BdSpinoza

Gerhard Merz' 'archipittura': De ordine geometrico (1990)

in 1990 had Gerhard Merz, die woont en werkt in Berlijn, in Galerie De Appel een kunstwerk ingericht dat architectonisch, door gebruik van rechte vlakken in een asymmetrische compositie en het gebruik van primaire kleuren, refereerde aan de principes van De Stijl en via deze naar Spinoza. De expositie van de Duitse kunstenaar Gerard Merz (1947) ‘archipittura’: De ordine geometrica,  ging van 12 mei — 24 juni 1990 in Galerie De Appel in Amsterdam.

Merz gaf er de voorkeur aan zijn werk – zijn ‘interventions in a given space’ – geen installaties te noemen, maar 'archipittura', een term uit het Italië van de jaren dertig waarmee een integratie van schilderwerk en architectuur in een strikte vorm gekarakteriseerd werd. (uit de convocatie). Dit archipittura-‘format’ volgde hij van 1988 tot 1994.

De verwijzing naar Spinoza in De Appel was trouwens wel heel uitdrukkelijk door het gebruik van de toevoeging aan de titel van de Ethica: Ordine Geometrico demonstrata (in meetkundige trant uiteengezet).

In het blog van gisteren heb ik deze verbinding tussen De Stijl en Spinoza besproken, gebruikmakend van een bespreking door kunstfilosofe Cornée Jacobs in het Utrechts Nieuwsblad van 23 mei 1990. Uit datzelfde stuk haal ik ook voor dit blog enige delen aan.

Jabobs: Merz liet de ramen achter witte wanden verdwijnen en verving het daglicht door rechte lijnen wit neonlicht. Aan deze ruimte voegde hij een paar dingen toe: voor een lange wand werd een rode bakstenen muur gemetseld; op een andere wand hing een agressief stralend geel monochroom; voor de binnenramen die een verbinding vormen tussen de beneden en de bovenverdieping, waren blauwe ruiten gezet. En op een wand is in strakke zwarte letters geschilderd: “De ordine geometrico”. Kortom: Spinoza in een De Stijl-trant.

Deze moderne kunst blijft alleen in dit soort beschrijvingen en in foto's, weblogs en herinneringen bestaan. Dit verschijnen en (haast) verdwijnen en overgaan in andere modi maakt dit soort installatiekunst ook wel heel spinozistisch te duiden. Dit even in 't voorbijgaan...

Merz vertelde: “Wij lazen op de kunstacademie al Spinoza en niet omdat wij ons zo voor zijn filosofie interesseerden, maar om het werk van De Stijl beter te kunnen interpreteren.” De rationele kant van De Stijl vindt in het filosofische hoofdwerk van B. de Spinoza, de Ethica, een belangrijke bron. Daarover ging het blog van gisteren.

Jacobs schrijft: Merz zou niet zozeer geïnteresseerd zijn in de metafysica van Spinoza of van de De Stijlmensen: “Daarmee boeien ze me niet, maar om datgene wat ze hebben gemaakt en de kracht waarmee dat is gebeurd.” En zij schrijft: Merz is op zoek naar die innerlijke kracht van De Stijl-principes en de filosofie van Spinoza. Het gaat volgens hem om eenzelfde soort kracht – een esthetische kracht. Deze kracht is volgens hem “bij het schrijven van een filosofie of een natuurwetenschapelijke theorie en bij het maken van een kunstwerk of een auto” niet wezenlijk van elkaar te onderscheiden.

 Gerhard Metz, rote Wand [van flickr]

In Merz’ werk gaat het niet over verhoudingen tussen kleur, vorm en materiaal. “Het gaat in mijn werk niet om symbolen of mystiek maar om de reële werking en die moet je voelen,”aldus Merz. Merz vindt kennelijk dat de kunstopvattingen van De Stijl nog steeds betekenis hebben. Het is inderdaad de vraag of alle consequenties van de vernieuwingen van De Stijl inmiddels zijn doordacht. Of de verleidelijke ruimte van Merz hier veel aan opheldert weet ik eigenlijk niet. Juist zijn verlokkende mooie ´archipittura´ brengt me aan het twijfelen." Tot zover de kunstfilosofe en recensente Cornée Jacobs in 1990.  

Hier bij DePont méér over Merz’ kunstopvattingen.

spinoza | 30-03-2009 | 18:22 | Link | Reacties (1)