BdSpinoza

Spinoza's zgn. oxymorontische denken

Aanleiding voor dit blog is een recent blog van de Vlaming Willy Schuermans over het project van de Franse filosoof Michel Onfray die aan een eigenzinnige geschiedenis van de filosofie schrijft, door hem genoemd: Contre-histoire de la philosophie. Er verschenen al 9 delen [het eerste in 2006, het laatste in 2013 - ook wijdde hij er een reeks cursussen aan die als CD' zijn uitgegeven Cf. fr.wiki] [

Als leider van de Spinoza Kring Lier is Schuermans uiteraard vooral geïnteresseerd in hoe Onfray over Spinoza schrijft in Tome 3 dat verscheen in 2007 [Cf.] en dat de titel meekreeg Les libertins baroques. Het bestaat uit twee delen, "Les libertains fideistes" en "Les libertains pantheistes" - het laatste hoofdstuk is aan Spinoza gewijd: Spinoza et »Ce qui conduit à la joie« (p. 237 - 273)

Spinoza zou volgens Onfray een eigenzinnige hedonistische filosofie ontwikkelen. En dan citeert Schuermans dit samengevatte portret van Spinoza dat Onfray schetst:

Spinoza's étrange pensée oxymorique
"Etrange Spinoza! Son matérialisme sans matière, son Dieu sans transcendance, son hédonisme sans corps, son épicurisme sans atomes, son éthique sans morale, sa religion sans dogmes, son éternité sans arrière-mondes, sa liberté sans libre arbitre, son désir sans chair, ses vertus sans devoir, voilà une étrange pensée oxymorique! Donc baroque." [Cf.]

Aan wat daar in het kort aan typeringen bij elkaar is gezet (God zonder transcendentie; ethiek zonder moraal en deugd zonder plicht; verlangen zonder vlees etc.) geeft fraai aan wat blijkbaar als 'normaal denken' wordt gezien. Pas van daaruit (vanuit dat common sense denken waaraan ook veel filosofen doen) is het denken van Spinoza oxymorontisch te noemen.
In de stijlfiguur oxymoron worden twee woorden gecombineerd die elkaar in hun letterlijke betekenis tegenspreken. Voorbeelden die wiki geeft: een ongekroonde koning, een oorverdovende stilte, een exacte schatting. En in blogs noemde ik voorbeelden van combinaties die kennelijk niet meer als oxymoron gelden: een seculiere jood en een atheïstische rabbijn.

Spinoza is pas een oxymorontisch denker als we anderen zijn denken laten bepalen. Zelf sprak hij van God, zag hij zich niet als atheïst, voor hem had vrijheid niets met vrije wil te maken, maar met onbelemmerd kunnen volgen van je natuur, en was de ware religie het streven naar adequate=ware kennis.

Beluister desgewenst Michel Onfray - Spinoza l'épicurien - bij France Culture 11 juli 2011

Afbeelding van de 4e DVD verschenen bij Grasset, Paris, met 25 séances Contre-histoire de la philosophie Volume 4: Les ultras des Lumières

spinoza | 18-01-2014 | 12:01 | Link | Reacties (1)