Spinoza’s eeuwige geest
Vandaag kan ik weer eens op enige interessante teksten wijzen die voor iedereen op internet beschikbaar staan. Het gaat om een onderwerp dat hier al vaker aan de orde is geweest, n.l. over het laatste deel van het Vijfde deel van de Ethica, waarin Spinoza zijn leer geeft over het eeuwige deel van onze geest.
In het eerste geval gaat het om een Master of Arts-thesis uit mei 2015 die dezelfde titel draagt, Spinoza's Eternal Mind, als de titel van het stuk dat Mark Behets op Spinoza in Vlaanderen plaatste, “Spinoza’s eeuwige geest” [cf. Blog], onafhankelijk van deze thesis, waarnaar hij ook niet verwijst.
Zachary Biondi, Spinoza's Eternal Mind. Master of Arts in Philosophy-thesis, Missouri State University [Theses and Dissertations. Paper 36], 2015 [cf. PDF]
Het is een goed leesbare en m.i. zeer interessante tekst over een moeilijk onderdeel van een al niet eenvoudige Ethica. Het stuk bestaat uit drie delen. In het eerste deel behandelt hij hoe het thema van de onsterfelijkheid van de ziel speelde in de joodse gemeenschap waarin Spinoza gevormd werd (uiteraard mede aan de hand van Steven Nadler’s Spinoza’s Heresy). Tevens behandelt hij een aantal van de uiteenlopende interpretaties in de secundaire Spinozaliteratuur. In het tweede deel behandelt hij centrale delen van Spinoza’s filosofie die z.i. goed gekend moeten worden om het laatste deel goed te kunnen doorgronden (parallellisme, leer over de geest, kennissoorten, eeuwigheid vs. tijdelijkheid e.d. hetgeen hij op een boeiende wijze weergeeft). In het laatste deel komt hij dan toe aan zijn eigenlijke onderwerp en daarin laat hij vervolgens zien hoe Spinoza in een (joodse) traditie stond (Maimonides, Gersonides en vele anderen), waarbij hij tenslotte een schets geeft van De Anima van Aristoteles, waarmee hij de sterke gelijkenis van Spinoza’s theorie wil overbrengen. Een frappante overeenkomst, boeiend om nog eens naar terug te grijpen.
Opmerkelijk vond ik dat Biondi het – zonder enige toelichting - veelvuldig heeft over ‘God’s mind’ en de ‘mind of God’, terwijl Spinoza dat geen enkele keer doet. Je zou dan verwachten dat hij daar enige woorden aan wijdt, maar het gaat hem blijkbaar om iets vanzelfsprekends.
Tegelijk geef ik hier een vergelijkbare tekst door, ook een thesis, maar iets ‘woester’ en ietwat ‘minder’ in mijn ogen, waarin wel weer meer werk wordt gemaakt van formele resp. actuele essentie. Het stuk heeft zeker z’n eigen merites:
Erin Islo, In Nature and In God: Spinoza and Blessedness. Bachelor of Arts in Philosophy-thesis, Haverford College, 20 april 2012 [via hier of rechtstreeks PDF]
Reacties
'Gods mind' of 'the mind of God', alsof het iets vanzelfsprekends is. Ja, dat is het ook, als je 'de idee van God' juist interpreteert. D.w.z. overeenkomstig de betekenis die Spinoza er zelf aan geeft in 2/4 door verwijzing naar 1/14c1. Dan is 'de idee van God' 'Gods mind'. Zie dit als een bijdrage om Stans koppigheid op dit punt te doorbreken. Maar daarvoor zal veel en veel meer nodig zijn. Niemand heeft zich gemengd in deze discussie, terwijl er toch vele lezers moeten zijn die een gewone redenering kunnen volgen.
henk keizer 29-06-2016 @ 20:13
Bedankt Stan voor dit artikel dat ik met veel aandacht zal lezen. Ik kende de gelijkenis tussen De Anima en Spinoza's opvatting niet toen ik mijn artikel schreef, maar intussen had ik de verwijzing al gevonden bij Heidi Ravven (The Self beyond itself). Wel ben ik wat verwonderd dat Spinoza in de KV de eeuwigheid nog anders zag. Suggesties om dit te verklaren?
