NRC-H geeft film "Spinoza. Een vrije denker" 3 sterren
NRC Handelsblad heeft hoogleraar filosofie Ger Groot op de
press preview van de film Spinoza. Een
vrije denker afgestuurd.
De film ontvangt 3 sterren (van 5, of eigenlijk: zwarte stippen) en dat staat
voor: goede film.
De film draagt volgens de recensent uit: “één ding moet de kijker goed begrijpen. Spinoza was niet een obscure filosoof uit een lang vervlogen eeuw. Hij stond aan de wieg van de moderne vrijheid en de democratische rechtsorde. Robin Lutz lijkt daarin geïnspireerd door de boeken van de Britse ideeënhistoricus Jonathan Israël. Die zag Spinoza als de spil van een 'radicale verlichting' in de Nederlandse zeventiende eeuw, lang voordat Frankrijk zich als dé bakermat van de Verlichting zou opwerpen. Daar is veel voor te zeggen, maar in de film worden de historische lijnen wel érg kaarsrecht getrokken. Spinoza was ongetwijfeld een pleitbezorger van gewetensvrijheid en tolerantie, net als zijn Engelse tijdgenoot John Locke. Maar of je hem in de moderne zin van het woord een democraat' kan noemen, is twijfelachtig. En voor mensenrechten is het bij hem nog veel te vroeg.”
Ger Groot acht het “méér dan een stijlbreuk wanneer de film in de laatste tien minuten plotseling overschakelt naar de Verenigde Staten, waar de Nederlandse ambassadeur mag uitleggen dat deze machtigste democratie op aarde de vrucht zou zijn van Spinoza's politieke denkbeelden.” Daarin zijn Groot en deze blogger het eens [cf. blog].
De filosoof-recensent bespeurde een tweeslachtige opzet van dit docudrama: “Aan de ene kant wil het een historische denker tot leven wekken op wie Nederland terecht trots kan zijn. Maar aan de andere kant moet die denker ook een held zijn voor déze tijd. Dan wordt het historische portret een moreel exempel. Uiteindelijk is Spinoza in deze film eerder een voorbeeldfiguur dan een filosoof. Over de theoretische inhoud van zijn denken horen we veel minder dan over de betekenis ervan: voor zijn en vooral voor de huidige tijd. Dat is al heel wat, vooral voor het onderwijs waarin de film een rol wil spelen. Spinoza is niet langer de grote onbekende van de zeventiende eeuw, al blijft zijn gestalte onafgewerkt. Maar fijnslijpen, zo wist deze opticien, kan altijd later nog.”
