Spinoza-gravure in "Icones" 1725 van Friedrich Roth-Scholtz (1687-1736)

De eerste aanleiding voor dit blog is het feite dat sinds enige dagen onderstaande kopergravure van Spinoza op ebay wordt aangeboden (voor US $4,925.00 - waarbij wordt meegedeeld dat zo'n prent ooit verkocht zou zijn voor 9,375 USD en verder: reasonable price offers acceped! Afmetingen ca. 25 x 18,5 cm). Een tweede aanleiding is dat ik me realiseer tot heden deze afbeelding nog niet in de galerij met Spinoza-afbeeldingen te hebben opgenomen (ik voelde er eerder niet voor om weinig op het OP-portret lijkende afbeeldingen te verspreiden). En de derde aanleiding is het feit dat er door de verkoper over de maker of herkomst van de prent niets bij wordt vermeld. Daarvan is de verkoper mogelijk niets bekend - sterker nog, hij beweert dat de gravure in 1677 is gedrukt en wel in Nederland. Een taakje dus voor deze blogger.

In Ernst Altkirch Spinoza im Porträt [Mit 28 Tafeln. Verlegt bei Eugen Diederichs in Jena, 1913], lezen we bij deze afbeelding: Kupferstich in Fr. Roth-Scholtz, Icones 1725

Hier een detail van de gravure

Friedrich Roth-Scholtz was boekhandelaar in Nürnberg. Hij werd op 17 september 1687 in Herrnstadt in Niederschlesien geboren, bezocht diverse scholen in z'n geboorteplaats en omgeving en trad in de leer bij boekhandelaar Günther in Breßlau om zich in het boekenhandel te bekwamen. In 1704 trad hij in dienst van de Johann Grossische Buchhandlung in Leipzig en daarna nog bij diverse andere - vanaf 1710 in Nürnberg waar hij zich definitief vestigde en burgerrecht verwierf en er in 1720 trouwde. In 1718 kocht hij de uitgeverij van Karl Christ. Neuenhausen in Nordhausen. In Nürnberg gaf hij vele werken uit waaronder

Icones virorum omnium ordinum eruditione meritorum etc. Fol. ib. 1725--1731. VII. Theile.

In de uitgave van 1725 was dus deze gravure van Spinoza opgenomen (zoals de verkoper op ebay hem aanbiedt):

Het onderschrift luidt:

Benedictvs de Spinoza, | Amstelodamensis,
Gente et Professione Iudaeus, postea coetui Christianorum se adjungens , primi systematis inter Atheos subtiliores Architectus. Tandem, ut Atheorum nostra aetate Princeps Hagae Comitum infelicem vitam clausit, characterem reprobationis in vultu gerens.
Natus A. 1632. d. 24. Nov. Den. 1677. d. 21. Febr.

In vertaling van Wim Klever:
"Benedictus de Spinoza, Amsterdammer. Van komaf (gente) en geloofsbelijdenis (professione) Jood, die zich daarna aangesloten heeft bij het gezelschap der Christenen, architect van het eerste systeem onder de meest geraffineerde atheïsten. Uiteindelijk heeft hij als de vorst der atheïsten in ons tijdperk in Den Haag zijn ongelukkig leven afgesloten, waarbij hij het kenmerk van verwerping op zijn gezicht droeg.
Geboren 1632, 24 Nov. Gestorven 1677, 21 Febr."

Deze vertaling werd gegeven bij eenzelfde afbeelding waarop echter tevens een Ouroboros was meegeprint [cf. blog]

Dezelfde prent zoals te vinden in Het Geheugen van Nederland, waar bijgeschreven staat: Diepdruk-ets anoniem Benedictus de Spinoza ca 1700. Aan deze is beter te zien dat het niet om dezelfde prent gaat, maar dat een van beide met de andere als voorb eeld is gemaakt (gezichtsuitdrukking iets anders, hier een knoop meer; onderschrift heeft iets andere afbrekingen). Het zal moeilijk uit te maken zijn welke eerst was en als voorbeeld heeft gediend.