Kazimierz Lyszczynski (1634 1689) onderging een lot dat Spinoza bespaard bleef
Op 30 maart 1689 werden op het marktplein in Warschau Kazimierz Lyszczynski zijn tong uitgetrokken, zijn hoofd afgeslagen en zijn lichaam verbrand tezamen met zijn gewraakte boek - en dat alles om een paar woorden die de geur van atheïsme zouden hebben verspreid. In Polen worden momenteel pogingen in het werk gesteld om, net als in Frankrijk voor de omgebrachte jonge Chevalier de la Barre [zie blog], een monument op te richten en om de dag van de terechtstelling van Lyszczynski als "Dag van het Poolse atheïsme" te herdenken.
Lyszczynski, van adellijke afkomst, ontving zijn opleiding aan de jezuïeten-academie in Vilnius. Hij zou een boek De Non-existentia Dei geschreven hebben, maar volgens een ander verhaal zou hij alleen maar een glosse hebben aangebracht in de kantlijn van een boek van de protestantse godgeleerde Henry Aldsted, Theologia Naturalis, waarvan hij vond dat de auteur een zo belabberd bewijs van het bestaan van God had gegeven, dat je er ook het niet bestaan uit had kunnen afleiden. Daarom had hij in de kantlijn geschreven “ergo non est Deus.” In 1687 hadden de jezuïeten zijn arrestatie gelast om hem door het bisschoppelijke gerechtshof te laten berechten.
Brzoska, nuntius in Brest in Litouwen, werd zijn aanklager en beschuldigde hem van atheïsme. Hij zond het boek met de glosse naar Witwicki, bisschop van Posnania (Poznañ, Posen) die een zeer fanatiek onderzoek liet uitvoeren. De Sjem (parlement en hof) van Warschau bevestigde het oordeel van het bisschoppelijke hof en liet Kazimierz Lyszczynski als atheïst in het openbaar executeren.
In 1957 werden uit de processtukken fragmenten uit zijn boek ontdekt en in Polen gepubliceerd, maar het kan ook gaan om reconstructies van zijn overtuiging tijdens dat proces. Zo zou hij van mening zijn dat de enige zin van het geloof erin bestond dat daardoor arme en eenvoudige mensen onderdrukt konden worden.
Op 22 november 2013 werd op Youtube een uitgebreide documentaire geplaatst, "324 Years After..." waarin de op 30 maart 2013 nagespeelde 'reconstructie' hoe deze eerste officiële Poolse atheïst slachtoffer werd van de katholieke kerk - mede om te waarschuwen voor weer oplevende religieuze waanzin.
____________
Bronnen
Valerian Krasinski (Count), Historical sketch of the rise, progress, and decline of the Reformation in Poland: and of the influence which the scriptural doctrines have exercised on that country in literary, moral, and political respects, Volume 2. Murray, 1840 books.google
http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Kazimierz+Lyszczynski
http://en.wikipedia.org/wiki/Kazimierz_%C5%81yszczy%C5%84ski
http://de.wikipedia.org/wiki/Kazimierz_%C5%81yszczy%C5%84ski
http://philosopedia.org/index.php/Kazimierz_Lyszczynski
