Trouw stelt viering Nationale Spinozadag voor
Ik moet toegeven: het is slechts een idee dat Leonie Breedbaart tussen neus en lippen oppert, en waarbij ze nog andere mogelijkheden noemt (Anne Frank of Willem van Oranje). In een artikel over de huidige 'vluchtelingencrisis' wordt uit het boek Politieke emoties van Martha Nussbaum het idee opgepikt om een verbindende feestdag te hebben. Nussbaum vindt het een taak voor regeringen om ‘juiste gevoelens’ aan te kweken: meer empathie en tolerantie. Via onderwijs en b.v. door een herdenkingsdag van een voorbeeldfiguur in te stellen.
Doordat de illustrator, Martien ter Veen, en de opmaakredactie Spinoza eruit pikten en op het voorblad van De Verdieping plaatsten, krijgt het ideetje het karakter van een voorstel: Vier elk jaar Spinoza. Dat is uiteraard best een goed idee. Bij Spinoza kun je goed terecht om de onderlinge verbondenheid van allen met allen en het nut en dus de wenselijkheid van wat meer empathie te onderbouwen.
Uiteraard beveelt hij aan om dingen vanuit de rede en niet zozeer op basis van emoties te doen. Medelijden is immers een droeve passie en droeve passies kun je beter vermijden. Maar, "wie noch door de rede, noch door medelijden wordt bewogen om anderen te helpen, die wordt met recht onmenselijk genoemd. Want het lijkt mij dat hij niet op een mens lijkt (volgens stel. 27 van deel 3). [4/50s] Ja, voor verbinding en empathie kun je goed bij Spinoza terecht.
Reacties
Beste Stan, ik vind dat Leonie Breebaart weer een prachtig artikel heeft afgeleverd.
Fijn en terecht dat Spinoza's portret zo fraai op p1 staat. Nederlandse voorbeelden te over, schrijft Leonie. 'Anne Frank is nog altijd een verbindend symbool of zou dat moeten zijn. Spinoza hoort in het rijtje thuis. En Willem van Oranje.'
Want de kern van het artikel, zo lees ik het, gaat over verdraagzaamheid en verbinding. 'Verbindende emotie zou in een nieuwe feestdag gevierd kunnen worden, met Anne Frank of Spinoza als symbool', staat in een vet gedrukt citaat.
Ik ben erg onder de indruk van de twee illustraties van Martien ter Veen, met Baruch/Benedictus Spinoza op p1 en Annelies/Anne Frank op p3. Als je kijkt naar hun haren, lijken Benedictus en Anne wel broer en zus in spiegelbeeld. Wat in zekere zin ook zo is...
De kunstenaar lijkt te willen zeggen: het wordt tijd voor nationale monumenten en helden, en een gezamenlijke feestdag waarmee mensen zich kunnen verbinden. Benedictus en Anne hebben immers een voorbeeldig leven geleid en zijn daarmee bepalend voor onze Nederlandse cultuur van tolerantie en verbinding. En beide hebben buitenlandse wortels: één Portugees en één Duits.
Wil je nog mijn suggestie voor een Nationale Feestdag? Wat dacht je van Koningsdag? Hebben we ook meteen Willem te pakken...
Zou je p 3 met het portret van Anne Frank ook op je blog kunnen weergeven? Dan kunnen je lezers zien hoe fraai Martien uitdrukking heeft gegeven aan de strekking van het artikel.
Wim Goris 04-02-2016 @ 15:32
In de hoop dat Trouw en Martien ter Veen het goedvinden, heb ik aan je verzoek voldaan en de illustratie van Anne Frank erbij geplaatst [ook al ging het mij hier uiteraard om Spinoza, die mag ik hopen, niet alleen om zijn 'voorbeeldig leven' naar voren zou worden gehaald].
Stan Verdult 04-02-2016 @ 15:51
Dankjewel Stan, ik denk dat jij in je commentaar uitstekend aangeeft hoe Spinoza inhoudelijk met verbinding en empathie omging.
Ik denk dat Spinoza, 'under the guidance of reason', niet voor zichzelf een monument gevraagd zou hebben. Ik verwacht dat dat ook geldt voor Leonie en Martien, die wij bij deze genoegzaam hebben geprezen en bedankt voor hun artikel in het dagblad Trouw van vanochtend.
Wim Goris 04-02-2016 @ 16:14
Vijfenveertig jaar abonnee en vandaag extra trots op Trouw. Ik denk dat ik voor het eerst van mijn leven een complimenteus briefje ga schrijven in de rubriek Reacties van lezers. Nu ik toch bezig ben ook even de emotie 'trots' naslaan in de Ethica.
