Signalement: boek over Johan en Pieter de la Court
Deze bekende vertegenwoordigers van de ‘staatsgezinde partij’ in de 17e eeuw zijn bekend om hun politieke werken. Met name de Consideratien van staat, ofte politike weegschaal (1661, Johan was toen al gestorven) had invloed op het politieke denken van Franciscus van den Enden en Benedictus de Spinoza. Voor een belangrijk deel had Spinoza zijn politieke kennis van de geschriften van de gebroeders De la Court (volgens E.Haitsma Mulier en Hans Blom). Of dit boek, dat vorige week verscheen, hier voldoende op ingaat, weet ik nog niet, maar ik vind het nuttig het alvast te signaleren:
Arthur Weststeijn, De radicale republiek. Johan en Pieter de la Court, dwarse denkers uit de Gouden eeuw. Bert Bakker, 28 juni 2013 - ISBN: 9789035140240
Uitgeverstekst: ‘Het paard van Troje op het Binnenhof’: zo betitelden Johan en Pieter de la Court rond 1660 het Huis van Oranje. De broers staan te boek als de meest radicale republikeinen uit de Nederlandse geschiedenis. Op het hoogtepunt van de Gouden Eeuw beheersten ze het publieke debat in Hollandse herbergen en trekschuiten, en hun denken over vrijhandel, democratie en tolerantie had grote invloed op de ontwikkeling van de Verlichting in binnen- en buitenland, van Spinoza tot de Amerikaanse Revolutie.
De radicale republiek laat, na driehonderdvijftig jaar, de broers opnieuw aan het woord. Het vertelt hoe twee immigrantenzonen uit Leiden rijk werden in de handel, en met hun provocatieve geschriften het hele land tegen zich in het harnas joegen. Het verhaalt over hun successen en mislukkingen, hun idealisme en recalcitrantie. En het plaatst tijdloze thema’s als burgerschap, markt en moraliteit tegen de achtergrond van het roerige tijdvak waarin de broers leefden: een tijdvak van libertijnse vrijdenkers en religieuze scherpslijpers, van gesjeesde Oranjes en oproerige democraten, van langdurige voorspoed, smeulende onrust en plotseling ontvlammende chaos.
Arthur Weststeijn (1980) studeerde geschiedenis en filosofie in Amsterdam, Spanje, de Verenigde Staten en Italië. Hij is als staflid geschiedenis verbonden aan het Koninklijk Nederlands Instituut te Rome." [Prometheus]
Boek is bewerking van zijn dissertatie:
Arthur Weststeijn, Commercial Republicanism in the Dutch Golden Age. The Political Thought of Johan & Pieter de la Court. Leiden & Boston: Brill, 2012, dissertatie [PDF]
* * *
Dat er alle aanleiding is vanuit Spinoza naar een boek over de De la Courts te kijken, blijkt b.v. uit:
Tijdens de Spinozazomerweek van de Vereniging Het Spinozahuis vorig jaar in Barchem, waarbij “achtergronden van en invloeden op Spinoza” het thema was, sprak Piet Steenbakkers over “Invloeden op Spinoza’s politieke filosofie: Spinoza, de gebroeders De la Court en Van Velthuysen.” [cf.]
Geïnspireerd op De la Court en Spinoza (deze keer zonder de term 'koppelingsbeginsel') was op dit blog een artikeltje van Wim Klever over "de bonus-cultuur" te lezen.
E.Haitsma Mulier: The Myth of Venice and Dutch Republican Thought in the Seventeenth Century, Assen 1980. [recensie door Blom]
E. O. G. Haitsma Mulier, Het Nederlandse gezicht van Machiavelli: twee en een halve eeuw interpretatie 1550-1800 (rede). Uitgeverij Verloren, 1989 [achteraf is aardig te zien hoe over Vrye Politijke Stellingen gesproken wordt, waarvan de auteur toen nog niet bekend was - books.google]
H. W. Blom, Spinoza en De La Court. Mededelingen vanwege het Spinozahuis nr. 42. Brill, Leiden, 1981
Hans Blom, "Spinoza on Res Publica, Republics and Monarchies."
