BdSpinoza

In Elsevier uiterst negatieve recensie van Spinoza-film

Gisteren, de dag waarop ik mijn enigszins ambivalente bespreking van de Spinoza-film gaf, verscheen op de website van Elsevier de recensie van Gerry van der List die de film Spinoza. Een vrije denker volledig afkraakt. Hij vindt het een “kinderlijk kolderiek portret” van de grote filosoof Spinoza – noemt het ook een ”potsierlijke film” en schrijft: “Dit is geen Spinoza voor dummies, dit is Spinoza door dummies.” [Zie op Elseviers website]

Van der List nam niet de moeite om de naam van Rowin Prins te vermelden, maar geeft als onderschrift bij deze foto: “Acteur die Spinoza speelt, komt vooral zwijgend in beeld.”

Als tegenwicht neem ik hier graag de prima recensie over die Walter van van Teeffelen op IsThenIsNow.eu had. Informatief, feitelijk en waarderend. [Ook op DenHaagDifrect.nl]

                Documentaire speelfilm over Spinoza
Walter van van Teeffelen – donderdag 10 september 2015

Spinoza, een vrije denker, van Robin Lutz is de eerste inhoudelijke film over het leven en denken van Spinoza en zijn tijd. Gisteren was er de persvoorstelling in Pathé City in Amsterdam, volgende week is de première in Pathé Buitenhof Den Haag. De documentaire speelfim (‘feature doc’) zal dan in dertien bioscopen te zien zijn.

We zien Spinoza in actie, schrijvend, lenzen slijpend, lopend door het 17e eeuws Den Haag, Rijnsburg en Amsterdam. Er wordt ingezoomd op een bekend schilderij dat hangt in het Haags Historisch Museum, waarbij we vanuit het zuiden via het Spui Den Haag naderen. De bootjes varen, koeien loeien en de stad wordt steeds duidelijker zichtbaar.

Vaticaanse bibliotheek

In een rijtje huizen links bevindt zich het huis van Spinoza. We zien hem rondlopen in het eeuwenoude Hofje van Wouw met de grote duiventil in het midden. Even later ontmoet hij Christiaan Huijgens in Voorburg met wie hij de nachtelijke hemel bestudeert. Het is allemaal knap gemaakt met behulp van 3D animatie en blue-screen technieken.

De film begint in het huidige Rome waar de makers in Vaticaanstad op zoek gaan naar een volstrekt uniek handschrift van Spinoza’s hoofdwerk de Ethica. Prof. Dr. Wiep van Bunge, hoogleraar in de geschiedenis van de filosofie en anchorman in de film, mag in de Vaticaanse bibliotheek het ingebonden handschrift inzien terwijl een bibliothecaresse de bladen omslaat.

 Er zelf in bladeren mag hij niet en evenmin er inhoudelijk op ingaan. Het is een prachtige bibliotheek, beschilderd door bekende Vlaams-Nederlandse schilders. Het handschrift is het enige afschrift wat er van het werk nog bestaat. Hoe is dit manuscript in het Vaticaan gekomen? Niels Stensen, de Deense vrijdenker uit Leiden,die anatomische ontledingen deed, onder andere an de hersenen, met Spinoza als geboeid toeschouwer, blijkt er een rol in te hebben gespeeld.

Banvloek

Via de Via Appia Antica komen we in het Amsterdam van de Gouden Eeuw en daar zien we Spinoza lopen, lang golvend zwart haar met een zwarte cape-achtige mantel. Hij wordt vertolkt door de acteur Rowin Prins. Spinoza is afkomstig uit een Portugees-Joods gezin, de vader, en later de broer heeft een handel in groenten, met name olijven en zuidvruchten. Hij heeft ook een zus.

Spinoza is een uitstekende leerling op de Joodse opleiding en eigenwijs. Hij is 23 jaar oud als hij met een banvloek –  we zien Rabbijn Soetendorp hierop een toelichting zien geven –  uit de Joodse gemeenschap wordt verbannen. Hij vertrekt naar het rustige dorpje Rijnsburg, vlak bij Leiden, daarna verblijft hij enige tijd in Voorburg en tenslotte komt hij in Den Haag. Daar voltooit hij de Ethica.

Hofwijck

Descartes met zijn mechanistisch model was erg belangrijk voor Spinoza. De fysieke omstandigheden waren bepalend voor het functioneren van de mens en niet zoiets als de ‘vrije wil’. Prof. Dr. Peter Hagoort, neurowetenschapper, gaat daar nader op. De vrije wil is niet zo vrij als we denken. Even later vertelt Prof. Dr. Vincent Icke, hoogleraar theoretische sterrenkunde, in Hofwijck, het buitenhuis van de Huygens familie, hoe Huygens en Spinoza als het ware twee kanten van dezelfde medaille bestudeerden, Huygens naar buiten het heelal in en Spinoza naar binnen, naar de mens. 

De Gouden Eeuw blijkt niet helemaal van goud te zijn. Er waren vele oorlogen en in de jaren zestig waarde de pest rond die vele slachtoffers maakt. Dieptepunt was het rampjaar 1672 toen onder andere Frankrijk Nederland aanviel en het opgezweepte volk de gebroeders De Witt vermoordden. Deze roerige periodes worden in de film mooi in beeld gebracht.

Aan de wieg van de Verlichting

Na de dood van Spinoza komen we terug in het heden om daar te blijven. We zien hoe de Amerikaanse Grondwet, met name het eerste amendement, is geïnspireerd door het gedachtegoed van Spinoza. Ambassadeur Bekink, Nederlands ambassadeur in Amerika,  licht het een en ander toe bij het Lincoln Memorial in Washington.

Volgens de historicus Jonathan Israel stond Spinoza aan de wieg van de Verlichting. Spinoza heeft de weg gewezen naar een samenleving waarin vrede, vrijheid en recht centraal staat, waarin iedere mens de kans krijgt gelukkig te zijn. Alle mensen zijn gelijk en een ieder moet de vrijheid krijgen te geloven, denken en zeggen wat hij wil. Een democratie als samenlevingsvorm was nog niet zo’n gek idee, aldus Spinoza. Hij liep ver vooruit op andere denkers.

Dit is al de tweede film van Robin Lutz die we dit jaar te zien kregen, twee maanden geleden bracht hij een film over het leven van Hendrik Willem Mesdag uit.

spinoza | 11-09-2015 | 10:28 | Link | Reacties (2)