Mark Behets 29-06-2016 @ 20:48
Ook met STANS lezing van 'de idee van God' kan deze idee 'Gods mind' of 'the mind of God' worden genoemd, hoewel het me niet waarschijnlijk lijkt dat Biondi het zo bedoeld heeft. Maar wat SPINOZA met 'de idee van God' bedoelt, is onweerlegbaar.
henk keizer 29-06-2016 @ 20:48
Henk, ik volg je dat je 'de idee van God' zou 'God's mind' kunnen noemen, maar dan roep je het beeld op van een 'Weltgeist', en dat is niet wat Spinoza bedoelt (cf. brief 32: '...er bestaat in de Natuur een oneindige macht van denken...').
Mark Behets 29-06-2016 @ 21:16
Over de idee van God zoals ik het zie. Door de affectiones ontstaat als een spirituele automaat een ware idee, de affect-idee. Deze is de uitdrukking van de substantie en aldus adequaat maar daarom nog niet als adequaat begrepen. Wanneer de Geest via de idee van God aansluit bij de affect-idee begrijpt hij adequaat. Waarom? Omdat de idee van het affect dezelfde is als de idee van God, zij vallen dan samen.
Affect-idee / Geest / idee-God. De Geest verbindt beiden.
ed 29-06-2016 @ 23:32
Ik deed een gewoon feitelijke mededeling, n.l. dat Spinoza het in de Ethica geen enkele keer over de Mens Dei (de Geest van God) heeft. Noem mij één plaats.
Daar laat ik het bij.
[Ik schreef uitdrukkelijk Ethica. In de TTP Hfst1 bespreekt Spinoza hoe de profeten over de geest van God spraken; dat telt uiteraard niet mee]
Stan Verdult 29-06-2016 @ 23:45
Henk, ga maar door met je eigenzinnige uitleg van Spinoza, zoals je hardnekkig aan je lezing van idea Dei vasthoudt. Voeg daar maar de mens Dei aan toe.
Ik vermoed dat de eenvoudige verklaring ervoor dat Spinoza NOOIT over de geest van God (mens Dei) spreekt, het gegeven is dat (zijn) God geen lichaam heeft.
We dienen uiteraard wel Spinoza zelf te respecteren en niet met van alles aan de haal gaan en dan menen Spinoza nader uit te leggen.
Stan Verdult 30-06-2016 @ 09:55
Intussen verzocht Henk me via de email om zijn reacties, die hij als een vergissing ziet, weg te halen. Ik volsta met deze mededeling, maar ga ze gezien de verdere reacties niet verwijderen.
Dit bericht is dus een verzoek om de reacties van Henk als niet geschreven te beschouwen.
Stan Verdult 30-06-2016 @ 10:24
Ik voeg aan mijn reactie van 30-06-2016 @ 09:55 het volgende toe, nu ik lees dat Miriam van Reijen in haar "Spinoza. De geest is gewillig, maar het vlees is sterk" op blz. 77 schrijft: "Ook God heeft wel degelijk een lichaam." Noteer ik even dat dat een vergissing van haar moet zijn, als je althans net als ik, uitgaat van Spinoza's definitie [2Def1]: "Onder een lichaam versta ik een modus die Gods wezen, wanneer men het als een uitgebreide zaak beschouwt, op een welbepaalde wijze tot uitdrukking brengt; zie de bijkomende stelling van stelling 25 van deel i." Lichamen zijn altijd "res particulares".
Stan Verdult 04-07-2016 @ 14:26
Zie trouwens Spinoza's duidelijke ontkenning (en ridiculisering) dat God uit lichaam en geest bestaat in 1/15s (dat ik daar niet eerder aan dacht).
Stan Verdult 15-07-2016 @ 13:17