Tijdschrift voor Filosofie heeft Spinoza Special
Het lopende, tweede, nummer van het Vlaamse Tijdschrift voor Filosofie, is aan Spinoza gewijd - een special dus. Dit had ik al een week of drie geleden op "Spinoza in Vlaanderen" zien staan, maar ik wilde het blad eerst inzien en dan hier melden. Maar 'mijn' overigens goed voorziene bibliotheek in Maastricht heeft een paar jaar terug het abonnement opgezegd. Dus geef ik het bericht slechts kaal door.
Merkwaardig trouwens dat de website van het tijdschrift de inhoud na zoveel weken nog steeds niet vermeldt. Wel is die te zien op Peeters Online Journals.
De 'vork van Jonathan Israel' op de 'vork van David Hume' genomen
In het zomernummer van Filosofie & Praktijk neemt Ton Vink de Verlichtingstrilogie van Jonathan Israel op de beroemde vork van David Hume. Het maken van onderscheid tussen uitspraken die ‘matters of fact’ uitdrukken en uitspraken die ‘relations of ideas’ uitdrukken staat bekend als ‘de vork van Hume’. Als een bewering noch op de ene noch op de andere tand van die vork past, betreft het slechts een holle frase, gespeend van elke betekenis. En die kunnen we missen – op de mestvaalt ermee. Dit gold volgens Hume vooral de theologie en de traditionele metafysica en daar wilde hij een eind aan maken. De beroemde laatste woorden van zijn eerste Enquiry gaan daarover: "When we run over libraries, persuaded of these principles, what havoc must we make? If we take in our hand any volume of divinity or school metaphysics, for instance; let us ask, Does it contain any abstract reasoning concerning quantity or number? No. Does it contain any experimental reasoning concerning matter of fact and existence? No. Commit it then to the flames: for it can contain nothing but sophistry and illusion.” [David Hume, Enquiry concerning human understanding, 1758, sect. XII, dl. III -§ 132]Vink wijst erop dat Israel in zijn werk over de Radicale Verlichting (met Spinoza in de hoofdrol) eveneens zo’n vork hanteerde, n.l. die van de twee takken van de Verlichting die hij onderkende: een radicale en een gematigde. In Nederland zag hij de radicale wortels van de Verlichting groeien: "The seditious business of reworking Descartes's duality of substances, extension, and mind into a one-substance materialism - the realm of the physical - subjecting the entire cosmos to the rules of mechanical cause and effect, rules which authentic Cartesians applied to bodies but not to the realm of the spiritual, began in the 1650s and 1660s, at Amsterdam and Leiden". Een ontwikkeling die vooral doorwerkte in La Mettrie en de andere Spinosistes.
Lees verder...Delftse Spinozakring
Al sinds 2009 bestaat er in Delft een Spinozakring, maar pas nu ontdek ik dat en wel aan dit fraaie en hoe toepasselijke Delftsblauwe tegeltje dat ze als hun embleem hebben genomen.
Er doen, zo lees ik hier op de website van de Raad van Kerken Delft, zo’n 15 enthousiaste deelnemers aan mee die met elkaar het gedachtegoed bestuderen van deze grote denker. Zij zijn meteen in het diepe gesprongen door zich te storten op zijn hoofdwerk, de Ethica. Dat zorgde voor vele nieuwe inzichten, herkenning, maar ook voor verschil van mening waardoor de eigen mening wordt aangescherpt. Na de Ethica volgde de Briefwisseling.
Voor het komende seizoen staat het Theologisch Politiek Traktaat op het programma. Het aardige van dit boekwerk is dat men het kan lezen zonder enige voorkennis van het denken van Spinoza. Kennis van de bijbel komt echter wel van pas. Inmiddels hebben zich vijf nieuwe mensen aangemeld, maar er kunnen altijd nog meer bij. Wilt u kennismaken met Baruch d’ Espinoza, laat het dan weten aan:
Ds. Jurjen G. Fennema (T0152855055; E jgfennema@versatel.nl)
Data in 2012: do 4 okt, do 8 nov, ma 10 dec
Data in 2013: di 15 jan, do 7 mrt, do 4 apr, di 7 mei, wo 26 jun
Tijd: 20-22 uur. Locatie: de Vierhovenkerk, Obrechtstraat 50, 2625 XN Delft
"Spinoza the atheist"? Niet doen…
"Spinoza in Vlaanderen" blijft – net als dit blog van mij - een eenmansbedrijfje van Karel D’huyvetters, met dit verschil dat hier op dit blog gereageerd kan worden, terwijl Karel het leuk vindt een steeds langere rij namen van “ondersteuners van Spinoza in Vlaanderen” op zijn site te krijgen. Inmiddels al 46. Als een van de laatsten heeft hij Steven Nadler geworven, van wie hij (met toestemming) tegelijk een artikeltje uit 2006 vertaalde en op de site zette: “Spinoza the atheist” werd “Spinoza atheïst” [zie hier]. Dat stukje is een verkorte en meer gepopulariseerde versie van de uitvoeriger interessante paragraaf “Pantheist or atheist?” in zijn boek uit datzelfde jaar: Spinoza’s Ethics. An introduction [CUP, 2006]. Waarbij het lijkt alsof het om een keuze tussen die twee gaat.Nadler behandelt Spinoza’s verzet tegen de typering door Van Velthuysen dat hij atheïst zou zijn, maar vindt dat Spinoza’s levensstijl (die hij inbrengt) en de waarden die hij zegt te hanteren er niet toe doen. Door de gelijkstelling van God met de natuur en door de benadrukking dat de natuur geen doelen nastreeft en geen voorzienige bekommernis voor wie dan ook heeft, is volkomen duidelijk dat niets ervan nog lijkt op de God van de joden en de christenen. Om die reden werd Spinoza vanaf de 17e eeuw atheïst genoemd – en Nadler sluit zich hierbij aan.
Lees verder...SpinozaFest in Philadelphia
De Lantern Theater Company in Philadelphia had vorig seizoen groot succes met het theaterstuk van David Ives: New Jerusalem, The Interrogation of Baruch de Spinoza at Talmud Torah Congregation: Amsterdam, July 27, 1656. Er was zoveel vraag naar dat ze het stuk het komend seizoen van 4-23 september weer een aantal malen gaan brengen met dezelfde cast. Onder meer tijdens een speciaal SpinozaFest dat van 7 – 9 september gehouden wordt: Echoes of a Greater Thinker in the Modern World. [Programma]
Ze kunnen er – terecht dunkt me – niet genoeg van krijgen.
Lantern Artistic Director Charles McMahon: “The Lantern's mission is to put great work on stage that brings people together, starts meaningful and enjoyable dialogue, and brings big ideas into perspective and shows how they connect with our lives. When we have a show like New Jerusalem that so many people are keen to see and discuss, and we run out of time to continue showing the play, we have to bring it back. And with SpinozaFest, this year we have a whole program of additional events intended to put Spinoza's ideas in greater context for audiences.” [Hier]
Zie eerdere blogs van 18 aug 2011 - 10 sept. 2011 - 4 dec. 2011
Wat ons aan uitgaven over Spinoza te wachten staat
Telkens als ik verneem van het plan een boek over Spinoza te doen verschijnen maak ik daar een blogje over. Voor dit blog heb ik even bij elkaar gezocht welke uitgaven de komende maanden verwacht mogen worden (als alle plannen doorgaan). Het gaat me hier alleen om boeken in het Nederlands. In willekeurige volgorde:
• Kees Schuyt: Spinoza en de vreugde van het inzicht. Door Balans al voor april 2012 aangekondigd, maar nog niet verschenen [blog] Ik zie nu dat het bij bol.com wordt verwacht voor december 2014!
• Miriam van Reijen (Red.): Spinoza voor managers. [blog]
• Tinneke Beeckman: Spinoza vandaag. Uitgeverij Klement, Kampen i.s.m. uitg. Pelckmans. Aangekondigd voor oktober 2012 [blog]
• Rudi Rotthier: Reisboek Spinoza in Nederland (werktitel); zou mogelijk al najaar 2012 bij Atlas verschijnen, maar de najaarscatalogus bevat het niet en de voorjaarscatalogus 2013 staat nog niet online. [blog]
• Ergens deze zomer zal bij de Wereldbibliotheek verschijnen: Brieven over het Kwaad. De correspondentie tussen Willen van Bleijenbergh en Spinoza, ingeleid en hertaald door Miriam van Reijen. [blog]
• Henri Krop: Spinoza. Een paradoxale icoon van Nederland. Bert Bakker; verwacht jan. 2013. [blog]
• Van Wim Klever mocht ik op 23 jan. 2011 aankondigen dat hij bezig was met een nieuw boek: Door de bril van Spinoza. [blog]• Vertaling van de Ethica door Piet Steenbakkers, verwacht voorjaar 2013 bij De Wereldbibliotheek. [blog]
• Verder is de Ver. Het Spinozahuis van plan dit jaar de achterstand in de reeks Mededelingen weg te werken. We mogen dus nog enige Mededelingen verwachten.
N.B. Zie volgend blog met wijzigingen.
