Spinoza in de joodse historiografie [11] Michael Brenner
Mijn serie over Spinoza in de joodse historiografie moet ik nog afronden. Ik heb het doorgeven van de resultaten van mijn speurtocht een tijdje stopgezet om alle aandacht te geven aan de nieuwe Ethica-vertaling van Corinna Vermeulen (ben trouwens benieuwd wanneer daarover ergens nog een recensie verschijnt). Enfin, hier verschijnt het voorlaatste blog, waarin ik aandacht schenk aan het boek dat het meest voldeed aan wat ik zocht en dat dus bestaat. Daarna komt over een poosje nog minstens één blog over de Nederlandse joodse historiografie. Nu gaat het om dit boek:
Michael Brenner: Prophets of the Past: Interpreters of Jewish History. Princeton University Press, 2010. [Oorspr. Propheten des Vergangenen, Beck, München, 2006]
Ik citeerde al wat Alan T. Levenson er dit jaar erover schreef: “Michael Brenner's recent Prophets of the Past fulfills in a most admirable way the prophetic, tongue-in-cheeck caution of his teacher, Yosef Hayim Yerushalmi, "that someday there could be history of the history of historiography." (Zakhor, p. 103)” [In: Alan T. Levenson: The Wiley-Blackwell History of Jews and Judaism. John Wiley & Sons, 2012 – zie dit blog]
Michael Brenner is hoogleraar Jewish History and Culture aan de universiteit van Munchen. Van hem verschenen: The Renaissance of Jewish Culture in Weimar Germany (Yale University Press, 1996); After the Holocaust: Rebuilding Jewish Lives in Post-War Germany (Princeton University Press, 1997); Zionism: A Brief History (Marcus Wiener Publishers, 2003)
Verder is hij mederedacteur van het uit vier delen bestaande German-Jewish History in Modern Times (Columbia University Press, 1997-98) en van diverse andere boeken. Hij is voorzitter van de Wissenschaftliche Arbeitsgemeinschaft des Leo Baeck Instituts in Deutschland alsmede lid van het Wetenschappelijke Advies Comité van het Joodse Museum van Berlijn.
Hij gaf/geeft aan de Jewish Studies van het Central European University de cursus “Major Issues and Debates in Modern Jewish Historiography”, waarvan het programma op internet staat dat, toen ik het eenmaal ontdekt had, mij een goede leidraad bij mijn verdere speurtocht bood. [cf hier DOC]
Aardig is te zien hoe hij in de inleiding van zijn Prophets of the Past wat ordening aanbrengt in laten zien wat voor de verschillende joodse geschiedschrijvers het belangrijkste was: waar de omslag naar het moderne joodse leven begon:
Voor Isaak Markus Jost begon het met Frederik de Grote, met wiens hervormingen de joodse gemeenschapsstructuren begonnen af te kalven en de weg naar de niet-joodse samenleving werd gevonden
Voor Heinrich Graetz begon het met Moses Mendelssohn. Die belichaamde de aanvang van een nieuw joods tijdperk.Voor Simon Dubnov begon alles met de Franse Revolutie
Voor Salo Baron, de laatste auteur van een meerdelige joodse geschiedenis en de eerste hoogleraar in joodse geschiedenis aan een westerse universiteit, begon het met Spinoza; met de intellectuele en economische omvormingen van de joodse gemeenschap in de 17e eeuw; de Haskalah begon niet in het Berlijn van het midden van de 18e eeuw maar een eeuw eerder in Nederland en ItaliëVoor Gershom Scholam begon het met Shabtai Zvi.
En Spinoza?
Jammer genoeg is de aandacht die hij binnen de joodse geschiedschrijving aan Spinoza geeft, heel bescheiden. Hierboven citeerde ik al wat hij schreef over hoe volgens Salo Baron alles bij Spinoza begon.
