Interview met Rudolf van den Berg over zijn Spinoza-film
Op 15 december 2008 had ik het nieuws op dit webblog dat Ramsey Nasr in een komende film van Rudolf van den Berg de rol van Spinoza zal spelen [zie hier]. De film zou in 2009 worden gemaakt, zo was het plan. Daar het jaar al flink opschiet, vroeg ik de productiemaatschappij hoe het ermee stond, maar daarop kreeg ik geen antwoord. Wel zie ik dat Doc.Eye Film een verwijzing naar spinoza.blogse.nl heeft: "Lees hier een artikel over de toekomstige film."
Gisteren meldde Anton Jumelet in een reactie bij dat blog dat Qualia, het verenigingsblad van STUFF, de Studievereniging Faculteit Filosofie te Groningen, een interview heeft met Rudolf van den Berg
Het bleek een interview van zijn hand te zijn en hij gaf me toestemming om het hier op te nemen. Ik doe dat uiteraard graag. Het interview maakt nog nieuwsgieriger naar de film, waaraan - zo blijkt - goede acteurs gaan meedoen. Het is te hopen dat de financiering snel rond komt.
Het is een interessant interview geworden, vooral ook doordat Anton Jumelet goede vragen stelde.
‘Hij zoekt naar het Goede’
Rudolf van den Berg (1949) is een Nederlandse regisseur die bekend is van films als Bastille, De Avonden, Zoeken naar Eileen, The Johnsons, For my baby en de tv-serie Oud Geld. Hij heeft vier Gouden Kalveren gewonnen. Wanneer hij voldoende financiële steun heeft verworven gaat hij beginnen met zijn film Het waarachtig goede (werktitel) dat een verfilming wordt van het leven van Baruch de Spinoza, aangevuld met beschouwende fragmenten met Jonathan Israel en Steven Nadler. Ramsey Nasr zal Spinoza spelen. Een kort interview met de regisseur. Door Anton Jumelet
U bent al lang bezig met de voorbereiding van deze film. Waarom hebt u voor Spinoza’s leven gekozen?
Het kwam op mijn weg. Gedetermineerd door de ondoorgrondelijke wetten van het universum.Wat is de bedoeling van uw film? Gaat u de kijker inwijden in de wereld van substanties, attributen, modi, de drie vormen van kennis, Spinoza’s psychologie of politieke filosofie? Of geeft u de voorkeur aan het leven van Spinoza?
De film beoogt niet Spinoza’s filosofie samen te vatten, maar op een dramatische manier voor de leek voelbaar te maken wat er voor de denker en voor de mensheid op het spel staat: vrijheid! De vorm en inhoud zijn eigenzinnig en onverwacht, maar steeds gericht op een maximale identificatie met de hoofdpersoon. Géén Teleac-cursus dus, géén reconstructie of docudrama. Maar een aangrijpende speelfilm met excursies naar de realiteit van de eenentwintigste eeuw. Duidelijk zal worden waarom tot op de dag van vandaag Spinoza’s gedachtegoed zo controversieel is. Ook al staat er dan sinds kort een beeld van de filosoof midden in Amsterdam.Aan mijn filmverhaal ligt een simpel idee ten grondslag: Spinoza’s gedachtegoed, zijn ideeën ontstonden in wisselwerking met zijn leven, zijn bestaan, zijn omgeving, de hem omringende wereld. Om iets van Spinoza’s wijsgerig systeem te begrijpen moeten we de dynamiek laten zien tussen Spinoza en zijn context, de staatkundige en sociale situatie van zijn tijd. Dan begrijpen we dat zijn denken wordt beïnvloed door zijn leven dat omgekeerd door dat radicaliserende denken om hem heen steeds meer onder druk komt te staan. Daarin wordt ook het drama voelbaar. Hij zoekt naar het Goede, en als de wereld daarop afwijzend reageert, kan Spinoza, hoe wars hij ook is van conflicten, niet anders doen dan de confrontatie aangaan met degenen die niet alleen zijn denken maar ook zijn fysieke bestaan bedreigen.
Volgens mij zijn er zeer veel verschillende verhalen over Spinoza te vertellen, zeker wanneer u hem – zoals u zei – actueel wilt maken. U kunt hem afschilderen als de extreme denker die door de joodse gemeenschap werd geëxcommuniceerd en lang bekendstond als atheïst.Spinoza als een vroege Wilders, zeg maar. Maar u kunt hem ook portretteren als de immer rationele, rustige en voorzichtige intellectueel, die leeft in een onredelijke tijd. Of misschien iets tussen beide extremen in. Waar kiest u voor?
De film wordt een aangrijpend epos over een moedig mens. Een dramatische interpretatie van het heftige bestaan van Baruch de Spinoza die zijn zoektocht naar het ‘waarachtig goede’ bijna met zijn leven betaalt. Een heldenverhaal van een man die op zoek gaat naar de sleutel tot een harmonieus bestaan en zich geconfronteerd ziet met huiveringwekkende obstakels.
Welke rol is er weggelegd Spinoza’s mentor Franciscus van den Enden, volgens kenners ‘het genie achter Spinoza’? Zal de hechte vriendenkring (de ‘Spinozakring’) waarin Spinoza verkeerde een grote rol vervullen?Welke rol zal de excommunicatie spelen? En hoe gaat u om met de afwezigheid van amoureuze relaties in Spinoza’s leven?U stelt zoveel vragen tegelijk. De vriendenkring speelt een belangrijke rol. Jan Decleir zal bijvoorbeeld de drukker Rieuwertsz spelen. De banvloek komt ook prominent naar voren, met Pierre Bokma als rabbijn Morteira. Op de liefde niet meer dan een vage toespeling zoals gesuggereerd in de meeste biografieën, en uitsluitend voor zover relevant in de dramatische structuur.
Welke rol zullen de ontmoeting met Leibniz, de gevangenneming en dood van Adriaen Koerbagh, de moord op de gebroeders De Witt de vermeende moordaanslag op Spinoza zelf in de film hebben?Centraal in de dramaturgie staan die heftige gebeurtenissen waarop Spinoza heeft gereageerd en die tot zijn radicalisering hebben bijgedragen. Daar horen de dood van Koerbagh en de moord op De Witt zeker bij.
De keuze voor acteur en Dichter des Vaderlands Ramsey Nasr als Spinoza zal voor veel mensen controversieel zijn. Waarschijnlijk niet vanwege zijn vaardigheden als acteur of fysieke eigenschappen, maar vanwege zijn Palestijnse achtergrond. Wilt u in uw film ook iets zeggen over het Israëlisch-Palestijns conflict?
Ramey Nasr heb ik gekozen vanwege zijn grote acteertalent én zijn fysieke charisma dat, geenszins letterlijk, verwantschap heeft met hoe ik Spinoza’s aura beleef. Zijn blik, zijn uitstraling, zijn toon. Dat wij, Ramsey en ik, ons bewust zijn van de relevantie van zijn Palestijnse achtergrond spreekt vanzelf. Maar aan een politiek getint statement over de actualiteit zou ik de grote zeventiende-eeuwse denker niet graag ondergeschikt maken.
Bent u van plan om na dit project andere Nederlandse filosofen over het voetlicht te brengen? De levens van Hugo de Groot, Erasmus, Gerardus Bolland en L.E.J. Brouwer zouden toch ook zeker geschikt zijn voor het witte doek.
Eén denker tegelijk.
