Tentoonstelling en boek 'Spinoza im Kontext'
In een blog van 9 september schreef ik over de tentoonstelling 'Spinoza im Kontext' die het Interdisziplinäres Zentrum für die Erforschung der Europäischen Aufklärung (IZEA) vanaf 17 september tot 10 december 2010 organiseert. Deze tentoonstelling is een enigszins gewijzigde voortzetting van de tentoonstelling 'Libertas philosophandi. Spinoza als gids voor een vrije wereld', die door de Bibliotheca Philosophica Hermetica in 2008 in het kader van Amsterdam Wereldboekenstad werd georganiseerd. Het duurde even voor ik de begeleidende catalogus te pakken kon krijgen, inmiddels heb ik het alweer enige weken in huis, waarna ik af en toe ter handen nam.Hoewel ik de tentoonstelling in Halle die nog ruim vier weken loopt graag zou willen bezoeken, heb ik de reis naar Halle er toch niet voor over. Maar wie weet zet ik nog iemand op het spoor erheen via dit blog, waarin ik iets over het boekje 'Spinoza im Kontext' zeg en een paar foto’s download die gemaakt zijn bij de opening van de tentoonstelling. De tentoonstelling ziet er zeer fraai uit, zoals deze foto toont
Cis van Heertum gaf een inleiding op de tentoonstelling
_Spinoza_im_Kontext.jpg)
De Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg ontstond in 1817 uit de samenvoeging van de universiteiten van Halle (in 1694 opgericht door Frederik III, keurvorst van Brandenburg, die in 1701 als Frederik I, koning van Pruisen werd; Halle werd in de 18e eeuw een centrum van het piëtisme) en Wittenberg (in 1502 opgericht door Frederik de Wijze, keurvorst van Saksen, werd een centrum van de Lutherse Reformatie. ‘t Congres van Wenen voegde in 1815 Wittemberg bij Pruisen en vandaar de fusie der universiteiten).
In de Spinoza bestrijdende literatuur komen we veel namen uit Halle tegen. In dit hoofdstuk van Kay Zenker vinden we een uitgebreide behandeling van de strijdschriften van hier en de verdere omgeving, zoals van Jakob Thomasius, Johannes Musaeus, Christian Thomasius, Johann Franz Budde, Nikolaus Gundling en Christian Wolff. Duidelijk wordt uit dit hoofdstuk de mengeling van zowel fascinatie als afweer waarmee van Spinoza kennis werd genomen en ook hoe de theologiekritiek en het tolerantiepleidooi van Spinoza, via met name Wolff, invloed uitoefende op het uiteindelijk loskomen van dogmatische en piëtistische theologische beklemmingen.
Op blz. 60 is sprake van dat “Spinozas Werke durch ein kirchliches Dekret seit 1669 in den Index librorum prohibitorum aufgenommen worden”, hetgeen een drukfout moet zijn. Na verschijning van de Opera Posthuma in 1677 werd dit en de TTP op de Index geplaatst. Het jaartal zal dan 1679 geweest zijn.
Illustraties van René Descartes en Thomas Hobbes werden genomen uit een in 1702 anoniem en zonder plaatsaanduiding verschenen boek Fürstellung Vier Neuer Welt-Weisen, dat zich in de Universiteitsbibliotheek van Halle bevindt, waarin naast deze twee ook nog afbeeldingen van Spinoza en Balthasar Bekker waren opgenomen. Ik vond het een beetje jammer dat het portret van Spinoza uit dat boek niet in 'Spinoza im Kontext' gereproduceerd werd.Al met al een goed verzorgd en waardevol Spinoza-boekje dat een liefhebber van Spinoza graag in zijn verzameling opneemt.
Reacties
Volgens de Frankfurter zou Van Bunge in Halle (wederom) hebben beweerd dat Spinoza "Den Kartesianismus weniger vollendet als vernichtet hat". Ik wil niet ophouden dit te bestrijden als een grove historische misvatting. De 'Wasserscheide' van de ME en de Nieuwe Tijd is het natuurwetenschappelijke mechanicisme, waarvoor Descartes hoofdzakelijk verantwoordelijk is en dat door Spinoza werd voortgezet en voltooid, waar Descartes een uitzondering maakte voor de mens. Van Bunge's misvatting is tekenend voor zijn miskenning van Spinoza's fysicalisme in de Ethica.
wim klever 17-11-2010 @ 16:19