Primeur in Barchem: eerste viering Nederlandse Onafhankelijkheidsdag
Onder auspiciën van dit Spinoza.blog
Op 26 juli 1581 werd in Den Haag overeenkomstig het besluit van 22 juli 1581 door de Staten-Generaal van de Nederlanden in Antwerpen, het Plakkaat van Verlatinghe, ook wel Acte van Verlatinghe of akte van afzwering genoemd, ondertekend. Het was de officiële verklaring waarmee acht van de zeventien Nederlandse provinciën Filips II als hun heerser afzette. Deze daad kan worden gezien als de Nederlandse onafhankelijkheidsverklaring!Deze verklaring zou grote invloed uitgeoefend hebben op de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring van 1776. De Amerikanen vieren hun onafhankelijkheidsdag, de Fransen de dag van de bestorming van de Bastille. De Nederlanders vieren niets. Dit tot grote ergernis van Theo Laaper, deelnemer aan de cursussen die de VHS ’s zomers organiseert. Deze dag valt elk jaar in die zomercursusweek en elk jaar (in de vijf jaar die ik nu deelneem) vraagt Laaper met luide stem aandacht voor deze gebeurtenis en houdt hij een pleidooi dat hieraan toch eens meer aandacht zou worden gegeven in Nederland. De aandacht die hij ervoor vroeg werd elk jaar meer. Zo las hij vorig jaar een stuk uit de tekst van de acte voor. Dit jaar pakte hij het grondiger aan en bereidde hij een complete viering voor: met hijsen van de vlag, zingen van oude vaderlandse (strijd-) liederen en vooral enige coupletten uit het Wilhelmus, maar die gezongen in de oorspronkelijke melodie. Deze liet hij ons de avond te voren tijdens de maaltijd oefenen.
Lees verder...
'Clipphanger' Wie was Spinoza?
De NTR maakt "Clipphangers": "Nuttige kennis voor weetgierige types: dat zijn de Clipphangers van de NTR. Verrassende antwoorden op verrassende vragen, in de vorm van een grappige animatie." De Clipphangers worden op televisie uitgezonden, maar zijn ook op deze website te bekijken. Hier de Clipphanger over Spinoza.
Slijper van lenzen en ideeën
Over Spinoza's Latijn en over vita vitalis – leefbaar leven
De heer Fokke Akkerman had tijdens de VHS Spinozaweek in Barchem de eerste lezing zullen geven, maar hij had om gezondheidsredenen verstek moeten laten gaan. Nu gaf Piet Steenbakkers een paar zaken door die Akkerman had genoteerd over het Latijn van Spinoza.
Akkerman had zich enigszins geërgerd aan uitspraken van de Ethica-vertaler Corinna Vermeulen. In “Opmerkingen van de vertaler” had ze in een paragraafje over “Spinoza’s stijl en fouten” geschreven over “een ongepolijste, hoekige stijl en zondigt regelmatig tegen het Latijn; zijn zinnen lopen niet altijd en hij schrijft vaak simpel, bijna colloquiaal.” En in Trouw had Corinna Vermeulen het over “Spinoza's nogal slordige Latijn” en lezen we: “Vermeulen heeft wel eens op Spinoza's nonchalante Latijn zitten mopperen, zegt ze, "maar ik heb ook met heel veel plezier zijn hoekige stijl in het Nederlands weergegeven. Het kan dus gebeuren dat de lezer valt over een zin die niet goed loopt, een onelegante herhaling of iets wat uit de spreektaal komt, zulke dingen heb ik er expres in gelaten - zolang de helderheid maar niet in het gedrang kwam."
Spinoza in "God in the dock"
Vandaag had de EO een nieuwe aflevering van de documentaireserie A History of Christianity, gepresenteerd door Diarmaid MacCullochs. Aflevering: God in reparatie (God in the dock)
MacCullochs' eigen levensverhaal maakt hem tot een symbool van een kenmerkende eigenschap van het westelijke christendom, scepticisme. In deze aflevering redelijk veel aandacht voor Spinoza - vanuit de Portugese Synagoge, die officieel geopend is in 1675; Spinoza is daar waarschijnlijk nooit in geweest - het was niet de synagoge van waaruit hij verbannen is. [Een klik op de afbeelding brengt u naar de herhaling van de uitzending]
Een Spinoza-tattoo
Vorige jaren maakte ik een fotoreportage en bracht ik een kort verslag mét foto's van de Spinozaweek in Barchem. Deze keer zag ik meerdere deelnemers foto's en filmpjes maken. Ik hoop dat ik, zoals mij is beloofd, er een aantal van toegestuurd krijg. Een verslagje volgt dus nog. Hier enige van de weinige foto's die ik maakte: van Leon Kuunders - u weet wel - die vele jaren tot eind 2008 de door velen geraadpleegde Spinozawebsite www.despinoza.nl/ bijhield. Nadat hij er wegens drukke andere werkzaamheden mee moest stoppen, verwees hij naar dit weblog waarmee ik in september 2007 begonnen was. Leon Kuunders zag mij als zijn opvolger en schreef dat deze blogger "sinds enige jaren met het spinozavirus besmet, een beïnvloedend weblog heeft over Spinoza en diens filosofie."
Dit jaar was Leon voor het eerst aanwezig bij de Spinozazomercursus. Toen hij dinsdagochtend dit hemdje droeg - ja, we hadden een warme week - zag ik op z'n schouder een aantal stippen in een rond en een stukje van de 'B' en begreep: een tattoo van Spinoza's zegel! En dat bleek het te zijn. Hij stond mij toe er een foto van te maken. Een half jaar geleden had hij deze tattoo laten aanbrengen in herinnering aan een goede periode en om er zijn blijvende liefde voor Spinoza mee uit te drukken.
De tattoo op zijn schouder had hem al meermalen gelegenheid gegeven om vraagstellers iets uit te leggen over wát dit teken voorstelde en wie Spinoza was. Een mooie hedendaagse vorm van Spinozapropaganda.
Henri Krop’s boek over Spinoza in Nederland komt er aan
Tijdens de Spinozacursusweek van de Vereniging Het Spinozahuis in Barchem sprak ik Henri Krop die ons een dag lang bezighield over “Spinoza en de Scholastiek”. Ik vroeg hem naar hoe het stond met het boek dat hij al vier jaar geleden aankondigde en dat zou gaan over Driehonderd jaar Spinoza in Nederland’ en waarvan ik de afgelopen jaren op dit blog al zo vaak heb meegedeeld dat ik er met grote belangstelling naar uitzag. Hij vertelde dat er momenteel de laatste hand aan wordt gelegd en dat de uitgever inmiddels in de najaarsprospectus aan de boekhandels heeft opgenomen dat in januari 2013 zal verschijnen:
Henri Krop: Spinoza. Een paradoxale icoon van Nederland. Bert Bakker, jan. 2013. Intekenprijs €49,95 daarna €59,95. Omslag Tessa van der Waals. Gebonden, ca. 600 blz. ISBN 9789035138711
De uitgever: "In 1677 publiceerden Amsterdamse vrijdenkers clandestien het controversiële meesterwerk van Spinoza, de Ethica, dat een klassieker van het westerse denken zou worden. Aanvankelijk was het verboden lectuur en bleef Spinoza in de ogen van het grote publiek een gevaarlijke filosoof. De algehele verontwaardiging was zo groot dat zelfs een halve eeuw later een predikant nog dichtte: 'Spouw op dit graf. Hier ligt Spinoza. Was zijn leer daar ook bedolven.’ Pas in de negentiende eeuw werd hij vereerd als de 'profeet van een mondige mensheid'. De doorbraak van liberale ideeën rond 1850 maakte de filosoof tot een icoon van ons land. Het Nederland van nu lijkt minder gevoelig voor Spinoza's lofzang op Verlichting, tolerantie en redelijk denken, ook al is hij recent als 'Nederlands beroemdste filosoof’ opgenomen in de canon van Nederland. In Spinoza. Een paradoxale icoon van Nederland wordt voor het eerst met een schat aan gegevens geanalyseerd hoe en waarom Spinoza drie eeuwen lang de Nederlanders kon fascineren, en wat hij het Nederland van de 21e eeuw nog te zeggen heeft.
Henri Krop (1954) is als universitair hoofddocent geschiedenis van de wijsbegeerte verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. In 2002 verscheen van zijn hand een uitgebreid geannoteerde vertaling van Spinoza´s Ethica."
Foto Krop: Maria van Rooijen
Op komst van Tinneke Beeckman: Spinoza vandaag
Gehoord tijdens de Spinozacursusweek van de Vereniging Het Spinozahuis dat in oktober a.s. zal verschijnen van
Tinneke Beeckman: Spinoza vandaag. [gewijzigd] Door Spinoza's Lens. Perspectief op macht, meditatie, manifestatie, evolutie en seksualiteit. Uitgeverij Klement, Kampen i.s.m. uitg. Pelckmans. 160 blz. ca € 18,95 - ISBN 978908687103
Tinneke Beeckman (1976) doceert filosofie aan de Vrije Universiteit Brussel. Zij was redacteur en medeauteur van Spinoza. Filosoof van de blijheid (2009) [ zie daarover dit blog en zie ook dit blog]
"Spijt is verstand dat te laat komt" (Badr Hari)
De Volkskrant bracht vanmorgen deze uitspraak van Kickbokser Badr Hari, die m.i. zó in de Ethica kan worden opgenomen. Op de laatste bijeenkomst van de Spinoza-zomerweek in Barchem heb ik even de microfoon genomen om deze uitspraak te citeren.
Spinoza zegt in stelling 4/54 “Berouw is geen deugd en ontstaat niet uit de rede, maar hij die berouw heeft, is dubbel zo ongelukkig met andere woorden zwak.”
Eerder, in 3/Def.Aff. 27, schreef hij: “Berouw is de droefheid samen met de idee van een handeling die, naar onze mening, op grond van een vrij wilsbesluit is gedaan."
Ook in 3/30s zei hij iets over berouw en in 3/51s eveneens: “berouw is de droefheid samen met de idee van zichzelf als oorzaak.”
Septimana Spinozana in Woodbrooke Hotel
Volgende week: maaltijden van pure, verse, biologische en streek-gebonden producten in Brasserie Woods van het Woodbrooke Hotel.
De Spinoza zomerweek die de Vereniging Het Spinozahuis jaarlijks organiseert, zal volgende week niet meer worden gehouden in het Woodbrookershuis, maar in het Woodbrooke Hotel.
