Spinozadag 2010: Spinoza en het verschil
Regelmatig kijk ik op de website van de ASK om te zien of er al iets meer over het programma van de komende Spinozadag bekend is die zondag 14 november in Paradiso gehouden zal worden. Ik wil daarover dan graag mededeling doen op dit weblog.
Vandaag ben ik even op de agenda-pagina van Paradiso gaan kijken en daar is al iets meer te vinden.
Het thema of motto van de Spinozadag 2010 is:
‘Het menselijk handelen niet bespotten, niet betreuren, niet veroordelen, doch begrijpen’ (Ethica 4, voorrede). *)
Met medewerking van Prof. Dr. Piet Steenbakkers, Ahmed Marcouch, Ed van Thijn. Discussie o.l.v. Rob Hartmans. Muziek van Muzikant Bulgaria.
De internationaal geroemd filosoof Baruch Spinoza (1632-1677), een tweedegeneratie-allochtoon uit de 17e eeuw, is geboren in Amsterdam en woonde zijn hele leven in Nederland. Zijn denken heeft velen geïnspireerd (Goethe, Hegel, Einstein) en is ook vandaag nog uiterst actueel. De filosofie van Spinoza is niet slechts gericht op het vinden van waarheid, maar heeft vooral een ander doel: door de bestudering van zijn wijsbegeerte zou het mogelijk zijn vrede met het bestaan te vinden.
De middag wordt geopend door oud-burgemeester van Amsterdam Ed van Thijn. Daarna zal Prof. dr. Piet Steenbakkers een toelichting geven op het motto. Vervolgens zal Ahmed Marcouch, Tweede Kamerlid, uiteenzetten wat het thema in de praktijk (als stadsdeelvoorzitter van het roerige Amsterdamse stadsdeel Slotervaart) voor hem heeft betekend. Een bekende uitspraak van Marcouch is “Laat niet langer de straatmentaliteit de norm zijn.” Zijn duidelijke stellingname in het integratiedebat kreeg veel bijval maar werd ook verguisd. Hij toont grote betrokkenheid bij de Marokkaanse gemeenschap en voelt zich verantwoordelijk voor de emancipatie van de Nederlandse moslim. Hierna vindt een discussie plaats o.l.v. Rob Hartmans (De Groene Amsterdammer) die tevens de middag zal afsluiten met een column.
[Van Paradiso.nl]
zie later op http://www.spinozadag.nl/
_ _ _
*) Een kanttekening. De uitspraak "sedulo curavi, humanas actiones non ridere, non lugere, neque detestari, sed intelligere" [Ik heb mij er ijverig op toegelegd de menselijke handelingen niet te bespotten, niet te betreuren noch te verachten, maar te begrijpen], treft men niet aan in de Ethica IV, maar in Hoofdstuk 1, § 4 van de Tractatus Politicus.
De voorrede van deel IV van de Ethica geeft wel een hele beschouwing over de vorming van algemene (universele) begrippen en over het denken in termen van goed en kwaad, maar iets dat op deze uitspraak lijkt vindt men er niet.
Over dit thema wordt wel vaker geconfereerd, zo b.v.
11 oktober 2010 een conferentie, waarin "sociologue de formation, Jean Dorion a examiné l’histoire selon le précepte du philosophe Baruch Spinoza: «Ne pas se moquer, ne pas déplorer, ne pas détester, mais comprendre.»"
Reacties
Een kleine correctie is hier op zijn plaats. In een iets andere zinswending staat de formule in het zelden uitgelezen slot-scholium van deel 2 van de ETHICA, dat oorspronkelijk ook een afsluitingsfunctie had. "Deze leer (van de Ethica) draagt bij tot het sociale leven voor zover (omdat) zij onderwijst niemand te haten, te verachten, te bespotten, op niemand vertoornd of afgunstig te zijn"". In deze vorm past het thema zelfs nog beter bij wat men daar in Amsterdam van plan is. Spinoza vermeldt dit 'niet haten...' als een nuttig gevolg van het inzicht in ons bepaald zijn door de Natuur. Precies in dit opzicht was zijn meester Van den Enden hem voorgegaan: Zo "kan het voordeel en de buitengewoon grote betekenis van deze allerheiligste waarheid [het determinisme, wk]voor de gemeenschap gemakkelijk aangetoond worden. Onwetendheid hiervan leidt immers tot de dwalingen dat de mens niet geheel en al, naar lichaam en ziel en met al zijn handelingen, van God afhankelijk zou zijn, alsmede van de waan, dat men lof of eer zou kunnen verdienen en anderen smaad of laster. Juist omdat mensen in hun dwaasheid zichzelf als eerste oorzaak van hun bekwaamheden en gedrag zien, ontlenen zij hieraan de vermetelheid om te roemen of elkaar te versmaden, bijgevolg zich boven elkaar te verheffen, elkaar te benijden, te haten, ja scherp te vervolgen of te doden" (slot van de VRYE POLITIJCKE STELLINGEN [1665] volgens uitgave/hertaling van Klever in DIRECTE DEMOCRATIE [2007]). Het wordt hoog tijd dat men eens afleert Spinoza uit zijn historisch verband te rukken en een verdiend eresaluut geeft aan zijn geniale Amsterdamse leermeester. Maar ik spreek al decennia tot dovemansoren en intellectuele luilakken.
wim klever 19-10-2010 @ 09:32
Wim, bedankt voor deze aanvulling (een correctie kan het niet zijn, want de woordvolgorde en vooral de laatste woorden, "maar te begrijpen", maakt duidelijk dat het citaat uit de TP komt). Maar nuttig is erop te wijzen dat dezelfde gedachte ook aan het eind van Ethica II voorkomt. Ik heb er een uitroepteken bijstaan met verwijzing naar de TP, maar was de topos alweer vergeten. Dank dus voor het in herinnering roepen.
Hoe jij al kunt weten "wat men daar in Amsterdam van plan is," is mij een klein raadsel. Misschien wordt Spinoza straks toch "in zijn historisch verband" neergezet. Ik zal er op letten.
Stan Verdult 19-10-2010 @ 12:57
Kom, kom, Stan, je moet wel op je achterhoofd zijn gevallen om niet vooraf reeds te weten, wat men daar in Amsterdam van plan is met de zo vaak geciteerde zinsnede van Spinoza, eenmaal dat men Ahmed Marcouch en Ed van Thijn (om van de kleurloze Piet Steenbakkers niet te spreken) heeft uitgenodigd. Deze politiek ge/engageerde lieden zullen ongetwijfeld de neiging hebben Spinoza's woorden in te zetten tene behoeve van een pleidooi voor een betere samenleving tussen allchtone en autochtone bevolkingsdelen. En laten we wel wezen: die zijn er zeer toepasselijk voor vanwege de oorlogscontext waarin Spinoza zelf een variant ervan gebruikte in zijn correspondentie met Oldenburg: "Deze woelingen [van de Hollands-Engelse zeeoorlog destijds] geven mijn geen aanleiding tot lachen of tot tranen, zij sporen mij veeleer aan ... de menselijke natuur beter te observeren" (Brief 30 II).
wim klever 20-10-2010 @ 09:35