BdSpinoza

Spinoza in Marc Poorter's 'De waarheid en het koninkrijk'

Iemand die in het Volkskrantartikel van 8 maart 2014 over "Onder Spinozisten" had gelezen [cf.] dat ik op mijn blog "elke snipper publiciteit over de filosoof" verzamelde, stuurde mij - hoe aardig - de volgende scène toe uit het boek van Marc Poorter, De waarheid en het koninkrijk. Prometheus, september 2013

Marc Poorter groeide op in een gezin van Jehovah’s Getuigen. Hij brak met zijn geloof, werd uitgestoten door zijn familie en vrienden en schreef in deze autobiografische roman in een sobere, heldere stijl over de overtuigingen en ongemakken van zijn personages: Mario, zijn ouders en zijn zuster [van Pauw&Witteman]. De vijftienjarige Mario groeit op in de zekerheid dat de wereld op 1 januari zal vergaan. Op die dag zal God de aarde in een Paradijs veranderen. Naarmate de 31ste december dichterbij komt, moet Mario zo veel mogelijk anderen overtuigen van het naderende einde. Intussen moet hij bovendien weerstand bieden aan de verlokkingen van de slechte wereld. Maar is het denkbaar dat de wereld op 1 januari toch nog bestaat, of is dat een leugen van ongelovigen? Mario zal het zelf moeten ervaren. [Van de achterflap]

Over Spinoza...
Op de bladzijden 190-191 treffen we deze scène aan:

"Verderop in de winkel stond een rij stoelen waar een paar mensen op zaten. Ze keken naar een man die bij een tafel stond en in een microfoon sprak. Ik ging op een van de stoelen zitten en luisterde naar de spreker die een boek aanprees over Spinoza, waar ik niets vanaf wist, want filosofie was werelds.

'Hebben wij een vrije wil?' vroeg hij aan de mensen die voor hem zaten. Een vrouw stak haar hand op. De man liep met de microfoon naar de vrouw. 'Ja, wij hebben allen een vrije wil,' zei de vrouw. De spreker liep terug naar de tafel en zei: 'Bent u uit vrije wil naar deze boekpresentatie gekomen? Volgens Spinoza zit dat anders. U komt hier omdat u belangstelling hebt voor filosofie. Waarom hebt u belangstelling voor filosofie? Omdat u nadenkt over levensvraagstukken. Waarom doet u dat? Wellicht omdat uw ouders u zo hebben opgevoed. En zo kan ik wel een tijdje doorgaan. Alles wat we doen is al bepaald. Spinoza zegt dat vrijheid het vermogen van de mens is om in te zien dat alles bepaald is. Vrijheid is begrijpen waarom bepaalde dingen met ons gebeuren. Het enige wezen dat echt vrij is, is God, want die handelt niet vanuit zaken van buitenaf, omdat God zijn eigen oorzaak is. En wij zijn vrij als wij weten deel te zijn van de vrijheid van God.'

Een man stak zijn hand op. 'Stel dat wij voor een kruising staan en we weten niet welke kant we op moeten. Er is geen enkele aanwijzing die onze keuze kan beïnvloeden. Dan kiezen wij toch uit vrije wil of we links of rechts gaan?' Triomfantelijk keek de man om zich heen.

'Ja,' zei de spreker, 'Spinoza heeft daar een antwoord op. Hij zegt dat wij een keus maken om links of rechts te gaan omdat wij anders, door niet te kiezen, uiteindelijk bij die kruising zouden sterven. De oorzaak van onze keuze is dus overleven.'

Ik stond op en liep de boekhandel uit. Alles wat deze man vertelde stond haaks op wat ik mijn hele leven had geleerd.

Buiten de Passage was het inmiddels donker. Ik liep langs het makelaarskantoor en zag de man in het witte overhemd met een glas wijn in zijn hand achteroverleunen op de bureaustoel. De vrouw tegenover hem had haar jas aan en onze blikken kruisten elkaar even."

Aanvulling. Ik ontving n.a.v. de reacties, tevens nog de laatste alinea uit het boek, met deze toelichting: de naam “God is vreugde” is van een vrouw bij wie de hoofdpersoon in huis is geweest en die de naam Abigaïl heeft, maar liever God is Vreugde hoorde. Appie is een drugsdealer. Blijkbaar heeft de hoofdpersoon, hoewel hij dat in het midden laat, dus de kant van zijn gezin gekozen.
De schrijver eindigt het boek aldus:

"Buiten kon ik linksaf of rechtsaf gaan. Rechts was in de richting van God is Vreugde, die rond deze tijd haar uitkering zou ontvangen en Appie weer kon bellen. Links was in de richting van mijn gezin. Ik dacht aan de lezing over Spinoza en de man die vroeg waar de vrije wil is als je voor een splitsing staat en niet weet welke kant je op moet. Dan zal je een keus maken door links of rechts te gaan omdat wij anders, door niet te kiezen, uiteindelijk zouden sterven, had de spreker gezegd. Even keek ik naar mijn schoenen, daarna telde ik de stoeptegels van de plek waar ik stond tot aan de rand van de straat en koos een kant." [p. 246-247]

spinoza | 18-03-2014 | 00:45 | Link | Reacties (6)