Spinoza van Steven Nadler
Om mijn eerste indrukken op te frissen en te checken, om mij voor te bereiden op de Spinozawandeling in Amsterdam waaraan ik zondag 1 juni hoop deel te nemen en om de achtergrond helder te hebben tegen Nadlers De ketterij van Spinoza dat (zie hier) voor juni is aangekondigd, heb ik Steven Nadlers biografie Spinoza net herlezen.
Voor het eerst las ik het tien maanden geleden [hier mijn bespreking]. Het werd mijn introductie tot Spinoza en de aanleiding om hem te gaan lezen en bestuderen. Die van Nadler wordt terecht door velen de beste biografie over Spinoza gevonden. Hij is duidelijk veel meer en echt geïnteresseerd in zijn onderwerp dan Margaret Gullan-Whur. Teun de Vries en Vloermans geven ook interessante levensschetsen, maar halen het niet bij Nadler.
Uiteraard geeft Nadler alle bekende feiten uit Spinoza´s leven en ook vermeldt hij de al dan niet waarschijnlijkheid van overgeleverde, maar betwijfelde ´feiten´.
Heel plezierig is de uitvoerige behandeling van Spinoza´s denken, zoals die uit zijn werken en brieven achterhaalbaar is. Heel plezierig is dat hij de inbedding van zijn gedachten in, alsmede de actualiteit ervan invoelbaar maakt in de samenhang met de historie van zijn dagen. Vooral wat betreft zijn politieke theorie legt hij die verbindingen heel helder. Wat betreft zijn Ethica had hij wellicht nog iets meer kunnen benadrukken wat Spinoza overneemt en waarin hij verschilt van Descartes en de Middeleeuwse filosofie.
Opvallend is de grote hoeveelheid zinnen die in de modaliteit van het mogelijke zijn gesteld, niet alleen over de jaren van zijn jeugd, maar door heel zijn leven heen. Er is praktisch geen bladzijde waar niet enige zinnen gesteld zijn in de trant van: mogelijk, wellicht, kan zijn, hij moet hebben gehoord, waarschijnlijk... Toch gebeurt dit nergens op een manier dat de lezer het gevoel krijgt een vooral fictioneel boek in handen te hebben; het lijkt alles zeer sterk ingeleefd en uiterst geloofwaardig.
Opmerkelijk vind ik, en mede daaruit blijkt zijn grote affiniteit met Spinoza, dat hij typeringen inlast als: “de principiële democraat Spinoza” p. 329) en over “Spinoza en andere radicale democraten”(p. 327). Volgens Nadler had Spinoza duidelijke voorkeur voor de democratie. Maar in feite ging het Spinoza meer om de veiligheid en het welzijn van de burgers. Elke regeringsvorm die deze kon garanderen vond hij prima. Wat dat welzijn betrof, diende wel volledig de vrijheid te worden gegarandeerd (om te denken, te spreken en de eigen godsdienst aan te hangen).
________________
Review van ANTHONY GOTTLIEB op 18 juli 1999 in The New York Times: "God Exists, Philosophically"
Toevoeging: bespreking door dr. Aad S.L. Woudenberg van deze Olympus-uitgave. [Cf.] Hij noemt het: "een standaardwerk met weergaloze kennis van zaken geschreven."