Gedurende deze week van 23 t/m 27 juli zal het thema zijn: Achtergronden van en invloeden op Spinoza. Zoals, de klassieke oudheid, de scholastiek, de joodse traditie, Machiavelli, Hobbes en andere politiek filosofen, en Descartes. En verder...
Lees verder...Spinoza in de joodse historiografie [16] Daniel B. Schwartz - derde vervolg met eindindruk
Dan nu mijn eindoordeel over dit boek. Daarbij corrigeer ik tevens een eerste indruk die ik in het eerste blog gaf. Daartoe moet ik ook iets van mijn aanpak vertellen. Toen ik het boek in z’n geheel had gelezen was ik zó enthousiast geworden dat ik wist dat ik er veel over wilde zeggen. Ik bracht het boek, terwijl ik het de tweede keer las, in delen op het scherm. Zo werd dit een wat lange boekbespreking. Ik wilde echter een forse indruk geven van de inhoud het boek.
Lees verder...
Spinoza in de joodse historiografie [15] Daniel B. Schwartz - tweede vervolg
Vandaag dan het bijna slot van mijn leeservaring met dit boek; er volgt nog een laatste blogje. Zie hier het eerste deel en hier het tweede deel met mijn leeservaring van Daniel B. Schwartz: The First Modern Jew: Spinoza and the History of an Image. Princeton University Press, 2012
Hoofdstuk vijf heeft hilarische kanten. Het beschrijft de plechtige intrekking van de ban bij gelegenheid van de viering van de Hebreeuwse Universiteit in Jerusalem van de 250e sterfdag van Spinoza, door de professor in de Hebreeuwse literatuur, Yosef Klausner, voor wie dit de eerste gelegenheid betrof om zich met Spinoza bezig te houden. Het is het hoofdstuk waarin het gebruik van Spinoza door de joodse politiek, het politieke zionisme en het culturele zionisme behandeld wordt. Zeer uitvoerig gaat het in dit hoofdstuk over de diverse interpretaties van de zgn. zionisme-passage aan het eind van het derde hoofdstuk van de TTP. In dit hoofdstuk worden Moses Hess, Theodor Herzl en tenslotte David Ben Goerion behandeld.
Lees verder...Gesignaleerd: nieuwe biografie over George Eliot
In april van dit jaar verscheen de zoveelste biografie over George Eliot:
Nancy Henry: The Life of George Eliot: A Critical Biography. Wiley-Blackwell, 2012
Volgens een bespreking door Clive Sinclair die vandaag op de website van The Jewish Chronicle Online verscheen, zou het al de 38e biografie zijn. [Hier]
Vanwege het feit dat zij de Ethica en ook de TTP vertaalde, mag dit op dit blog gesignaleerd worden.
De bespreker meldt dat zij door haar vertaling van David Strauss’s kritiek op het christendom en Spinoza’s Ethica grotere sympathie voor joden kreeg en zelfs besloot lessen Hebreeuws te nemen.
Bij Amazon is te zien dat in deze biografie die Ethica-vertaling wel wordt vermeld, maar dat er niet zo heel veel over George Eliot en Spinoza geschreven lijkt te worden.
Zie ook het blog van 16 december 2009 over George Eliot en haar Spinoza-interesse.
"In de voetsporen van Spinoza" excursies zomer 2012 (vervolg)
In vervolg op het eerdere blog over deze zomerexcursies, die Jossie Efrat organiseert, hier een aangepaste tekst. De belangrijkste wijziging is de prijs, daar de Portugese synagoge dit jaar z’n toegangsprijs van 4 naar 12 euro verhoogde.
Op de zondagen 12 augustus en 2 september 2012 worden 2 identieke excursies gehouden waarbij te voet wordt gelopen op de plaatsen waar Spinoza ook heeft verbleven. Aan de hand van 17e en 18e eeuwse plaatjes zal men zich een voorstelling kunnen maken hoe het er toen uitzag, door deze tekeningen te vergelijken met de gebouwen en het straatbeeld van nu. De deelnemers zullen 15 kopieën van deze plaatjes daarbij ontvangen. Het vervoer geschiedt met eigen auto. Op zondagen is het parkeren relatief gemakkelijk. In het centrum van Amsterdam meestal gratis tot 12 uur. In het centrum van den Haag is het na de middag meestal niet gratis, er is daar dan echter wel voldoende parkeerplaats.Voor degenen die niet over eigen auto beschikken zal een regeling worden getroffen zodat er van Amsterdam naar den Haag meegereden kan worden met anderen, min of meer gratis.
Spinoza en het Vrijdenkersforum
Ik zag tot mijn vreugde dat recent op de vrijdenkersforum zelfs een paar maal instemmend naar een blog op dit Spinoza.blogse werd verwezen. Ik zag dat Fred Neerhoff, die vroeger nog wel eens reageerde op dit weblog, bij dat Forum betrokken is. Hij en nog twee kompanen, te weten David Bakker en Lex Hagenaars, vetrokken gedrieën na een of ander conflict bij de vereniging De Vrije Gedachte en begonnen “voor zichzelf” - dit Vrijdenkersforum. Over die zaak is alles te lezen in hun “Dossier De Vrije Gedachte”. Er wordt op het Forum gediscussieerd, niet uitsluitend. maar toch wel vooral met elkaar; maar er zijn ook reacties van anderen aan te treffen. Ze kunnen het elkaar echter ook behoorlijk moeilijk maken. Vrijdenkers zijn het nu eenmaal zelden met elkaar eens.
Er is een menu met uitgebreide informatie over wat de initiatiefnemers verstaan onder vrij denken.
Lees verder...Signalement voor de Frans lezenden
Hier signaleer ik voor degenen die Frans lezen dat deze maand is uitgekomen dit boek van
Hadi Rizk: Spinoza. L'expérience et l'infini. Armand Colin, 2012.
3e édition, staat erbij. Ik vermoed dan dat Comprendre Spinoza [Armand Colin, 2008] een andere titel en cover heeft gekregen.
Maar het kán uiteraard ook om een heel ander boekje gaan.
Links naar de uitgever, Amazon, een bespreking.
Lees verder...
De verstandige, wijze Mahamad (Maämad, Ma’amad)
Zovele tientallen malen heb ik de voorbije vijf jaar gelezen over dat onbekend is waarvan Spinoza bij de cherem (herem, ban) beschuldigd werd – welke de “slechte denkbeelden en daden”, waren, welke de “afschuwelijke ketterijen” die Baruch de Spinoza had uitgevoerd en onderwezen en wat dan wel de “schandelijke daden” waren die hij beging. Zovaak heb ik dat gelezen, waarna vele auteurs vervolgens overgingen tot speculeren waarom, om wat het dan gegaan zou zijn; want nog geen geschrift van Spinoza was al gepubliceerd. Meestal worden dan denkbeelden van de latere Spinoza terug getransponeerd naar de tijd van voor de ban van 27 juli 1656. Nooit, werkelijk niet één keer, heb ik gelezen hoe verstandig dit eigenlijk van dat bestuurscollege van de Sefardische gemeenschap, de Mahamad, en/of van de rabbijnen was.Net als omnis determinatio negatio est, geldt eveneens: elke verwerping is een bevestiging. Vele opvattingen van zgn. ketters uit het verre verleden, zijn nu alleen nog maar bekend vanuit de bestrijdingen van hun ideeën. Ireneüs van Lyon kon in zijn Adversus Haereses graag uitgebreid de te bestrijden opvattingen verwoorden en argumenteren waarom die fout waren. Daardoor kennen we nu die opvattingen. Ook de encyclieken van pausen over denkbeelden die in de ban werden gedaan, zijn rijke vindplaatsen van juist die ideeën, de ‘modernistische’ om een bijvoorbeeld te noemen.
Lees verder...»Un segno di contraddizione - een teken van tegenspraak«
Op internet kwam ik een PDF tegen met een tekst die als inleiding op een Duitse vertaling van de Ethica werd geboden. Een op het eerste gezicht wat merkwaardige tekst, grappig: „Auf der Suche nach Spinozas Haus. Es ist schwierig, in Amsterdam das Haus des Philosophen Spinoza zu finden.“ Het gaat vervolgens over de pausen Johannes II en Benedictus XVI, Rembrandt, Theo van Gogh en Ayaan Hirsi Ali. Maar al snel wordt de inleiding serieuzer én treffender, want dan gaat de auteur op zoek naar het huis dat Spinoza met zijn werken bouwde.
Maar wie is die auteur?
Hoe met Spinoza via geometrische methode bij de werkelijkheid uitkomen?
Graag wijs ik op de interessante bespreking door Michael Della Rocca die vandaag op de NDPR verscheen van het recente boek van Valtteri Viljanen, Spinoza's Geometry of Power [Cambridge University Press, 2011] dat ik in een blog van 12 mei 2012 signaleerde.
Ik ga niet die hele recensie samenvatten, wijs alleen op Della Rocca’s positieve zin: “this book gives the most detailed and insightful account of the way in which geometry guides Spinoza’s metaphysics,” maar vervolgens heeft hij zijn twijfels of en hoe het Viljanen dan zal lukken om vanuit de geometrie (die inderdaad geen doelen kent, maar – daar het om denkdingen gaat - ook niet over concrete realiteiten gaat) uit te komen bij reële dingen die over echte veroorzakingskracht in de werkelijkheid komen te beschikken.
Lees verder...Spinoza in de joodse historiografie [14] Daniel B. Schwartz - vervolg
Dit blog is het vervolg op het begin van mijn bespreking van Daniel B. Schwartz: The First Modern Jew: Spinoza and the History of an Image. Princeton University Press, 2012 [cf vorig blog].