Verder is uit diezelfde inleiding nog de volgende passage te citeren, en dat was het dan:
"It was Jean-Paul Sartre, a non-Jew, who spread the claim that Jews were made Jews by the antisemites: "It is neither their past, their religion, nor their soil that unites the sons of Israel. If they have a common bond, if all of them deserve the name of Jew, it is because they have in common the situation of a Jew, that is, they live in a community which takes them for Jews.... The Jew is one whom other men consider a Jew." The thesis attributed to Sartre was actually not so original; its core can be found three centuries earlier in the works of a Dutch Jew of Portuguese descent, Baruch Spinoza of Amsterdam: "At the present time, therefore, there is absolutely nothing which the Jews can arrogate to themselves beyond other people. As to their continuance so long after dispersion and the loss of empire, there is nothing marvelous in it, for they so separated themselves from every other nation as to draw down upon themselves universal hate, not only by their outward rites, rites conflicting with those of other nations, but also by the sign of circumcision which they most scrupulously observe. That they have been preserved in great measure by Gentile hatred, experience demonstrates." [cf books.google]
daar het een goede indruk verschaft van het boek en tegelijk een soort samenvatting van de joodse historiografie geeft, neem ik hier de inhoudsopgave over:
TOCIntroduction: Viewpoints on Jewish History 1
Objectivity and Partiality 2
Remembering and Forgetting 4
Nation and Religion 6
Scholarship and Ideology 9
Heroes and Eras 12
Chapter 1: Jewish History as History of Religion
Wissenschaft des Judentums in the Service
of Reform and Emancipation 17
Christian Beginnings 18
Traditional Reverberations 21
In the Service of Religious Reform 24
In the Battle for Political Emancipation 27
Jewish Religious History as Counterhistory 36
One Religion among Numerous Nations 42
Graetz and His Construction of Jewish History 53
The Battle against Reform and Assimilation 57
Only a History of Suffering and Learning? 60
The Debate with Christianity and Germanness 64
Rationalism and Mysticism 68
Translations and New Interpretations 73
External Opinions on Jewish History 82
Chapter 3: The Nationalization of Jewish History The View from the East 93
Dubnow: Diaspora Nationalism as a Historical Concept 93
Polish Jewish Historiography between the Wars 106
Under the Soviet Star: Jewish History as Class History 114
New Perspectives in the West 121
Baron in New York: Against the Lachrymose Version of Jewish History 123
Roth in Oxford: More Than a History of Victims 131
From the Salon to the Academy: The Beginnings of Jewish Women's History 136
The Return of Tears: Jewish History versus the History of the "Jewish Question" 144
A Signal in Dark Times: The "Jewish Contribution" to Civilization 151
Chapter 5: The Return of the Nation to Its Land Zionist Narrative Perspectives 157
The Revolt against the Father: The Break with Wissenschaft des Judentums 158
Patricide: Scholem's Metaphorics of Death 163
New Fathers: The "Jerusalem School" under Baer and Dinur 171
New Sons: Haim Hillel Ben-Sasson, Shmuel Ettinger, and Jacob Katz 183
The Revolt of the Grandchildren: The New Historians 192
From One Jewish Community to Many Jewish Cultures 204 Epilogue 217
Ook verscheen nog van hem A Short History of the Jews [Transl. Jeremiah Riemer]. Princeton University Press, 2010. [Amazon]
en verder:
MICHAEL BRENNER: COMMON PAST VERSUS SHARED MEMORY. Changing Perceptions in German–Jewish Relations [PDF]Openbare les in de periode 1999-2001 -Michael Brenner:JEWISH CULTURE IN CONTEMPORARY AMERICA AND WEIMAR GERMANY: PARALLELS AND DIFFERENCES [PDF]
The Dorit & Gerald Paul Lecture for the Study of Germans & Jews 2005: "The Same History is not the Same Story: Jewish History and Jewish Politics" — Professor Michael Brenner [PDF]
