Spinoza als Neo-Aristoteliaan
Dit weekend werd weer een videoles naar YouTube gebracht en wel het vijfde deel in een reeks van Lawrence Cahoone, Ph.D. (College of the Holy Cross, the oldest Catholic college in New England, in Worcester, Massachusetts; zijn foto van daar)
05. Neo-Aristotelians—Spinoza and Leibniz.
Dr. Lawrence Cahoone biedt een interessante, goed voorbereidde en knap gebrachte les. Konden we zulke toch ook in Nederland vinden.
Van de biografie van Spinoza is hij niet heel goed op de hoogte. In tegenstelling tot werkelijk deskundigen weet hij wel waarom de herem werd uitgesproken: wegens Spinoza's atheïsme . En hij laat hem direct naar Den Haag verhuizen. Maar enfin, dat zijn peanuts.
Minpuntje vind ik dat hij Spinoza's felle kritiek op Aristoteles (diens denken in 'causa finalis') niet vermeldt, maar goed vind ik dat hij Spinoza's desondankse afhankelijkheid en gebruikmaking van fundamentele Aristotelische begrippen aanduidt. Met name de substantie en attributen-begrippen en vooral ook de denkfiguur van forma-materia. Nooit vind je, om een voorbeeldje te noemen, uitgelegd hoe Spinoza's definiëring van de geest als het "idee van het lichaam", deze denkfiguur als achtergrond heeft (ik heb er althans lang naar gezocht, maar niets gevonden). Lawrence Cahoone verwijst er tenminste naar.
Ik vraag me echter af of Lawrence Cahoone z'n uiteenzetting uit eigen studie van Spinoza's Ethica heeft, of dat hij zich op anderen baseert - op geschiedenissen van de filosofie. Ik vermoed het laatste als ik zie, om een klein voorbeeldje te noemen, hoe hij Leibniz' 'harmonia praestabilita' al bij Spinoza noemt (om diens 'parallellisme' toe te lichten). Let op het spottend glimlachje om z'n mond als hij dat parallellisme heeft toegelicht (aan een katholieke universiteit weet je uiteraard beter...)
Dat hij Spinoza, in het verlengde van zijn bestrijdingen, een beetje belachelijk maakt door te beweren dat de lessenaar, hijzelf, de grond etc. volgens Spinoza 'God' zijn. Dat neemt hij daarna wel weer terug door het (door Herder en Schelling uitgevonden) panentheïsme te noemen: al die dingen zijn 'in God', maar God is méér (heeft nog de vele ons onbekende attributen).
Ook wat betreft Spinoza's zekere kennis van en waarschijnlijke gefascineerdheid door de stoïci, vermeldt Cahoone niet diens sterke afwijking ervan. Van ataraxia of onverstoorbaarheid moet Spinoza niets hebben. Zielerust, ja, maar ontkenning, laat staan onderdrukking van de hartstochten, nee. Daaraan merk je dat Cahoon waarschijnlijk geen eigen, directe studie van Spinoza deed. Dan zou hij zulke dingen niet beweren.
En toch vind ik het een plezier om zo'n les beluisteren.
___________________________
Zoals blijkt is de video wegens schending van copyrights weer verwijderd. Maar op 9 november 2016 werden door ene
L.P. Koshan zes video's uit deze collegereeks weer naar Youtube geüpload. Zien of ze nu blijven staan. Ik haal deze video over Spinoza en Leibniz weer dit blog binnen.
Reacties
Stan, voor forma materia, zie Wolfson deel II, blz 56-59. Bij de aristotelici verwijst 'animata' naar iets dat in alle dingen aanwezig is, namelijk als vorm. Dit is ook de betekenis van de opmerking van Spinoza in E2p13s dat alle individuele dingen, 'zij het in verschillende gradaties, bezield zijn''. Dit is geen panpsychisme in die zin, dat alles in de natuur leeft en bewustzijn heeft. De betekenis van panpsychisme is dat elk ding een vorm heeft, 'zij het in verschillende gradaties'. Spinoza gebruikt de term 'idee' voor de verstandelijke en zintuiglijke vormen.
Wolfson wordt tegenwoordig afgedaan als verouderd, maar is een rijke bron voor Spinoza's scholing in de middeleeuwse joods-aristotelische filosofie.
Adrie Hoogendoorn 01-02-2011 @ 15:40