BdSpinoza

Weinstein’s pandeisme-prakje weer eens opgewarmd

Een paar dagen geleden verscheen

Knujon Mapson, Pandeism: An Anthology. John Hunt Publishing, 2017 – boogs.google [Amazon]

Volgens het pandeïsme zou God het universum scheppen door het te worden [cf. de blurb, wikipedia en wikiquote]. Mapson bouwt in overwegende mate voort op het boek uit 1910 van

Max Bernhard Weinstein, Welt- und Lebensanschauungen. Hervorgegangen aus Religion, Philosophie und Naturerkenntnis (1910) – archive.org

Max Bernhard Weinstein (1852 - 1918) was een Duitse natuurkundige en filosoof die vooral bekend werd om zijn verzet tegen Einsteins relativiteitstheorie en vanwege het feit dat hij in het hiervoor genoemde boek een brede studie met een theologische theorie over het pandeïsme bracht. [Wiki, waarin voorts te lezen is:] “examined the origins and development of a great many philosophical areas, including the broadest and most far-reaching examination of the theological theory of Pandeism written up to that point. A critique reviewing Weinstein's work [..]  criticises Weinstein's broad assertions that such historical philosophers as Scotus Erigena, Anselm of Canterbury, Nicholas of Cusa, Giordano Bruno, Mendelssohn, and Lessing all were Pandeists or leaned towards Pandeism.”

Ook meende Weinstein zich op Spinoza te baseren. Maar daarbij vatte hij Spinoza nogal idealistisch op: hij hing een psychisch of spiritueel monisme aan dat hij vergelijkbaar achtte met het pantheïsme van Spinoza, waarin volgens hem de essentie van alle verschijnselen in z’n geheel in de geest gevonden kon worden.

Mapson houdt diezelfde lijn vast. Ik heb niet de indruk dat we deze “theologische” stroming erg serieus hoeven te nemen, maar ik ga toch altijd even kijken wat er over Spinoza wordt gezegd. In het eerste hoofdstuk “A Brief History of Pandeism” schrijft Mapson:

And a century after Bruno, Baruch Spinoza would take the argument the further step to explain that we were in the body of God, an immanent God, but that God had been existent when our Universe had not, and so God was transcendent as well as immanent—God was the logos, and at the same time maintained an existence beyond the logos, and since God was infinite, each existence was infinite.

Dit is nogal kort door de bocht en onprecies geformuleerd. Er zijn diverse kanttekeningen te maken:

[1] we were in the body of God… Spinoza’s God heeft geen lichaam. Voor Spinoza heeft een lichaam begrenzingen en is (cf. 2/Def1) een modus die Gods wezen, wanneer men het als een uitgebreide zaak beschouwt, op een welbepaalde wijze tot uitdrukking brengt (hij verwijst daarbij naar 1/25). [2] God had been existent when our Universe had not, and so God was transcendent as well as immanent is te eenvoudig en slordig gesteld: alsof God bestond vóór en apart van het universum, quod non: in 1/25s schrijft Spinoza “in de zin waarin men God de oorzaak van zichzelf noemt, is hij ook de oorzaak van alle dingen.” Spinoza’s God schept niet eerst zichzelf en vervolgens de dingen, nee, dat geschiedt in één en hetzelfde proces. [3] since God was infinite, each existence was infinite - dit verwoordt niet Spinoza, die immers (in 1/24) zegt dat het bestaan van eindige dingen niet noodzakelijk is, maar dat hun bestaan afhangt van God (1/24c). [4] Onduidelijk is op welke stelling van Spinoza de uitspraak te baseren zou zijn: God was the logos, and at the same time maintained an existence beyond the logos.

Mapson schrijft in hetzelfde hoofdstuk nog meer over Spinoza, maar dit lijkt me al genoeg aanwijzing om zijn Spinoza-kennis niet al te serieus te nemen. 

spinoza | 06-01-2017 | 17:09 | Link | Reacties (5)