Spinoza zou verkeerd geciteerd zijn bij aanvaarding Nobelprijs voor de Vrede - quod non

Gisteren namen de toppen van EU de Nobelprijs voor de vrede in ontvangst. Het Nobelcomité had die prijs toegekend vanwege de rol die de EU heeft gespeeld in het bevorderen van de vrede en de mensenrechten, na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog.
Je moet ervoor bij Duitse media zijn om te lezen hoe José Manuel Barroso, voorzitter van de Europese Commissie, (of eerder de schrijver van zijn toespraakje) een eigen Spinoza-citaat in elkaar knutselde:

"Er beginnt mit einem Zitat des Philosophen Spinoza: "Frieden ist eine Geisteshaltung, eine Neigung zu Güte, Vertrauen, Gerechtigkeit." Die EU strebe eben nicht nur Frieden an, sondern verkörpere auch eine "Vision der Freiheit und Gerechtigkeit". Die EU bringe sogar ein "Streben nach einer kosmopolitischen Ordnung" zum Ausdruck, "in der Vorteile für den einen nicht zwangsläufig zulasten eines anderen gehen, in der Normen dem Schutz universeller Werte dienen." [cf FAZ en Welt]

           

Voorzitter Europese raad, Herman Van Rompuy, voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barosso, voorzitter Europees Parlement, Martin Schulz

Vanaf hier moet ik mijn blog (en de titel) aanpassen, want Barroso werd verkeerd geciteerd. Hij heeft niet, naar uit de Duitse weergave leek, eenvoudig volstaan met  de valse quote die al heel lang op internet rondwaart: “Peace is not an absence of war, it is a virtue, a state of mind, a disposition for benevolence, confidence, justice. Baruch Spinoza Dutch Jewish philosopher (1632-1677)” Integendeel, hij heeft hem correct geciteerd, zelfs ook in het Latijn: "Pax enim non belli privatio, sed virtus est "! [Zie ook hier]

In de opname die ik niet van de EU-site hier kan binnenhalen is vanaf 1:04 Barosso te horen, zie aldaar.  

Er is dus gekeken naar het origineel. Spinoza’s omschrijving van vrede vinden we in zijn Tractatus Politicus Caput V, §4, in iets andere woorden herhaald aan het eind van Caput VI, §4), 

  Caput V

§ 4. Civitas, cujus subditi metu territi arma non capiunt, potius dicenda est, quod sine bello sit, quam quod pacem habeat. Pax enim non belli privatio, sed virtus est, quae ex animi fortitudine oritur: est namque obsequium (per art. 19 cap. II) constans voluntas id exequendi, quod ex communi civitatis decreto fieri debet. Illa praeterea civitas, cujus pax a subditorum inertia pendet, qui scilicet veluti pecora ducuntur ut tantum servire discant, rectius solitudo quam civitas dici potest. (TP, Caput 5, § 4)

§4. Van een Staat, wiens onderdanen alleen door vrees verhinderd worden naar de wapenen te grijpen, kan men beter zeggen dat hij zonder oorlog is dan dat er rust [=vrede] heerscht. Rust [=vrede] toch is geen ontstentenis van strijd, maar een deugd die uit geestkracht ontstaat. Gehoorzaamheid immers is (§19 Hoofdst. II) de vaste wil om uit te voeren wat volgens het algemeen geldend besluit van den Staat behoort gedaan te worden. Een Staatsgemeenschap welks rust alleen afhangt van de lamlendigheid der onderdanen, zoodat zij zich als een kudde vee laten leiden, om zich nergens anders in te oefenen dan in onderdanigheid kan beter een vereenzaming dan een gemeenschap worden genoemd. (Vertaling Willem Meijer)

En aan het slot van Tractatus Politicus, Caput VI, §4:

Servitutis igitur, non pacis, interest omnem potestatem ad unum transferre: nam pax, ut jam diximus, non in belli privatione, sed in animorum unione sive concordia consistit.

Het is dus wel voor de slavernij maar niet voor den vrede bevorderlijk alle macht aan een mensch op te dragen; want vrede bestaat, zooals wij reeds zagen, niet in ontstentenis van twist maar in eendracht en eensgezindheid. (Meijer)

spinoza | 11-12-2012 | 12:52 | Link | Reacties (3)

Reacties

Een terzijde. Het valt mij op dat Willem Meijer het woord 'inertia', waarmee Spinoza de 'vrede-loze' toestand die toch ook geen burgeroorlog is, karakterizeert, meer dan voortreffelijk vertaalt met 'lamlendig' , waar Cristofolini of Dominguez bv niet beter te doen dan resp. het Italiaanse en Spaanse 'inercia' te gebruiken. Vlg Van Dalen betekent 'lamlendig': zwak, slap, futloos. Inderdad heeft Spinoza hier een passiviteit van de 'onderdanen' voor ogen, een toestand waarin ahw 'niets gebeurt' (soort laagconjunctuur), afgedwongen door de heersende en eventueel terroriserende overheid, waaraan men blind en zonder protest gehoorzaamt. Denk aan het voormalige Oost-Diitsland. Een gouden eeuw van levendige handel en culturele hoogstandjes is dan ver te zoeken.
Indirect is dit woordgebruik van inertia in een politieke zin een bijkomend bewijs (of liever bevestiging) voor mijn these, dat inertia (traagheid) ALTIJD een gevolg (conditioned) is van druk of compressie. Zie o.a. Brief 58, EthicA 2/13 lemma 3+cor. en mijn artikel over "Inertia as an effect in Spinoza's physics" (2011).

Wim Klever 12-12-2012 @ 09:36

Leuke toevoeging, Wim,
en inderdaad een frappant consequent gebruik van 'inertia' in natuurkunde én politieke filosofie. Leuk om hier zo op gewezen te worden.

Stan Verdult 12-12-2012 @ 10:05

Ik zie nu dat twee jaar eerder ook iemand is bezig geweest met het zoeken naar de herkomst van de hier geciteerde quote (tevens wordt er iets aardigs gezegd over dit blog - toch leuk om tegen te komen)

http://secondat.blogspot.nl/2010/04/spinoza-on-peace-and-good-government.html

Stan Verdult 08-04-2013 @ 14:22