Spinoza valt van zijn paard wegens 'zelforganiserende schoonheid'
Schoonheid heeft niets objectiefs. Het bestaat wel, maar altijd geheel en alleen in the eye of the beholder. Althans zo kijkt een Spinozist met Spinoza naar het schone. "Schoonheid is niet zozeer een hoedanigheid van het waargenomen object als wel een gevolg daarvan in de waarnemer", schreef Spinoza in zijn brief aan Hugo Boxel. Met het schone is het niet anders dan met het goede: we drukken er iets mee uit dat voor ons van belang is. Wij streven naar iets niet omdat het goed is, maar het is goed, omdat wij ernaar streven. Hetzelfde wat schoonheid aangaat.
Ook een begrip als ‘zelforganisatie’, dat sommige natuur- en vooral biowetenschappers graag gebruiken (“zelforganiserende systemen zijn systemen waarin centrale sturing afwezig is en waarin patronen en coördinatie ontstaan als gevolg van de interacties van de onderdelen resp. ervan deeluitmakende individuen.”) is niet meer dan een theoretisch begrip met een vergelijkbaar subjectief element (wij zien een school vissen of een vlucht spreeuwen als een soort individu met een soort van zelf).Spreken over ‘Zelforganiserende schoonheid’ is dan wel een verdubbeling van het subjectieve – iets dat wel erg ver afstaat van Spinoza. En toch is dat wat aangekondigd staat te gaan gebeuren op 14 december a.s.. Dan gaat Ben Scheres, hoogleraar Moleculaire genetica aan de Universiteit Utrecht en ontvanger van de NWO-Spinozapremie in 2006 in het kader van Spinoza te Paard te Den Haag het daarover hebben. “Scheres zal ons de zelforganiserende schoonheid laten zien van de processen die uit ongespecialiseerde stamcellen de vlinder en de bloem maken.” En daarmee uitleggen hoe de schoonheid van de vlinder en de bloem tot stand komt.
Hoe je met een onzin-begrip als ‘zelforganiserende schoonheid’ iets kunt uitleggen? Komt dat zien. Komt dat horen.
Ik kan me voorstellen dat kunstenaars gefascineerd kunnen zijn door het ontstaan van schoonheid uit zgn. zelforganiserende processen. Zoals een Le Roy (van de wilde tuinen) met zijn Ecokathedraal, of de dit jaar afgestuurde kunstenaar Joris Strijbos met zijn ‘Phase=Order’.
We mogen aannemen dat Ben Scheres in Spinoza te Paard eerder als kunstenaar zal aantreden dan als wetenschapper.
Nog een voorbeeld van misvatting. Steven de Groot krijgt uit zijn pen in zijn Schoonheid in organisaties: op weg naar esthetisch verantwoord ondernemen [Eburon, 2007, p. 65]: “Je zou kunnen stellen dat mooie organisaties gekenmerkt worden door een soort zelforganiserende structuur die ontstaat door structureringsmechanismen als collectieve (zelf)besturing (samenwerking, groepsfunctioneren, teamgeest en leiderschap) en verschillende mechanismen voor horizontale regelgeving ('hoe te doen?'): procedures, richtlijnen, behandelschema's die de vakinhoudelijke uitvoering van het werk standaardiseren."
Reacties
Enigszins nuance is noodzakakelijk. De literatuur over esthetica is tamelijk uitgesproken over objectiviteit van schoonheid. Zgn formal properties zoals balance, unity, peak shift etc zijn wel degelijk objectiveerbaar. Expresieve en in mindere mate representatieve properties zijn minder objectiveerbaar. Beter je huiswerk doen! Ik duik weer in mn promotieonderzoek naar esthetiek in organisaties (tu/e, weggeman). Gr steven de groot
Steven de groot 09-05-2011 @ 23:17
Wat "het objectiveerbare" betreft... kijk dan ook eens naar "wie objectiveert". Het een ('objectieve') kan niet zonder het andere ('subjectieve'). Hoeveel 'geobjectiveerds' is niet meer dan 'intersubjectiviteit'?
Over het 'doen van huiswerk' gesproken, neem, Steven de Groot, ook eens iets van Spinoza op in de boekenlijst bij het promotieonderzoek.
[Tot over een half jaar]
Stan Verdult 10-05-2011 @ 09:40