Ik kom uit bij definitie 30 van de hartstochten in deel III. "Trots is de blijdschap samen met de idee van een van onze handelingen, waarvan wij ons voorstellen dat anderen haar prijzen" (vert. Krop) Definitie 31 hoort er als spiegeltje mijn inziens bij: "Schaamte is de droefheid samen met de idee van een van onze handelingen, waarvan wij ons voorstellen dat anderen haar afkeuren." Dat geeft weer te denken...over een van mijn handelingen deze keer; en die moet dan zijn dat ik al mijn lange 'volwassen leven' het dagblad Trouw lees. Vroeger heb ik mij daarvoor wel eens geschaamd, omdat ik ondervond dat 'significant others' (en ikzelf dus) dat afkeurden. Nu ben ik trots en verheugd over mijn afkomst/achtergrond (en daarbij ook nog dat ik Nederlander ben; ondanks van alles) Significant others doen er nog steeds toe, maar ik signaleer toch toegenomen volwassenheid en integratie. Amen. Die Benedictus de Spinoza brengt toch wel wat ! en tenslotte: De beelden bij het krantenartikel doen mij meer deugd dan de tekst (Ik ben bijvoorbeeld blij dat het imago van Willem van Oranje niet verbeeld is, want dat zou mij herinneren aan een vorm van nationalisme die ik niet lust) Het dubbelportret is af!
aris zeilstra 05-02-2016 @ 05:29
De tekst mét illustraties is gisterenavond op de website van Trouw verschenen (en kreeg ondertussen tientallen reacties).
http://www.trouw.nl/tr/nl/5116/Filosofie/article/detail/4238226/2016/02/04/Met-tolerantie-alleen-redden-we-het-niet.dhtml
Stan Verdult 05-02-2016 @ 12:44
Aris,
Ik ben het met je eens, behalve wat je over Willen van Oranje zegt. Diens uitspraak: "Point n'est besoin d'espérer pour entreprendre, ni de réussir pour persévérer" (Je hoeft niet te hopen om te ondernemen noch te slagen om te volharden) is van een stoïcijnse deemoedigheid die wars is van nationalistisch geschetter. Ze is ook spinozistisch, zie E2p49s (het einde van Ethica 2). Spinoza maakt daar een viertal opmerkingen over het nut van zijn filosofie 'voor het dagelijks leven'. Ze zijn n.m.m. alle van toepassing op Willem van Oranje, vooral opmerking 2, dat we gelijkmoedig de wisselingen van het lot, m.a.w. alles wat buiten onze macht ligt, moeten verdragen. Deze opmerking is overigens rechtstreeks afkomstig uit par. 1 van het Zakboekje van Epictetus.
Helaas lees ik nu op internet dat het dubieus is of W.v.O. de aan hem toegeschreven uitspraak ooit gedaan heeft. Soit!
Adrie Hoogendoorn 05-02-2016 @ 12:56
Adri,
Dank voor je aanvulling...je biedt mij daar waardeNvolle informatie mee.
Ik heb het hierboven over het IMAGO van de Vader des Vaderlands dat tijdens de lessen vaderlandse geschiedenis in het onderwijs (en de onderwijspolitiek) in de jaren kort na WOII voor mij en mijn generatie door leraren in het prot. chr. onderwijs werd geschilderd. Hoe suggestibel kan het gemoed van een jong mens/kind zijn...Ik had beter kunnen formuleren "mijn imago van WvO" - dat al werd gevormd toen ik tiener was.Op de gereformeerde kweekschool werden we/kwekelingen gewaarschuwd voor de filosofie van Spinoza; te moeilijk en gevaarlijk/uit de verkeerde hoek. Dat ging wel werken als een uitdaging en leidde er later toe toch eens wat meer van die Spinoza te willen weten...Ik had als kind een medaille met de beeltenis van een geknielde en geharnaste WvO. Informatie die jij nu biedt geeft mij gelegenheid oude beelden (steeds) te herzien.
aris zeilstra 06-02-2016 @ 19:54
"Spinoza hoort in het rijtje thuis. En Willem van Oranje."
Om die twee in hetzelfde rijtje te zetten gaat wel een beetje ver.
Waren het niet de Orangisten die Spinoza wellicht betitelde als: Ultimi Barbarorum.......
Peter de Wit 07-02-2016 @ 06:36
Maar het waren misschien het ook (mede) de Orangisten voor wie hij de hoofdstukken over de monarchie in zijn Politiek Traktaat bedoelde.
Stan Verdult 07-02-2016 @ 09:31