Nog na 500 jaar: terugkeer van marranen tot het jodendom!
De zaak die de Amsterdamse Sefardisch-joodse gemeenschap met Spinoza had, is al vaker geanalyseerd als een geval van spanningen die ontstonden vanuit het verlangen en de pogingen van voormalige marranen om weer helemaal als volwaardig joods erkend te worden - door hun eigen joodse broeders elders én door de Amsterdamse bestuurderen. Ook is vaker op het schrijnende gewezen dat zij, om hun gemeenschap ‘zuiver’ te houden, met de zware Herem zelf trekken van de inquisitie hadden overgenomen.
Kortom, degenen die zich met Spinoza bezig houdt zal telkens weer op connecties stuiten met de lotgevallen van marranen elders in de wereld. N.a.v. van mijn vorige blog kreeg ik een artikel toegezonden, gedateerd 27 februari 2012: “De bekeerde joden van Mallorca kunnen weer joods worden.”
[Door op de afbeelding te klikken verschijnt het leesbaar]
Het gaat over de Chuetas van Majorca, die blijkbaar ook een variant van de marranen zijn. Opmerkelijk is hoe ook de Chuetas van Majorca aan bepaalde gebruiken vasthielden – juist zaken waar de inquisitie de vinger achter probeerde te krijgen om te bewijzen dat men vanbuiten katholiek leek, vanbinnen joods bleef. Het verschijnsel van de Chuetas was nieuw voor mij, maar als je even Google inschakelt, vind je weer heel wat. Er wordt in onderstaande video op gewezen hoe juist internet een groot hulpmiddel is bij al die zoektochten naar de eigen roots.
Het meest opvallende aspect van het artikel vind ik te lezen hoe vooral ultraorthodoxe conservatie joden zoals een door Michael Freund geleide groep, die verborgen joden, die vaak zelf niet meer weten van hun voorgeschiedenis, trachten op te sporen en ze te bewegen weer tot het jodendom terug te keren. Freund is een voormalig woordvoerder van premier Netanyahu. Misschien helpt dat me om te begrijpen dat de vader van de huidige premier, Benzion Netanjahoe, in zijn boek The Origins of the Inquisition in Fifteenth Century Spain [Random House, New York, 1995] de termen "Conversos, Marranos and New Christians synonymously" gebruikt.
Ik ging er even vanuit dat dat een politieke keuze was om eventuele volledige assimilatie van conversos niet te erkennen. Maar voordat wordt aangenomen dat het uitsluitend eigen keuzes betrof om onder elkaar te trouwen, waardoor de groepen in kwestie tamelijk bijeen bleven, is het goed te herinneren dat het (mede) de druk vanuit de omgeving was, waar Spinoza al in de TTP op wees. Dat gold niet alleen voor de joden, maar ook voor de gedwongen bekeerden: het bleef hen verboden om met andere katholieken te trouwen en ook bleven voor de bekeerden een groot aantal beroepen eeuwenlang ontoegankelijk. Zo bleven blijkbaar ook de Chuetas herkenbaar. Tot nu toe.
Verdere bronnen
Jewish Encyclopedia over Geschiedenis van de Chuetas
Jerusalem Post: The return of Mallorca’s Chuetas
Our Jerusalem over: Tracking Spain’s Marranos: The Struggle To Return to Judaism
Baruch Braunstein: The Chuetas Of Majorca. Conversos And The Inquisition Of Majorca. 1936.