Het is duidelijk dat Daniel Schwartz met dit boek een bijdrage heeft willen leveren aan zijn huidige medejoden die zich oriënteren op de vragen: wie is jood, wat is joods? En daarbij interesse krijgen in Spinoza. Zie de almaar groeiende Spinozabelangstelling, vooral in de VS van Amerika. Zo schreef hij n.a.v. het toneelstuk New Jeruzalem, waarover ik op dit blog vaker schreef: "As fascinated as I am by Spinoza, I am perhaps even more fascinated by the seemingly boundless fascination with him. Why is this play that debuted in Washington a year and a half ago back so soon? Why are we revisiting his excommunication which happened more than 350 years ago?"
Diezelfde vraag en bekommernis lag, zo laat hij in dit boek zien, ook ten grondslag aan de joodse Spinoza-receptie in de voorbije eeuwen. Dát hij vooral de genoemde doelgroep op het oog heeft, ligt er niet duimendik bovenop en is zeker geen hindernis voor anderen: het boek, ontstaan uit zijn proefschrift uit 2007 aan de Columbia University, is een brede, wetenschappelijke studie, waarvoor hij buitengewoon veel literatuur verwerkte. Naast de bijzonder leesbare tekst, leveren ook de vele eindnoten nog eens een schat aan informatie. Die leesbaarheid hangt zeker ook samen met de bijna journalistieke aanpak: in elk hoofdstuk over een volgende periode stelt hij één figuur centraal en begint hij soms met een sprekende gebeurtenis, waaromheen hij betekenisvolle andere figuren groepeert die de voorgeschiedenis van dat bijzondere gebeuren inzichtelijk maken. En daarbij gaat het uiteraard steeds om hoe men stond tegenover Spinoza – welke betekenis Spinoza voor deze figuren had. Hij heeft volgens mij vooral de hedendaagse zoekende joden voor ogen, wat niet wegneemt dat zijn boek ook buitengewoon interessant is voor figuren zoals ik.
Lees verder...Niet altijd helpt het lezen van Spinoza...
De naam van Spinoza komt maar éénmaal voor in dit boek, maar het is genoeg om het in deze natte zomertijd even in dit blog te signaleren.
Shalom Auslander: Foreskin's Lament. A Memoir [Riverhead Books, 2007] gaat over hoe hij grootgebracht werd in een orthodox-joodse omgeving en de pogingen die hij deed om ermee te breken. [Painfully Religious, New York Times]
In onderstaande video wordt een deel van het eerste hoofdstuk gelezen, waarin:
"The teachers from my youth are gone, the parents old and mostly estranged. The man they told me about, though - he's still around. I can't shake him. I read Spinoza. I read Nietzsche. I read National Lampoon. Nothing helps. I live with Him every day, and behold, He is still angry, still vengeful, still - eternaly - pissed of."
Tweede leven voor "Spinoza door de ogen van Jorge Luis Borges"
De onlangs gestarte website “Spinoza in Vlaanderen” bracht een vertaling van Paul Claes van het bekendste Spinoza-gedicht van Jorge Luis Borges – ‘bekendst’ daar hij het vaker heeft voorgelezen (op YouTube zijn vele video’s van enkele declamaties ervan door Borges te vinden).Vandaag kon de site een artikel opnieuw uitbrengen dat dr. Paul Juffermans over en naar aanleiding van die gedichten schreef. In het jaar van zijn promotie op Drie perspectieven op religie in het denken van Spinoza, 2003, verscheen van hem ook een artikel in het Vlaamse cultuurtijdschrift Streven, getiteld “Baruch Spinoza door de ogen van Jorge Luis Borges. De ontmoeting tussen een denker en een dichter”. In dat artikel schetst hij de filosofie van Spinoza aan de hand van de twee gedichten over Spinoza van de Argentijnse dichter Jorge Luis Borges (1899-1986).
Het is een zeer lezenswaardig, haast tijdloos stuk. Goed dat het een tweede leven met ruimere verspreiding krijgt. Zie op “Spinoza in Vlaanderen”
"Emotional minds"... echt iets voor dit blog...
... wel te prijzig!
Sabrina Ebbersmeyer (Ed.): Emotional Minds. The Passions and the Limits of Pure Inquiry in Early Modern Philosophy. De Gruyter, 13.07.2012 - isbn 978-3-11-026090-8 - € 99,95
The thoroughly contemporary question of the relationship between emotion and reason was debated with such complexity by the philosophers of the 17th century that their concepts remain a source of inspiration for today's research about the emotionality of the mind. The analyses of the works of Descartes, Spinoza, Leibniz, and many other thinkers collected in this volume offer new insights into the diversity and significance of philosophical reflections about emotions during the early modern era. A focus is placed on affective components in learning processes and the boundaries between emotions and reason.
Hierop wees Ferdie Fluitsma mij. Een inhoudsopgave is bij de uitgever niet te vinden.
Als ik dan verder ga zoeken blijkt hoe handig dit blog is, want zo kwam ik via Google terecht op dit blog van 29 sept 2010 over een conferentie die oktober gehouden zou worden: Emotional Minds / Die Emotionalität des Geistes. Daar blijkt dat in het Spinozagedeelte van de conferentie optraden: Wolfgang Bartuschat, Lilli Alanen, Susan James, Denis Kambouchner en Ursula Renz. Die zullen dus wel aan dit boek hebben bijgedragen.
Spinoza in de joodse historiografie [13] Daniel B. Schwartz
Ben ik een hele poos bezig geweest om mij te oriënteren op de vraag naar of en hoe Spinoza aan de orde werd gesteld in de joodse historiografie en moest ik, zo meende ik, tot de slotsom komen dat er één relevant boekje in het Duits is, dat van Carsten Capkow (zie dit blog) en dat er een relevant recent boekje is dat de geschiedenis van de joodse historiografie behandelt, dat van Michael Brenner, dat echter weinig over Spinoza heeft (zie dit blog) – ik meende dus tot mijn spijt te moeten vaststellen dat er niet een in het Engels geschreven boek was dat geheel gewijd is aan de joodse receptie van Spinoza. *)Blijkt dit boek al enige maanden te bestaan! Het was hier al gesignaleerd (blog 8 jan. en blog 1 mrt) en ik had het ook al een hele poos in huis, maar was er nog niet aan toegekomen om het goed in te kijken laat staan te lezen. Maar dit is dus nota bene het boek dat ik zocht! Daniel B. Schwartz: The First Modern Jew: Spinoza and the History of an Image. Princeton University Press, 2012.
Dit boek is in z’n geheel gewijd aan hoe de diverse joodse werelden Spinoza zijn gaan ontdekken en zich toe-eigenen. Ik ben erg enthousiast over dit boek, waarvan ik veel heb opgestoken. Juist ook over allerlei figuren die in de loop van de tijd Spinoza ontdekten als belangrijk voor hun leven en van wie ik er nogal wat op dit blog heb vermeld, over wie ik soms grote moeite moest doen om informatie te vinden. In dit boek tref je dat alles uitgebreid aan. We lezen over filosofen en schilders, politici en dichters die zich met Spinoza bezig hielden. Schwartz geeft een cultuurgeschiedenis, waarbinnen ideeëngeschiedenis een onderdeel is. Het gaat hem niet zozeer om de werkelijke, historische Spinoza, maar om de verbeelde Spinoza, zoals ook de ondertitel al aangeeft: the history of an image. Niet de historie, maar de herinnering. Daarin zie je de invloed van zijn leermeester, Yozef H. Yerushalmi (zie dit blog), die het was die hem dit onderwerp voor zijn doctoreren aanbeval.
Lees verder...De zelfvoorzienende Spinoza
Meestal werd (wordt) zelfvoorziening, zelfvoorzienendheid (self-sufficiency) alleen in verband gebracht met God. Het op-zich-zijn (aseitas) en niet afhankelijk zijn van iets of iemand, niets en niemand nodig hebben, zijn attributen die alleen God, El Shaddai, toekomen. Ook in het filosofische systeem van Spinoza geldt dit voor God, die Causa sui is – de enige die echt vrij is d.w.z. ex sola suae naturae necessitate existit et a se sola ad agendum determinatur [ Ethica 1/7Def].Gisteren had Eric Schliesser een blog met de bijna blasfemische titel: Spinoza, the Self-Sufficient.
Uit de correspondentie wordt afgeleid dat Spinoza nooit zelf een brief begon. Hij lijkt in z’n filosofie aan zichzelf genoeg te hebben. Maar – gelukkig - hij is toch niet als God, want zie, één keer begint hij wel een brief, n.l. brief 28: aan dokter Bouwmeester, die hij om wat conserve van rode rozen verzoekt. Als die brief er niet geweest was, zou hij dan bijna God geleken hebben? [Zie dat blog bij Schliesser]
Nogmaals Voltaire over het 'joodje met een lange neus'
Alweer vier jaar geleden, op 19 juni 2008, maakte ik een blog, Voltaire (1694-1778) over Spinoza, waarbij het me vooral erom ging zijn sarcastische gedichtje over Spinoza te brengen - in het Frans met aanvankelijk een krakkemikkige vertaling van mezelf. Later ontdekte ik een betere vertaling door Karel D’huyvetters, zodat ik die er graag voor in de plaats bracht [zie dat blog].
Gisteren heeft Karel D’huyvetters het hele gedicht waar dit stukje uitkwam vertaald en op zijn blog gezet: Voltaire, Satires, Les Systèmes
Het is uiteraard aardig het geheel te lezen. God heeft knappe koppen bij zich geroepen aan wie hij de vraag voorlegt:“Welaan, vrienden, zei God, ontraadsel mijn geheim:
Zeg me wie ik ben, en hoe ik gemaakt moet zijn.”
Thomas van Aquino, Descartes, Gassendi worden bij naam genoemd en geven hun ideeën. Spinoza aan wie Voltaire een bloedhekel had, wordt niet bij naam genoemd. Die wordt aldus geïntroduceerd:
Lees verder...De Koran à la Spinoza onderhanden nemen...
