dodenmasker als vertrekpunt en probeerde aan haar wensen te voldoen door er een ‘denkerhoofd’ van te maken. Het oorspronkelijke masker werd achtergehouden en kwam pas veel later boven tafel. Over het schandaal van die “Fälschung durch Rudolph Saudek im Auftrag von Elisabeth Förster-Nietzsche” is enige jaren geleden een heel boek gemaakt:

Rudolf Saudek: Zehn Radierungen zu Dante Alighieris Göttlicher Komödie (1921 ) [hier alleen deze vermelding]

Rudolf Saudek: Wie meine Schopenhauer-Büste entstand. XXII. Jahrbuch der Schopenhauer-Gesellschaft, 1935, S. 325 f. [Hier]

 

Rudolf Saudek gestaltete eine Ausstellung "Pelzmode im Wandel der Jahrhunderte".
Der Brühl ist eine der ältesten Straßen in Leipzig. [...] Nachdem das Berliner Messeamt 1926 eine deutsche Pelz-Fachausstellung in der Funkhalle am Berliner Funkturm organisiert hatte, begannen Vertreter der Stadt Leipzig, vom Brühl und vom Leipziger Messeamt eine in der weltweiten Pelzbranche nie vorher dagewesene Pelzschau zu planen. Man fürchtete, dass Leipzig seine Bedeutung in der Branche verlieren könnte. Im Brühl Nr. 70 bezog 1928 der Verein für die Durchführung der Ausstellung Quartier. Bedingt durch die Weltwirtschaftskrise von 1929 wurde die Internationale Pelz-Fachausstellung (IPA) erst am 31. Mai 1930 eröffnet. Der Großteil der IPA lag zwar auf angemietetem Messegelände, aber auch der Brühl bot zahlreiche Attraktionen. Schauwerkstätten, historisch eingerichtete Hinterhöfe, Sonderausstellungen wie die von Valerian Tornius und Rudolf Saudek gestaltete Ausstellung Pelzmode im Wandel der Jahrhunderte begeisterten nicht nur das Fachpublikum. Bis zum 30. September 1930 war der Brühl eine naturgetreue Nachbildung längst vergangener Zeiten: Der Rote Ochse, die Drei Schwäne, ein Speditions- und Packhof, die alten Steinpflasterungen bis hin zum Markenzeichen der alten Pelzhändler und Fellbündel vor den Eingängen der Pelzhandelshäuser. [Wikipedia]

Bronnen (voor zover al niet link gegeven in de tekst)

Eerste alg. biogr. data: Tsjechische Wikipedia, en in: Rudolf Vierhaus: Deutsche biographische Enzyklopädie: (DBE). Volume 8 van Deutsche biographische Enzyklopädie (books.google); verder in: Adolf Diamant: Chronik der Juden in Leipzig (Verlag Heimatland Sachsen, 1993) [books.google]; aangevuld met gegevens van hier;  zijn docenten worden hier vermeld; weghalen van zijn beelden in oorlog hier; data van zijn deportatie naar Terezin hier.

Zijn monogram: Monogramm Rudolf Saudek: RS 1336 

Zijn foto van Rudolf Saudek gevonden in Gerald Trimmel: „Gefilmte Lügen“. Der Theresienstadt-Propagandafilm von 1944  

Foto van de eerste joodse begraafplaats in het Johannistal in Leipzig, 1906 (uit Illustrierte Zeitung, no. 3308, vol. 127, Leipzig, November 22, 1906, p. 850) [overgenomen van hier]

spinoza | 19-09-2010 | 21:28 | Link | Reacties (4)