In: Hans Blom, John Christian Laursen & Luisa Simonutti (Eds.), Monarchisms in the Age of Enlightenment: Liberty, Patriotism, and the Common Good. University of Toronto Press, 2007
[hoofdstuk rechtstreek - veel De la Court]
Tammy Nyden, "Radical Cartesian Politics: Van Velthuysen, De la Court, and Spinoza." Studia Spinozana 15 (1999), pp. 35-65
[Abstract: Spinoza's political writings are not merely a theoretical exercise or a philosophical conclusion of his system. They are part of a very practical political discussion in seventeenth-century Holland. Spinoza was influenced by and played a role in a political movement known as "Radical Cartesianism", which combined ideas from Descartes and Hobbes in order to argue against the reinstatement of a stadholder. This movement provided arguments for religious and philosophical freedom and against monarchy based on a fundamental drive of self-preservation and a particular understanding of the passions. This paper provides a general introduction to Radical Cartesianism by explaining its historical context and discussing two Radical Cartesian voices: Lambertus van Velthuysen and the brothers De la Court. The final section discusses Spinoza's political philosophy as a systemization of their Radical Cartesian ideas. Cf.]
Aanvulling
Bespreking door Ferdi de Lange op 10 juli 2013 op de Dagelijkse Standaard
Reacties
Interessant nieuws, die monografie over de DE LA COURTS! Heb het uiteraard meteen besteld en hoop het moege te ontvangen. Indirect heb ik wel 5 keer over Johan De La Court gepubliceerd en bezit ik ook copieën van veel van zijn werk, die overigens wat lastig te lezen zijn vanwege de overweldigende hoeveelheid klassieke en Italiaanse citaten. Gebr. De la Court vormen een stevige achtergrond voor het werk van Van den Enden, die hen ook niet spaart met zijn kritiek. Ben benieuwd wat Wetsteijn daar allemaal van gemaakt heeft na eerdere studies van Haitsma Muller en Blom, die niet adekwaat waren.
Wim Klever 02-07-2013 @ 13:10
Heden het boek ontvangen. Waarlijk om van te SMULLEN. Zeer goed geschreven! Is Nederlandse versie van Engelstalig proefschrift in Florence dat in 2012 door Brill is uitgegecen o.d.t. COMMERCIAL REPUBLICANISM IN THE DUTCH GOLDEN AGE. THE POLITICAL THOUGHT OF JOHAN & PIETER DE LA COURT. Ik kom er zeker op terug. In 1e hoofdstuk al een voortreffelijke schets van Heereboord (waarbij Spinoza ook college liep) en vooral Boxhorn, die hem evenzeer beinvloed heeft.
Wim Klever 03-07-2013 @ 17:17
Ben nu aangekomen op p. 90 van deze opvallende en lang verbeide De La Court -monografie, de buitengewoon veel interessant materiaal aanlevert en ook goed de historische context schetst van hun politicologische bestsellers. Maar helaas -het is o zo jammer - de kern van hun scherpzinnigheid wordt totaal, maar dan ook totaal, gemist. Het betreft het zgn koppelingsbeginsel (naamgeving van mij) dat in verschillende werken opduikt en later door Spinoza aan zijn TP ten grondslag wordt gelegd. Weststeijn behandelt het in zijn mislukte sectie over 'Eervol eigenbelang' (p. 85-90) waarin hij De La Court het tegenovergestelde laat zeggen als wat hij werkelijk beweert. Deugdzaamheid zou wel relevant zijn in leidinggevenden. Najagen van eigenbelang zou door regeerders gekoppeld moeten worden aan het belang van de samenleving in plaats van omgekeerd (dat het bevorderen van het algemeen belang institutioneel gekoppeld zou moet worden aan ieders natuurlijke driften om bovenal eigen welzijn te bevorderen).