Toen ik afgelopen donderdagochtend, zoals ik elke ochtend doe, ging kijken of er nog nieuwe pagina's met "iets van of over Spinoza d'r in" te zien waren, bracht Google me naar De Standaard. Daarin had Chams Eddine Zaougui een column met de titel: "De Koran lezen met Spinoza" [zie hier]. Best een aardige column, maar het 'Spinozanieuws' daarbinnen was dat Ahmed Marcouch onlangs aan Knack de uitspraak had gedaan: ‘Ik begrijp de Koran beter mét Spinoza'.
Dat was een uitspraak die hij voor het eerst tijdens de Spinozadag in Paradiso op 14 november 2010 deed (die toespraak is nog bij de ASK in te zien). Voor mij was dát onderdeel dus een beetje oude koek, zodat ik besloot er geen blog aan te wijden.
Maar blijkbaar zijn bezoekers van dit weblog zó gewend dat ik als een eekhoorntje álle spinozanootjes naar dit blog haal (ik ontving wel drie keer de tip over die column!) dat ik nu besloten heb er dan toch maar dit blogje aan te wijden. Dank voor uw dringende tips, die mij ook een beetje uw slaafje maken...
Het stuk van Arabist en filosoof Chams Eddine Zaougui kreeg al 200 reacties, maar het einde is nog niet in zicht.
Lees verder...Streit ums Beschneidungsurteil
In het verlengde van het blog van een week geleden “Spinoza over besnijdenis” heb ik weer eens gekeken hoeveel er de afgelopen dagen in de Duitse media aan de orde is geweest over het ‘Beschneidungsurteil’. Teveel om alles te volgen.Door de ‘säkularisierte Öffentlichkeit’ zou het worden aangegrepen om een godsdienstoorlog te voeren... De angst voor de groei van de moslims zou erdoor naar buiten komen... En dan de felheid van het verzet ertegen: er zou in Duitsland geen plaats meer zijn voor joden!
Geen koosjer debat
"Beschneidungs-Urteil bedroht Juden in Deutschland" [tagesschau.de gisteren]. Daarin: "Eine der schwersten Attacken auf jüdisches Leben in Europa."
"Menschenrechte als Deckmantel des Antisemitismus" [Stern.de]
„Schwerster Angriff seit dem Holocaust“ zouden rabbijnen erover gezegd hebben [Tagesspiegel gisteren]. Klinkt dat, als het echt gezegd is, niet erg overspannen?
Lees verder...Boekje over Albert Verwey (1865-1937) met veel Bijbel, weinig Spinoza
Gisteren ontving en las ik Gerlof Verwey, Johannes W. van Hulst: De dichter en het Boek. Albert Verwey (1865-1937) en het religieuze non-conformisme. Amsterdam University Press, 2012 - isbn 978 90 8964 414 5 - 100 pagina's - €25. [zie eerder blog met aankondiging]
Het boekje bundelt twee al eerder verschenen teksten: een van Gerlof Verwey, kleinzoon van de dichter, werd het eerste hoofdstuk: “Albert Verwey als erfgenaam van het nonconformisme. Een verkenning van de religieus-historische achtergronden van zijn spinozisme”. Het was al eerder verschenen in Philippus Breuker, Jan Gulmans (Red.), De dichters en filosofen. [Nummer 1 van Obe Postma-Rige. Kok ten Have, 2008, p. 15 – 46 - zie daarover dit blog]. Een studie van Johan W. van Hulst die eerder in kleiner familieverband was uitgegeven werd hoofdstuk twee: “Albert Verwey, de Bijbel en de joden”. Van Hulst had vanuit ergernis dat literatuurkritiek en –wetenschap dit aspect verwaarloosden, alle gedichten bij elkaar gebracht, waarin Bijbelverhalen een betekenis hebben. Hij toont ermee aan dat Verwey niet alleen in zijn jeugdwerk, maar ook op latere leeftijd veel allusies naar de Bijbel heeft. Vandaar de titel De dichter en het Boek. Daarmee wil hij tegengas geven tegen het bijna exclusieve beeld dat Verwey spinozist was. Dat wás hij, maar hij was ook van de Bijbel.
Lees verder...Boek in aantocht over Deleuzes Spinoza-Lektüren
Ferdie Fluitsma attendeerde mij weer op een vondst uit Duitsland – waarvoor dank. Het gaat om het volgende boek dat volgens planning deze maand zal uitkomen:
Christoph Dittrich: Weder Herr noch Knecht Deleuzes Spinoza-Lektüren. Turia + Kant, juli 2012 - 256 S - ISBN 978-3-85132-684-0
"In den »Modi« oder Existenzweisen verbinden sich bei Spinoza ontologische und praktische Fragen. Deleuze widmete sich besonders in einer Vorlesungsreihe an der Universität Vincennes den Herren und Knechten als jenen Existenzweisen, die Macht begehren und in dieser ihr Lustprinzip finden. Ihr Wunsch ist die Vergiftung oder Krankheit des Menschen, denn Herr wie Knecht ziehen ihre Freude aus dem Negativen. Da die Macht bei Spinoza den niedrigsten Grad des Vermögens darstellt, kann Deleuze sagen, die scheinbar Mächtigen sind in Wahrheit unvermögend."
Lees verder...Idea rei singularis
Gisteren deed ik een gelukkige vondst naar aanleiding van een meningsverschil met Henk Keizer over de vertaling door Corinna Vermeulen van ‘res singularis’ met ‘enkelvoudig ding’. Die discussie [zie hier] laat ik verder zitten om hier enthousiast te wijzen op dit volstrekt heldere en zéér informatieve artikel van de Japanner van de Universiteit van Tokyo, Asakura Tomomi: "The Status of Idea Rei Singularis : The Foundation for Spinoza's Account of Death and Life.” [Bulletin of Death and Life Studies iTomomi Asakura , Academic Journal , (2011) 7 , 119-137]
Tomomi Asakura, is in 2009 aan de Universiteit van Tokio gepromoveerd op Notion and Singularity in the philosophy of Spinoza [zie hier en hier de PDF van dat artikel]. In dit artikel baseert hij zich op twee recente studies van Jean-François Courtine en vooral Katsuzo Murakimi (zie aldaar). Ik ben zeer enthousiast over dit artikel en raad iedereen aan het te lezen.
Hij laat duidelijk zien hoe meer dan vaak wordt aangenomen Spinoza zich op Descartes baseert, maar uiteraard ook waar hij van Descartes afwijkt en Spinoza zijn geheel unieke theorie over de natuur en oorsprong van de geest gestalte geeft. Hij laat zien hoe de notie idea rei singularis dé koppeling van de delen I en II vormt.
Maar dan hebben we intussen helder zicht gekregen op de revolutionaire kennistheorie van Descartes, die Spinoza in z’n principes, maar minder consequent in z’n begrippen-onderscheid navolgt. We hebben een helder zicht gekregen op het andere gebruik dan in de Scholastiek van de distinctie formeel-objectief; en over de andere kenrichting (niet meer van object naar intellect, maar van intellect uit). En bovenal hebben we een helder exposé gekregen over de betekenis van de relatie Substantie – Attributen: het kennen van een substantie hangt af van de kennis van attributen, terwijl het bestaan van attributen afhangt van het bestaan van de substantie. Deze verstrengeling van het epistemologische en ontologische geldt zowel bij Descartes als bij Spinoza.
Langs een heel andere weg, krijgen we hier dezelfde uitkomst van het lezen van de attributendefinitie als waarop Henk Keizer kwam [zie de aankondiging daarvan in dit blog en de bespreking in dit blog].
Twee lezingen die elkaar in mijn ogen duidelijk versterken.
Gaat dat zien, gaat dat zien!
Het is duidelijk: de Japanners komen eraan en gaan ons verder helpen met het verstaan van Spinoza!
[Rechts zijn dissertatie, Notion and Singularity in the philosophy of Spinoza [Toshindo Publishing Mar 2012 - ISBN:4798901105], maar dan in het Japans; bij Amazon.jp. Jammer dat mijn Japans zo gebrekkig is...]
Naar 't Spinozahuis in Rijnsburg op bedevaart?
Als de geïnteresseerden die met Jossi Efrat komende zondag op stap gaan "In de voetsporen van Spinoza", zoals zijn toer luidt (zie blog), gaan zij dan op bedevaart? Ach, ze bidden niet, maar tekenen van een "heiligdomsvaart", zoals ze hier in Maastricht zeggen, heeft het misschien toch wel.
Knack is een serie begonnen over Boekenmusea. Het tweede daarvan is een stuk over Het Spinozahuis in Rijnsburg. Auteur Maarten Dessing begint aldus:
"Het Spinozahuis in Rijnsburg, waar de filosoof woonde van 1661 tot 1663, bezoek je niet, daar ga je heen op bedevaart. Je pakt het niet even mee als je in Leiden of Den Haag bent, je moet er gericht naar op zoek in het onooglijke Zuid-Hollandse dorp, waar de bescheiden daglonerswoning verstopt ligt tussen lelijke nieuwbouw. Je vindt het pas als je recht voor de ingang staat. Richtingaanwijzers zijn er nergens in Rijnsburg, dat toch niets anders heeft om trots op te zijn. Het gemeentebestuur wil die niet plaatsen omdat er zo weinig bezoekers komen."
Een Spinozabundel van Albert Verwey
In afwachting nog van het boek dat ik besteld heb, maar nog niet ontving, Gerlof Verwey, Johannes W. van Hulst: De dichter en het Boek. Albert Verwey (1865-1937) [cf blog] ontdek ik heden n.a.v. een reactie van Henk Keizer die mij naar nadere informatie over idea rei singularis op zoek deed gaan, een bundel uit 1935 van Verwey met Spinozistische motto’s. Die bundel zal in dat boek wel aan de orde komen, neem ik aan. Het betreft de bundel Het lachende raadsel uit 1935, dat drie afdelingen kent.
