Paul Davies over het ontstaan van natuurwetten - en over Spinoza
Anderhalve week geleden had ik een korte discussie met Wim Klever, waarbij ik aangaf dat ik met het hele concept ‘multiversum’ niet uit de voeten kon en geen aanleiding zag het in verband te brengen met Spinoza. [Zie hier bij de reacties]
Inmiddels begin ik daar anders over te denken. Gisteren ontdekte ik een video-opname van een gastcollege van 20 nov. 2008 in Hampshire van Dr. Paul Davis, a theoretical physicist, cosmologist, and astrobiologist at Arizona State University.
Al geruime tijd staat een boek van hem, Perfect universum, ongelezen in mijn boekenkast - de vertaling van zijn laatste boek, The Goldilocks Enigma. Why is the Universe Just Right for Life? (2006). Ik had weerstand om het te gaan lezen, daar het o.a. de zgn ‘antropische grootheden’ behandelt, een volstrekt foutief-suggestieve benaming die door Intelligent Design-aanhangers wordt omarmd. Ik dacht, zeer ten onrechte naar nu blijkt, dat Davies aan die kant stond – en daar had ik even geen zin in. Deze video laat echter zien dat hij juist aan de andere kant staat.
Je merkt aan zijn hele betoog dat hij eigenlijk een sterk spinozistische benadering van de werkelijkheid heeft, zonder dat hij het zelf in de gaten heeft. Sterker nog, in het voorbijgaan wordt door hem ook Spinoza even genoemd, maar helemaal aan de kant van de traditie geplaatst. Davies lijkt niet in de gaten te hebben dat Spinoza wel het woord ‘God’ van de monotheïsten overnam, maar niet het begrip. Hij lijkt niet te weten dat juist Spinoza de immanentie van de natuurwetten benadrukte en dat hij - door ons mensen, met alle bestaande bijzondere dingen, als modi, als vormverschijnselen van de ene natuur te zien - aangaf hoe wij en de wereld niet tegenover of buiten de natuur en z’n wetten kwamen te staan, maar er van aanvang tot einde, blijvend door gevormd worden en er deel van blijven uitmaken. Hij lijkt niet op de hoogte van Spinoza’s overtuiging van de noodzakelijkheid en het ontkennen van de mogelijkheid van keuze door ’n Designer van andere wetten.Ik wil niet suggereren dat Spinoza dit type benadering van de theoretische natuurwetenschap al voorzien had, maar hij heeft het a.h.w. mogelijk gemaakt: dit type kijken naar de natuur ligt in het verlengde van Spinoza’s intuïtie.
De video duurt 59:20 minuten [Het is handig om alvorens de video te laten starten, eerst met 'Lees verder...' hieronder de rest van het blog te openen]
Hampshire College | Dr. Paul Davis' Science & Religion Lecture from Hampshire TV.
De inleider van de gastspreker, Salman Hameed, is ca 5 minuten aan het woord. Bij zijn introductie is ’t goed te beseffen dat hij behalve Assistant Professor of Integrated Science & Humanities at Hampshire College, Massachusetts, ook astronoom is.
Dat Paul Davies Spinoza wel noemt, maar geen kenner van zijn werken is, leid ik verder ook af uit het feit dat hij volstaat met het nemen van een citaat uit de oude Elwes-vertaling die zo makkelijk op internet te vinden is.
Hij projecteert o.a. deze teksten, die hij ook voorleest:
Hij nam de hierna geel gemarkeerde delen uit Hoofdstuk 6 van de TTP Over wonderen:
"Now, as nothing is necessarily true save only by, Divine decree, it is plain that the universal laws of nature are decrees of God following from the necessity and perfection of the Divine nature. (17) Hence, any event happening in nature which contravened nature's universal laws, would necessarily also contravene the Divine decree, nature, and understanding; or if anyone asserted that God acts in contravention to the laws of nature, he, ipso facto, would be compelled to assert that God acted against His own nature - an evident absurdity. (18) One might easily show from the same premises that the power and efficiency, of nature are in themselves the Divine power and efficiency, and that the Divine power is the very essence of God, but this I gladly pass over for the present.
(19) Nothing, then, comes to pass in nature (N.B. I do not mean here by "nature," merely matter and its modifications, but infinite other things besides matter.) in contravention to her universal laws, nay, everything agrees with them and follows from them, for whatsoever comes to pass, comes to pass by the will and eternal decree of God; that is, as we have just pointed out, whatever comes to pass, comes to pass according to laws and rules which involve eternal necessity and truth; nature, therefore, always observes laws and rules which involve eternal necessity, and truth, although they may not all be known to us, and therefore she keeps a fixed and mutable order."Davies heeft kennelijk geen vermoeden van hoe Spinoza zich hier in zijn taal enigszins aanpast aan lezers die nog de traditionele gods-idee in hun hoofd hebben.
Enfin, inmiddels weet ik wel dat ik Davies laatste boek ga lezen. En misschien ook dit eerdere boek
En wat hoop ik dat de website over Spinoza en de wetenschap die Filip Buyse aankondigde, straks ook over dit soort zaken zal gaan, en niet bij de 17e eeuw blijft.
Hier haal ik nog eens de interessante discussie, A Kibitz on Pure Reason, naar voren tussen Michael Weiss en Rebecca Goldstein.
Hier de laatste versie van gisteren van de PDF van Lectures die momenteel plaats vinden: INTRODUCTION TO THE THEORY OF BLACK HOLES - Gerard 't Hooft [Institute for Theoretical Physics Utrecht University and Spinoza Institute] - om even naar te kijken...