Ik ben dus zeer teleurgesteld door Weststeijn's verkeerde uitleg van wat m.i. het geniale inzich van De la Court was, dat zo'n kapitale impact op Van den Enden, Spinoza en Hume had. Maar er staan toch veel mooie dingen in het boek en ik lees full speed en vol hoop verder.
Wim Klever 04-07-2013 @ 16:41
Het 'koppelingsbeginsel' lijkt (voor wie niet méér weet of even doordenkt) op het eerste gezicht ook zo contra-intuïtief. Maar ja, als het zo vanzelfsprekend was, was het niet zo geniaal.
Ik voel nog geen sterke behoeft dit boek aan te schaffen.
Stan Verdult 04-07-2013 @ 18:11
Toch raad ik stellig aan dit boek WEL te gaan lezen, ondanks de door mij gesignaleerde vergissing. Het is een zeer verrijkende studie voor alwie meer geïnformeerd wil zijn in de achtergrond (historisch, filosofisch) van de TP. Het vertolkt ook uitstekend de betekenis van de POLITIEKE WEEGSCHAAL, waar Spinoza heel wat uit heeft opgestoken.
Wim Klever 04-07-2013 @ 21:40
Het was alleszins republicanisme en afwijzing van elke vorm van monarchisme, dat De La Court bepleitte; zijn werk was in die tijd vernieuwend in het politieke denken. Echter is de titel DE RADICALE REPUBLIEK onjuist. De echte democratische radicalisering, waarvoor hij weliswaar de kiem legde, kwam met Van Den Enden, die afscheid nam van de waan dat opgeleide en gewiekste kooplui betere raadslieden zouden zijn dan de gewone man. Diens gezond verstand volstaat voor zijn politieke rol in de directe democratie.
Wim Klever 04-07-2013 @ 23:38
Nogmaals: dit boek is geweldig goed en ontsluit op fantastische wijze de inhoudelijke rijkdom maar ook de knappe presentatie-technieken van De La Court, op een manier die een overrompelende aanwinst is op de bestaande literatuur, die, zoals ik eerder zei, op alle fronten tekortschoot. 'V.H.' , naar wie Spinoza verwijst blijkt een sterk referentie-punt waarop hij zich deels kritisch richt; voor zijn vrienden is het niet overbodig zich daarontrent goed te orienteren. Nog steeds ben ik door mijn enthousiasme verhinderd mijn lectuur te voltooien!
Wim Klever 05-07-2013 @ 11:34
Mijn laatste ontboezeming bij dit boek: wil je precies weten wat Spinoza in de TP bedoelde met 'religio patriae' , dan kun je heel goed terecht in hoofdstukn 5 IN DE TUIN VAN DE TOLERANTIE, dat ik zeer verhelderend en ook origineel vind.mijn lof- en aanprijzing geldt het hele boek, hoewel ik na de reeds vwrmelde kritiek nog meer heb aangetroffen, waarbij ik vraagtekens wil zetten (zoals de typering van dlC's ingrijpen in het publiek debat alseen 'retoriek van de markt). Daar staan. Eel excellente dingen tegenover, zoals dat de auteur de SYNRIJKE FABULEN serieus doorneemt en gebruikt om de filosofie van dlC duidelijkmneer te zetten.
Gaarne wil ik hier stellen dat dit een zeer geslaagd boek is, een aanmerkelijke vwrrijking van de literatuur en waarlijk een must voor de Spinozastudie.
Wim Klever 06-07-2013 @ 08:50
Dank, Wim,
Zo heb je broksgewijs, via je reacties op dit blog, de eerste recensie van Weststeijns "De radicale republiek" geleverd. Ik zal mij zeker tot deze "must voor de Spinozastudie" wenden (als ik het mezelf gestelde klusje dat mij momenteel bezighoud afgerond hebt)
Stan Verdult 06-07-2013 @ 10:30