De tweede afdeling, "Bij de Dood van een Vriend", heeft het motto: Nihil certo scimus bonum esse nisi id quod ad intelligendum revera conducit. [vinden we in 4/27d, hetgeen er eveneens niet bij staat]
Al eerder had ik een blog over deze tweede afdeling, maar het toen niet over de motto's bij de andere afdelingen gehad.
Spinoza en Jezus
Een reactie op een recent blog is voor mij aanleiding een blog te brengen waarin ik op wat literatuur over Spinoza en Jezus wijs. De laatste jaren is almaar meer het besef doorgedrongen, vooral ook van joodse zijde, dat zowel Jezus als Spinoza van joodse afkomst zijn – en volgens velen altijd joods gebleven zijn. Dat beiden tot de invloedrijksten in de joodse geschiedenis gerekend dienen te worden, wordt wel algemeen erkend, maar over die betekenis zelf lopen de meningen zeer uiteen. Geen wonder dat er ook almaar groeiende literatuur is waarin beiden met elkaar vergeleken worden.Spinoza behandelt in zijn TTP de beide centrale figuren van het jodendom en het christendom: Mozes en Jezus (hij spreekt bijna altijd van Christus). In de Ethica heeft hij het één keer over Christus (als hij verwijst naar de aartsvaders die de vrijheid herwonnen, geleid door de geest van Christus, dat wil zeggen de idee van God - ducti spiritu Christi, hoc est Dei idea - in 4/68s). Mozes ziet hij in de TTP als staatsman, d.w.z. wetgever en profeet; Christus brengt geen wetten, maar is een wijze leraar, die een morele leer brengt van waaruit hij de gegeven wetten ook kritiseert. Mozes gaat het om vrede, veiligheid en voorspoed in de staat, Christus richt zich vooral op het gemoed en het geweten; hem gaat het om de bevrijding van het individu van het juk van de slavernij van de wet.
Lees verder...Spinoza, Erlöser der Menschheit (Berthold Auerbach)
Aan het eind van zijn Spinoza, ein historischer Roman van 1837 vertolkte Berthold Auerbach in een slotwoord de hoop die hij koesterde in de betekenis die Spinoza voor de verlichting én bevrijding van de joden en de hele mensheid kon hebben. De roman behandelt de jeugdjaren van Spinoza, niet meer zijn verblijf vanaf Rijnsburg en daarna. In dat slotwoord – Spinoza is dan kortgeleden in de ban gedaan - laat hij hem in een droom Ahasverus verschijnen, de wandelende jood uit een oude christelijke legende die daarin model stond voor het lot van de joden: hun verspreiding in de galoet (ballingschap) over de hele wereld. Ahasverus deelt mee dat hij in Spinoza de verlosser ziet, van de joden niet alleen, maar van de hele mensheid. Zo laadt Auerbach op Spinoza het beeld van de seculiere messias.In 1856 werd het in vertaling van de classicus Dionijs Burger jr. in het Nederlands uitgegeven. Bij books.google is de 2e druk van 1868 te vinden. Daaruit neem ik hier dat slot over. Zulke romantische verhalen worden niet meer geschreven.
Lees verder...CHRONICON SPINOZANUM op internet
Gisteren ontving ik bericht dat op de website van de Russische prof. Andrey Maidansky de vijf nummers die van 1921-1927 verschenen van het CHRONICON SPINOZANUM van de in Den Haag gevestigde Societas Spinozanum gedigitaliseerd downloadbaar staan. Hij had die ontvangen van Dr. Frederick Choate, die hij daarvoor dankte, bij welke dank alle internationale Spinoza-liefhebbers zich van harte zullen aansluiten, denk ik. Zie op dit blog informatie over Chronicum Spinozanum en de inhoudsopgave van elk nummer.De bestanden hebben een omvang van 6-12 mb en hebben de extensie djvu, die mij nog onbekend is (en die ik ook niet tegenkom in de lijst van bestandsextensies op wikipedia). Ik kan ze dus nog niet openen en moet op zoek naar het programma daarvoor. Ik weet inmiddels dat het staat voor scanned images. Misschien kan iemand een tip geven welk programma daarvoor nodig is? *)
Advies: niet direct dubbelklikken (want dan wordt gevraagd naar LizardTech, terwijl u wellicht een andere djvu-lezer hebt); dus via de rechterknop direct naar uw pc downloaden)
tomus primus (1921)
tomus alter (1922)
tomus tertius (1923)
tomus quartus (1924-1926)
tomus quintus (1927)Of ga naar Caute.tr
*) inmiddels heb ik hier informatie en een djvu-viewer binnengehaald - en het lukt nu het blad door te bladeren (lezen vereist wel een brede talenkennis...).
Wat een goed intitiatief om de boekwerken, want dat zijn het, op deze wijze toegankelijk te maken.
Hoe men op alle niveaus met Spinoza toch goed uit de hoek komt...
Speech by President Barroso at the official dinner hosted by Shimon Peres, President of Israel
Mr President,
Ambassadors,
Distinguished guests,
Ladies and gentlemen,
I would like to start by thanking very warmly President Peres for his gracious words, for his warm welcome and for this magnificent dinner in the company of so many distinguished guests and friends.
President Peres, you have already won your place in the gallery of the Great Men of Israel. Your biography follows closely that of your country and you have been present and associated, in different capacities, with the most important moments of Israel's life. We are very privileged to have you as an interlocutor and myself personally I treasure all the moments we have shared in different capacities, even when I was a very young Foreign Minister in my country and I visited this country in 1994, or when I had the privilege of exchanging views and receiving the advice and the wisdom of President Peres in different capacities.
I will not burden you with a long speech. I have in mind the wise words of Baruch Spinoza, who said, and I quote "the world would be happier if men had the same capacity to be silent as they have to speak".
Nonetheless, I need to tell you that I am very happy to be back to Israel, this time as President of the European Commission.
etc. [cf hier]
Rikus Koops, technicus en Spinozakundige KV-hertaler
Sinds kort staan er op zijn website weer nieuwe toelichtingen van Rikus Koops bij een aantal hoofdstukken van de Korte Verhandeling die hij, zoals bekend, hertaalde [zie op dit blog van 3 april 2012 mijn enthousiaste bespreking en blog van 13 april 2012 enige kritische kanttekeningen].
Eigenlijk had ik over hem graag een achtergrondartikel in Trouw gezien (zie hierna mijn correspondentie daarover), maar bij gebreke daarvan nu dan het volgende over Rikus Koops. Op LinkedIn presenteert hij zich als volgt: Spinozakundige, hertaler en adviseur Railverkeerstechniek. Hij heeft een technische achtergrond (MTS Leeuwarden), is Opleider Railinfra Opleidingen en Senior Specialist/Adviseur Railtechniek en Railbeveiliging bij Arcadis Nederland Mobiliteit. Zijn nadere toelichting luidt:
Het analyseren van werk van Spinoza. Onder andere door het hertalen en van aantekeningen voorzien van de Korte Verhandeling. In maart 2012 als boek verschenen bij Uitgeverij Parthenon.
Het verklaren en verspreiden van het gedachtengoed van Spinoza. Ik doe dit door middel van het publiceren van teksten op mijn internetsite en door het houden van cursussen, voordrachten en lezingen.
Railverkeerskundige en railverkeertechnische vraagstukken, met name op een functioneel niveau. Bestuderen van capaciteitsvraagstukken, het uitvoeren en begeleiden van analyses op dit gebied. Adviseren op een hoog niveau.
Beveiligings en intelockingsvraagstukken, speciaal B-relais installaties en lightrail toepassingen
Opleiding geven in het ontwerpen, testen en onderhouden van beveiligingsinstallaties. Lees verder...
Nieuwe website: Spinoza in Vlaanderen
Karel D’huyvetters is een initiatief gestart: een website "Spinoza in Vlaanderen." Daarop hoopt hij belangstellenden bijeen te brengen. Hij schrijft:
"Deze website is een initiatief van enkele mensen die de kennis van de figuur en het gedachtegoed van Spinoza in Vlaanderen willen bevorderen.
Het is niet onze bedoeling om een vereniging op te richten. Aangezien dit geen vereniging is, is er geen voorzitters- of andere functie, geen bestuur; er zijn geen leden. Er is geen lidgeld of andere contributie verschuldigd.
Als eerste project willen wij hier een inventaris maken van mensen die zich persoonlijk inzetten voor het bekendmaken in Vlaanderen van de figuur en het gedachtegoed van Benedictus de Spinoza, op welke manier ook, individueel of collectief. De minimale uitdrukking daarvan is dat men spontaan zijn naam, eventueel aangevuld met persoonsgegevens en een motivering, laat vermelden op deze website ‘Spinoza in Vlaanderen’. Deze lijst heeft geen enkele representatieve waarde, ze is gewoon wat ze is. In principe wordt niemand geweigerd. Vanzelfsprekend is de lijst niet beperkt tot Vlamingen: ook anderen kunnen ons initiatief steunen, ze zijn van harte welkom.
Bijeenkomsten kunnen desgewenst spontaan georganiseerd worden indien daaraan behoefte bestaat, lokaal of ruimer.
Op de website kunnen naast de namen van de sympathisanten ook vermeldingen komen van interessante gegevens over of rond Spinoza: links naar sites, bibliografische gegevens, nieuws, steeds binnen het kader van de algemene doelstelling en de Vlaamse context. Het is in principe niet de bedoeling om hier oorspronkelijke langere bijdragen te brengen, noch om gegevens van andere bronnen nodeloos te dupliceren.
De website wordt belangloos onderhouden door initiatiefnemer Karel D’huyvetters. Alle vrijwillige medewerking is welkom. Wat op de website verschijnt, wordt in onderling overleg beslist.
Aanmeldingen voor de lijst, suggesties en vragen stuurt men naar de website, via de knop ‘stuur me een mail’. Alle mails worden beantwoord."
