Positieve recensie Spinoza-film door Wilfred Simons

Op 11  september, de dag waarop ik een ambivalente recensie over Robin Lutz's film Spinoza. Een vrije denker schreef en Gerry van der List voor Elsevier een uiterst negatieve recensie publiceerde, verscheen in diverse regionale bladen zoals Noordhollands Dagblad en de Alkmaarse Courant een behoorlijk positieve recensie door Wilfred Simons. Diezelfde avond werd een net leesbare scan getwitterd waardoor we de koppen kunnen lezen: "Geslaagd portret van de 'beroemdste filosoof die niemand kent' - Film brengt Spinoza tot leven" - de tekst is (na erop klikken) met wat moeite te lezen.

Toevoeging 16 september 2015
Gisteren verscheen het artikel op de websites van het Noordhollands Dagblad, de Gooi- en Eemlander, de IJmuider Courant e.a.. Daar ik het een prima recensie vind die de film verdient, ben ik zo vrij die hieronder naar binnen te halen.

Een hoofdrol in de film is weggelegd voor de Rotterdamse hoogleraar Wiep van Bunge


Film brengt Spinoza tot leven

AMSTERDAM - Daar verschijnt hij, hooggehakt en gestrikt, zijn wollen mantel wapperend om zijn kuiten, zijn pruik wiebelend in de wind: Baruch de Spinoza (1632-1677). In de gedaante van acteur Rowin Prins wandelt één van 's werelds beroemdste denkers door het Paleis op de Dam en over de Kerkstraat in Voorburg. Stil overweegt hij zijn gedachten in de natuur van de Leidse Hortus botanicus. We zien hoe hij lenzen slijpt in zijn huis in Rijnsburg en hoe hij naar de maan kijkt met Christiaan Huygens.

Door Wilfred Simons

Voor het eerst is er een inhoudelijke documentaire film gemaakt over het leven van Spinoza en zijn tijd. Toen regisseur Robin Lutz vijf jaar geleden het plan opvatte om een film te maken over de bekendste filosoof die niemand kent, bezocht hij ter oriëntatie het instituut Beeld en Geluid in Hilversum. ,,Daar was niets!''

Die onbekendheid is wel te begrijpen. Rond de Amsterdamse filosoof van joods-Portugese afkomst hangt nog altijd de overleefde sfeer van het schandalige, het verbodene. Hij ontwikkelde zijn ideeën in een vijandige omgeving en durfde daarom niet vrijuit te spreken, wat de verspreiding van zijn gedachtegoed heeft gehinderd.

Brieven

Er zijn slechts tachtig brieven van hem overgeleverd, terwijl er van alleen al Erasmus, die toch anderhalve eeuw eerder leefde, 3500 bekend zijn. Die brieven zijn voor publicatie door zijn vrienden ook nog eens 'flink geredigeerd', want de correspondenten wilden liever niet dat Jan en alleman wist dat zij met Spinoza in contact hadden gestaan.

Voor onze tijd zijn Spinoza's ideeën niet meer zo bijzonder. Al jong kwam hij tijdens de godsdienstlessen in de Portugese synagoge tot de conclusie dat de Bijbel niet door God was geschreven, maar door mensen. Jezus was een belangrijke leraar, maar niet Gods zoon. De mens is niet de heerser over de schepping, maar onderdeel van de natuur. De menselijke wetten zijn niet door God gegeven, maar ontstaan uit tradities en ingegeven door soms hele slechte emoties - zoals woede, wraak en jaloezie. Een vrije samenleving, waarin mensen zelf kunnen bepalen hoe zij hun leven vormgeven, is gelukkiger en rijker dan één waarin iedereen hetzelfde pad moet volgen.

Geloofsleer

Met zulke denkbeelden kreeg Spinoza het al snel aan de stok met de predikanten en rabbijnen van zijn tijd. De Nederlanders waren trots op hun geloofsvrijheid, waarvoor zij bloedig slag hadden geleverd met de Spanjaarden. Ze hadden geen behoefte aan filosofen die aan hun kostbare geloofsleer kwamen morrelen. Wie dat toch deed, moest het al te vaak bekopen met gevangenisstraf en soms zelfs met de dood.

Dat ondervond Spinoza's vriend Adriaan Koerbagh (1633-1669), die er vergelijkbare opvattingen op na hield. Wegens blasfemie werd de 'vrijdenker' in 1668 veroordeeld tot tien jaar rasphuis en een boete van 4000 gulden, maar hij stierf al na een paar maanden aan de gevolgen van het gevangenisleven. Het maakte Spinoza voorzichtig. 'Caute' was zijn lijfspreuk, het Latijnse woord voor 'behoedzaam'.

Spinoza

'Spinoza, een vrije denker' is een mooie film geworden. Regisseur Lutz ontkomt er niet aan om deskundige 'talking heads' aan het woord te laten over de inhoud en de betekenis van Spinoza's ideeën. Belangrijk in de film is vooral de Rotterdamse hoogleraar Wieb van Bunge en er is een aardige bijrol weggelegd voor de Leidse hoogleraar theoretische sterrenkunde Vincent Icke.

Toch is 'Spinoza, een vrije denker' geen Universiteit van Nederland-achtig college geworden, maar echt film. Vooral de animaties stelen de show. We zien Spinoza verschijnen in een 17e-eeuws schilderij met Den Haag op de achtergrond. Samen met Christiaan Huygens tuurt hij door een telescoop naar een immens grote maan. Zeer sprookjeachtig.

Vanaf donderdag 17 september is 'Spinoza, een vrije denker' te zien bij Pathé in onder meer Amsterdam, Den Haag en Haarlem. De Joodse Omroep zendt de film twee keer uit op NPO2, op zondag 22 november om 13 uur en op vrijdag 27 november om 14.20 uur

[Noordhollands Dagblad, 15 september 2015]

Reacties

De recensie zelf alsnog aan het blog toegevoegd.