"Spinoza tragtte het gantsche gebouw van den Godts-dienst om te wroeten, met het Geloof te ondermynen."
Anti-Machiavelli is een 18e eeuws werk van Frederik de Grote, de koning van Pruissen, waarin hij 'hoofdstuk voor hoofdstuk' het boek Il Pincipe van Niccolò Machiavelli bestreed en het machiavellisme in het algemeen verwierp. Voltaire zorgde voor de Franstalige publicatie in september 1740, enige maanden nadat Frederik koning was geworden. Eénmaal komt Spinoza in zijn boek voor: in de openingszinnen van het voorwoord, waarin de auteur een vergelijking maakt tussen de verschillende verderfelijkheden van Machiavelli en Spinoza. Ik citeer uit de vertaling die in 1741 op de markt werd gebracht:
"DE Vorst van Machiavel is in de Zedekunde, het geen het Werk van Spinoza ten opzicht van 't Geloof is. Spinoza tragtte het gantsche gebouw van den Godtsdienst om te wroeten, met het Geloof te ondermynen. Machiavel bedurf de Staatkunde, en ondernam de lessen van de gezonde Zedekunde te vernietigen. De dwalingen van den eenen zyn omtrent het beschouwende, en die van den anderen omtrent het betragtende. Nogtans hebben de Godtgeleerden den Stormklok geluid, en te Wapen geroepen, tegens Spinoza, wiens Werken men in alle order wederlegt, en de zaak der Godtheit tegens zyne aanvallen verdedigt heeft; terwyl Machiavel slegts door deeze en geene Zedeschryvers, hier en daar, is wedersproken, en hy in weerwil van hen, en zyn eige verderfryke Zedeleer, op den Staatkundigen Stoel tot in onze dagen gepredikt word.
Ik durf de Menschelykheit, tegens een Gedrogt, dat dezelve wil vernielen, verdedigen; ik durf de rede en de regtzinnigheit, tegens de verleiding, en het misbedryf stellen; hier toe heb ik myne Aanmerkingen over Machiavel gewaagt, Hooftstuk tegen Hooftstuk, op dat het tegengif, by het vergif gevonden wierde." [books.google]
Reacties
Ik heb "Il Principe" in mijn jeugd gelezen.
In het Nederlands, omdat ik toen nog geen Italiaans sprak.
Wat mij opviel en nog altijd opvalt, is dat zoveel politieke en economische leiders, dit in de 20-ste eeuw toepasten en ook nu nog steeds toepassen.
Machiavelli beschrijft weliswaar zeer goed de werkelijkheid van zijn tijd. Cesare Borgia was zijn voorbeeld, maar hebben wij in 500 jaar dan niets bijgeleerd ?
Ik durf te stellen zeer weinig, wat correcte uitoefening van macht befreft.
Frederik de Grote, moet echt wel groot geweest zijn, om een dergelijk boek te durven schrijven.
Hij heeft Pruisen niet enkel groter gemaakt wat oppervlakte en inwoners betreft, maar wilde er ook een beter land van maken.
Armand Van Hoye 06-06-2012 @ 19:03
Maar was Machiavelli ook niet voornemens dat te doen, 'een beter land maken?' En tevens, volgens mij lijken Machiavelli's Discorsi het politieke realisme van Il Principe - met Borgia als hyperbool - op aardig wat punten aanzienlijk te nuanceren. Het verbaast mij dat deze zo weinig worden genoemd. Wellicht omdat men veelal bij de beroemde Prins/Heerser blijft hangen?
Mark Wijering 12-06-2012 @ 18:54