Lees verder...Spinoza in de joodse historiografie [12] terugblik, 'restjes' en diversen
Voor ik overga tot het behandelen van de aanpak van dit onderwerp in Nederland, waarvoor ik nog wat tijd nodig heb, kijk ik hier even terug op of en zo ja, wat de blogs tot nu toe opgeleverd hebben. Ook breng ik nog een paar voor mijn onderwerp interessante studies.De reeks “Spinoza in de joodse historiografie” bestond tot heden uit de volgende blogs, die zo bij elkaar gezien de indruk van een kleine cursus geven (die ik voor mezelf had opgezet):
Vooraf ging het blog dat mede de aanleiding werd voor de daarop volgende reeks.6-6-2012: Heinrich Graetz (1817–1891) historicus van het jodendom had gemengde gevoelens over Spinoza
1. Overzicht van de grote geschiedschrijvingen.2. Spinoza in de meest recente omvattende joodse geschiedenis
3. Wissenschaft des Judentums4. Yosef Hayim Yerushalmi (1932 – 2009)
5. Yosef Hayim Yerushalmi (vervolg)6. Amos Funkenstein (1937 - 1995) laatste Duits-joodse filosoof...
7. Michael A. Meyer8. David N. Myers
9. Alan T. Levenson
10. Carsten Schapkow11. Michael Brenner
Lees verder...Welkom aan de vele Amerikaanse bezoekers
Zoveel bezoekers van dit Spinozablog? Uit de Verenigde Staten van Amerika? Gisteren waren er, zoals het icoontje van Onestat aan de onderzijde van dit blog laat zien, 488 unieke bezoekers van dit weblog. Daarvan kwam 58% uit de VS. Dat is geen toevallige score, want het is al een tijd zo en ruim 60% gebeurt vanuit een zgn. bookmark – dan heeft men het adres van dit blog op z’n pc als favoriet onthouden.
Toen ik een paar weken geleden na lange tijd weer eens naar de statistiek keek waren er de laatste hele dag meer dan 800 bezoekers geweest, merendeels uit de VS. Ik schrok ervan: wat kon dat betekenen? Daarna liepen de aantallen wat terug, maar meestal ligt tegenwoordig het aantal dicht bij de 500 per dag. Het lijkt dus dat er grote belangstelling is voor nieuws en discussies over Spinoza vanuit de hele wereld – de VS vooral. En dat voor een in het Nederlands geschreven blog, waarop alleen in citaten wel wat Engels voorkomt. Maar met behulp van vertaalmodules als van Google en Bing bekijk ik zelf ook Italiaanse en Spaanse sites.Hieronder laat ik enige figuren van vorige week zien ie dit verschijnsel illustreren en vastleggen. Opmerkelijk is nog dat de bezoeken niet gelijkmatig over de dag verdeeld zijn, maar op sommige tijdstippen ineens grote pieken vertonen. Alsof er ineens collectief afgesproken wordt gekeken. Of dat iets is waar ik me zorgen over moet maken, weet ik niet.
Lees verder...
Na drie jaar weer eens een gedicht van Eugene Ostashevsky
Op 7 febr. 2009 had ik een blog "Eugene Ostashevsky's The life and opinions of DJ Spinoza" en op 19 okt. 2009 "Nog een keer Eugene Ostashevsky als DJ Spinoza." Na drie jaar mag ik wel weer eens op deze aparte Russisch-Amerikaanse dichter wijzen in zijn rol als DJ Spinoza. De aanleiding is simpel dat vandaag een liefhebber een video op YouTube plaatste mét een link naar een site met dit gedicht dat Eugene Ostashevsky in de video voordraagt. Allebei haal ik dit blog binnen:
Spinoza / Jacob
When his father lay dying
DJ Spinoza knelt before him in goatskins
and pretended he was someone else.
Cropdusters buzzed over the cornfields,
the knocking of washing machines was heard throughout the land
and the olive trees produced olives with newfound, masculine power.
Poor father! He was becoming smaller,
growing waxier and more inaccessible.
His face bore the stamp of chemotherapy.
He made efforts to speak, but the words shattered
into letters stamped on white plastic blocks in the game of Boggle.
The family bent forward to see what he was saying.
It was, “màmochka, màmochka.”
DJ Spinoza unwittingly looked at his own mother,
who sat as close to the bed as she could, grasping his father’s hand.
[From Eugene Ostashevsky, The Life and Opinions of DJ Spinoza (Brooklyn, NY: Ugly Duckling Presse, 2008), 96]
Improvvisatore Involontario brengt Spinoza Jazz-CD
Ruim een jaar geleden bracht het Italiaanse Improvvisatore Involontario (Onvrijwillige improvisator) een Spinoza-Jazz-CD uit. Vandaag komt ´t Foglio Spinoziano Blog met een verwijzing naar een pagina op fogliospinoziano.it waarop méér informatie wordt gegeven: je kunt ’t booklet inzien, een track beluisteren (klinkt spannend!), een soort bespreking lezen en je krijgt een link naar de site van de uitgever van de CD, maar hoe je de CD kunt bestellen? Daarover vind je noch daar noch bij de uitgever informatie - fogliospinoziano.it geeft een link naar paypal (die zegt: “Spiacenti - impossibile completare l'ultima azione”) en het menu 'shop' op improvvisatoreinvolontario.com/ verkoopt niets, laat alleen plaatjes irritant bewegen. Dichter kan ik er niet bijkomen en meer kan ik er niet over zeggen. Ja. nog dit...
Lees verder...
"In de voetsporen van Spinoza" - Jossi Efrat organiseert excursies zomer 2012
Op de zondagen 15 juli, 12 augustus en 2 september 2012 worden drie identieke excursies gehouden waarbij te voet wordt gelopen op de plaatsen waar Spinoza ook heeft verbleven. Aan de hand van 17e en 18e eeuwse plaatjes zal men zich een voorstelling kunnen maken hoe het er toen uitzag, door deze tekeningen te vergelijken met de gebouwen en het straatbeeld van nu. De deelnemers zullen ca. 15 kopieën van deze plaatjes daarbij ontvangen.Het vervoer geschiedt met eigen auto. Op zondagen is het parkeren relatief gemakkelijk. In het centrum van Amsterdam meestal gratis tot 12 uur. In het centrum van Den Haag is het na de middag meestal niet gratis, er is daar dan echter wel voldoende parkeerplaats. Voor degenen die niet over eigen auto beschikken zal een regeling worden getroffen zodat er van Amsterdam naar den Haag meegereden kan worden met anderen, min of meer gratis.
![[image040.jpg]](http://2.bp.blogspot.com/_z7-e_liVX3c/SpJr22iuYUI/AAAAAAAABCM/LjrJlEvt4NI/s1600/image040.jpg)
Hier geeft Jossie Effrat op 23 augustus 2009 toelichting bij het graf van rabbijn Saul Levi Morteira op de oude joodse begraafplaats in Ouderkerk a/d Amstel.
Spinoza over besnijdenis
Nu ik in één week tijd viermaal een verwijzing naar de passage over de besnijdenis in de TTP tegenkwam, wordt het tijd dat ik daar een blog aan wijd. Eerst zal ik deze vier aanleidingen noemen, daarna ga ik op de betreffende passage zelf kort in.[1] In het blog over Michael Brenner’s Prophets of the Past: Interpreters of Jewish History, citeerde ik een passage waarin Brenner ernaar verwees hoe volgens Sartre het antisemitisme (de blik van de anderen) de joden maakte. Brenner beweerde vervolgens dat Spinoza drie eeuwen eerder hetzelfde had geschreven. Spinoza had echter vooral het omgekeerde geschreven, n.l. dat de joden door zichzelf apart op te stellen hun negatieve lot over zichzelf hadden afgeroepen (die apartheid begon dus niet bij de anderen). Ik kom daarop wellicht later terug n.a.v. de nieuwe vertaling van Sartres geschrift Reflecties op het Joodse vraagstuk.
Lees verder...Karel D’huyvetters' Ode aan Spinoza
Karel D’huyvetters schreef vandaag een inspirerende "Ode aan Spinoza". Ik verwijs uiteraard naar zijn blog, maar neem het eveneens graag in dit blog op om het aldus te incorporeren in het
Hij geeft zijn ode het motto mee:
homini igitur nihil homine utilius
Spinoza
Woody Allen's "Love and Death" & Spinoza
Daar Woody Allan in deze komische film uit 1975 als kind ingewijd wordt in Spinoza en daar in de satirische dialogen over liefde en dood op de achtergrond telkens Spinoza meeklinkt, móest deze film in dit blog een keer aandacht krijgen.
“How I got into this predicament I'll never know. Absolutely incredible. To be executed for a crime I never committed. Of course, isn't all mankind in the same boat? Isn't all mankind ultimately executed for a crime it never committed? The difference is that all men go eventually, but I go six o'clock tomorrow morning. I was supposed to go at five o'clock but I have a smart lawyer. Got leniency.”
[De korte scene inwijding in Spinoza's Ethica vanaf 4:33]- Every action has a cause. The universe exists, therefore it has a cause.
It follows God created the universe, therefore He exists.
- And yet Spinoza didn’t believe in the Holy Trinity.
- Spinoza was a Jew.
- What's a Jew?
- You never saw a Jew?
- Here. I have some sketches.
- There are Jews.
- No kidding.
- They all have these horns?
- No, this is the Russian Jew.
The German Jew has these stripes.
Lees verder...
De meistbeschimpfter Philosoph komt ook kort aan bod
Ik vind het wel aardig voor dit blog een passage te citeren uit de recensie van Ben Crowe (van de University of Utah) die vandaag verscheen op Notre Dame Philosophical Reviews [NDPR] van dit boek van
John H. Smith, Dialogues Between Faith and Reason: The Death and Return of God in Modern German Thought, Cornell University Press, 2011, 309pp., $35.00 (pbk), ISBN 9780801477621.
