Spinoza over humor en lachen: je kunt niet tegelijk lachen en filosoferen
In Trouw lees ik dat het zomernummer van Filosofie als thema “humor en lachen” heeft. Onder de zes artikelen erover is er een van Miriam van Reijen. Het zou me niet verbazen als ze zichzelf heeft laten inspireren door haar paragraaf over “Humor: inzicht dat verlicht” in haar boek Spinoza. De geest is gewillig, maar het vlees is sterk [Kampen: Klement-Pelckmans, 2008].
Ik heb in diverse blogs aandacht gegeven aan Spinoza en de lach (zie onder). Hier
citeer ik een passage uit zijn brief aan Oldenburg t.t.v. de Tweede
Engels-Nederlandse Oorlog:
Spinoza in zijn brief aan
Oldenburg van omstreeks 1 oktober 1665 [brief 30]
“Als die beroemde spotter in deze tijd leefde, zou hij zeker stikken van het
lachen. Mij echter geven deze woelingen geen aanleiding tot lachen noch ook tot
tranen, zij sporen mij veeleer aan te filosoferen en de menselijke natuur beter
te observeren. Want ik geloof dat ik niet het recht heb met de natuur te spotten
en nog veel minder over haar te klagen, wanneer ik bedenk dat de mensen evenals
al het andere slechts een deel zijn van de natuur, en dat ik niet weet hoe
ieder afzonderlijk deel van de natuur harmonieert met het geheel waartoe het
behoort, en hoe het met de andere delen samenhangt. Het is naar mijn bevinding
alleen een gevolg van deze gebrekkige kennis dat bepaalde dingen in de natuur,
die ik zo ten dele en slechts verminkt in mij opneem en die helemaal niet
overeenkomen met onze filosofische geest, mij vroeger als ijdel, ongeordend en
dwaas voorkwamen; nu echter laat ik ieder leven naar zijn persoonlijke neiging,
en waarlijk, zij die dat willen, mogen sterven voor wat hun goed lijkt, als ik
maar mag leven voor de waarheid.”
Denk aan Spinoza's op diverse plekken voorkomende bijna mantra
Sedulo curavi humanas actiones non ridere, non lugere neque
detestari, sed intelligere.
[Ik heb er altijd met zorg naar gestreefd de
menselijke handelingen niet te bespotten, niet te betreuren noch te verachten,
maar te begrijpen. Tractatus Politicus, I, § 4
Hij maakt daar in die paragraaf een duidelijk onderscheid tussen hemzelf en andere filosofen.
______________
Blogs over Spinoza en humor en lachen
26-05-2010: Had Spinoza een metafysische lach?
16-08-2013: De geestige Spinoza [met citaten waarin naar mijn mening Spinoza geestig uit de hoek komt]
02-10-2013 Karl Jaspers en Hannah Arendt over "Spinoza und die Fliegen-Spinnen-Anekdote" [Over Hannah Arendt's vraag of Spinoza kon lachen]
30-04-2014: "Omdat het louter eigenschappen van het lichaam zijn zonder verband met de geest" (3/59s) [Over de trilling, het verbleken, het snikken, het lachen enzovoort, buiten beschouwing gelaten omdat het louter eigenschappen van het lichaam zijn zonder verband met de geest."]