....
"But, there remain significant gaps in Smith's narrative, gaps that compromise the degree to which he succeeds in conveying the full richness and importance of the German tradition whose story he is telling. In view of Smith's detour outside of the German tradition in Chapter 2 (where he covers Descartes, Spinoza, and Pascal), one wishes that more attention had been given to some of the crucial moments within that tradition. One of these significant gaps involves G.E. Lessing, a figure whom Smith barely discusses in a chapter otherwise dedicated to Kant, but who was probably the most important German religious thinker of the eighteenth century prior to Kant. Lessing's interventions in public discourse, including especially his notorious exchange with Jacobi about Spinoza, were genuine watershed moments that shaped the course of religious thought for at least fifty years. Indeed, Smith barely alludes to the "Spinoza Controversy" of the 1780s, about which nearly every major German intellectual of the period (Jacobi, Mendelssohn, Kant, Herder, Fichte, the Jena Romantics, Hölderlin, Schelling, Hegel, etc.) had quite a lot to say. Smith similarly skips over two other Jacobi-instigated controversies, about Fichte's "atheism" (1798-99) and Schelling's "pantheism" (which came to a head around 1811)." [van NDPR]
Lees verder...Spinoza's TTP voortaan naast bijbel en koran bij voorzitterplaats Tweede Kamer?
breaking news
Van der Ham biedt Verbeet Spinoza aan - voor naast bijbel en koran (Trouw)
Van der Ham laat Spinoza achter in de Kamer (de Telegraaf)
DEN HAAG - D66'er Boris van de Ham heeft donderdag tijdens zijn laatste inbreng in de Tweede Kamer een boek van de Nederlandse denker Spinoza aangeboden aan Kamervoorzitter Gerdi Verbeet. Het was hem opgevallen dat er wel een bijbel en koran op het leesplankje bij haar plek staan, maar geen seculier leesvoer.
„Ik hoop dat uw boekenplank in de plenaire zaal nog evenwichtiger wordt”, aldus Van der Ham, die na tien jaar vertrekt uit de Kamer. „Het Theologisch Politiek Traktaat van Spinoza moet ook de seculiere politicus in de Kamer inspiratie brengen”, zei hij.
Verbeet was blij met het boek. „Het staat hier ter inspiratie voor u allen”, sprak ze tegen de Kamerleden.
Herman Gorter (1864 - 1927) gedicht: Vier joden
Ver na zijn zgn. spinozistische periode die ongeveer van najaar 1892 tot in 1896 liep en overging in zijn marxistische periode (zie dit blog en ook dit blog) schreef Herman Gorter voor zijn bundel De Arbeidersraad die in 1931 verscheen, het volgende gedicht:
Vier joden
Christus, die 't absolute van de liefde leerde,
Spinoza 't absolute van 't heelal.
Marx, die het relatieve van 't gevoel
En van den geest des menschen leerde, - Einstein van het heelal...
Welk een ras, welk een stam!
Herman Gorter
In: De Arbeidersraad (1931)
Ik trof het aan in Igor Cornelissen: Een joodse dwarsligger. Jaap Meijer 1912-1993 [De Kan, Amsterdam, 1995], waarin o.a. het interview dat Igor Cornelissen met Jaap Meijer had en dat in Vrij Nederland van 20 december 1980 verscheen, werd herdrukt en waarin Meijer dit gedicht citeerde als voorbeeld van een joodse nationale renaissance van die periode. [zie ook in DBNL]
Spinoza in de joodse historiografie [11] Michael Brenner
Mijn serie over Spinoza in de joodse historiografie moet ik nog afronden. Ik heb het doorgeven van de resultaten van mijn speurtocht een tijdje stopgezet om alle aandacht te geven aan de nieuwe Ethica-vertaling van Corinna Vermeulen (ben trouwens benieuwd wanneer daarover ergens nog een recensie verschijnt). Enfin, hier verschijnt het voorlaatste blog, waarin ik aandacht schenk aan het boek dat het meest voldeed aan wat ik zocht en dat dus bestaat. Daarna komt over een poosje nog minstens één blog over de Nederlandse joodse historiografie. Nu gaat het om dit boek:
Michael Brenner: Prophets of the Past: Interpreters of Jewish History. Princeton University Press, 2010. [Oorspr. Propheten des Vergangenen, Beck, München, 2006]
Ik citeerde al wat Alan T. Levenson er dit jaar erover schreef: “Michael Brenner's recent Prophets of the Past fulfills in a most admirable way the prophetic, tongue-in-cheeck caution of his teacher, Yosef Hayim Yerushalmi, "that someday there could be history of the history of historiography." (Zakhor, p. 103)” [In: Alan T. Levenson: The Wiley-Blackwell History of Jews and Judaism. John Wiley & Sons, 2012 – zie dit blog] Lees verder...'t Higgs-deeltje - een soort Saddam... 'We got him!...
... nou ja, zo goed als...
'Higgsdeeltje geen bron van energie, maar van inzicht' [NOS] - Spinoza had het niet beter kunnen formuleren. En laten we de term god-deeltje maar niet meer gebruiken...
Alle deeltjes die het natuurkundige zgn. 'Standaardmodel' voorspelt, waren de voorbije je decennia gevonden. Alleen het Higgs-deeltje hield zich almaar hardnekkig schuil. Nu schijnen er een aantal gezien te zijn. “We hebben hem!” zei CERN-directeur Rolf Heuer vanmorgen. Na jarenlang speurwerk door duizenden natuurkundigen (en miljarden uitgaven) is ook het Higgs-deeltje eindelijk terecht. Er worden nog slagen om de arm gehouden, verdere research is uiteraard nodig (een half jaar geleden leek het ook al gezien, cf blog), maar de euforie is er niet minder om. Dus grote woorden alom: "Wetenschap op de drempel van een nieuw tijdperk." Grote vraag: haalt de drieëntachtig jarige Peter Higgs de Nobelprijs nog - samen met andere mede-ontdekkers? En wie zijn die anderen? Het Nobelcomité krijgt het er maar druk mee.
Vanavond om 22:45 uur op Ned 2 een ingelaste uitzending van de documentaire 'Higgs, into the heart of the imagination', van Jan van den Berg en Hannie van de Bergh. De film volgt onder meer professor Stan Bentvelsen, programmaleider van de Nederlandse onderzoeksgroep bij CERN (ATLAS), tijdens de meer dan vier jaar durende voorbereidingen van de experimenten.
Commentaar na afloop: een teleurstellende documentaire: plaatjes schieten zonder bedoeling de kijker iets duidelijk te maken. Trage geld- en tijdverspilling.
Een keuze uit vele teksten: Dirk Draulans is redacteur bij Knack - NRC -
Elias Canetti (1905 - 1994) Waarom bij hem een Spinoza-interesse zoeken die er niet in zat?
Hád hij iets met Spinoza? Nee! Dat wil ik in dit blog duidelijk maken.
De Nobelprijswinnaar Elias Canetti werd geboren in het Bulgaarse Roetsjoek als nazaat van sefardische joden en overspande in zijn werk de twintigste eeuw. Hij schreef onder andere het Martyrium (Die Blendung, zijn enige roman), Massa en macht en hij werd vooral bekend door zijn driedelige autobiografie, hier verschenen in de reeks Privé-domein.
Zojuist gelezen Sven Hanuschek, Elias Canetti. De biografie [De Arbeiderspers, Amsterdam/Antwerpen, 2008, oorspr. 2005 - momenteel bij de Slegte in de ramsj]. Vroeger heb ik bijna alles wat van hem vertaald was gelezen. Ik bezat en las Het Martyrium, Massa en Macht en de schitterende uitgaven van zijn autobiografische werken in de reeks Privé-Domein van De Arbeiderspers De behouden tong. Geschiedenis van een jeugd; De fakkel in het oor. Mijn levensgeschiedenis 1921 – 1931; Het ogenspel. Mijn levensgeschiedenis 1931 – 1937. Ik was weg van Canetti en las hem graag.
In Memoriam Bertus de Rijk (1924 – 2012)
Mediëvist L.M. de Rijk is zaterdag 30 juni op 87-jarige leeftijd in Maastricht overleden, zo heeft de PvdA gisteren laten weten. In de kranten komt dan vooral het feit naar voren dat hij van november 1956 tot september 1961 en van oktober 1964 tot juni 1991 voor de PvdA in de Senaat zat. Voor velen was hij vooral een van de beste mediëvisten van Nederland. Hij was hoogleraar wijsbegeerte in Nijmegen, Utrecht en Leiden.
En voor sommigen in het zuiden van het land was hij de laatste jaren hun leraar aan de HOVO Zuid Limburg, waar hij cursussen gaf over Spinoza’s TTP, over Hume en daarna weer over Spinoza, nu zijn Ethica. Vorig jaar zou hij z’n laatste cursus Ethica geven, maar de belangstelling was zo groot, dat er nog een echt allerlaatste daarna kwam. Op zijn oude dag ging hij almaar meer de Middeleeuwen voorbij. Maar die Scholastieke bagage equipeerde hem zeer om de vernieuwing van de filosofie van de 17e eeuw te zien en door te geven.
Lees verder...Publiek heeft het recht om weg te blijven
In “Arnon Grunberg in gesprek met Micha Wertheim” (vorige week in De Balie; zie op DeJaap.nl) waren de schrijver en de cabaretier het erover eens: “publiek heeft het recht om weg te lopen.” Je hebt uiteraard ook het recht om weg te blijven (resp. om iemands boeken niet te lezen) en zo helemaal niet tot iemands publiek te behoren. Dat laatste geldt voor mij – t.o.v. beiden.Alle vier tot nu toe door de ASK georganiseerde Spinozadagen in Amsterdam heb ik bijgewoond – behoorde ik tot het publiek. Maar de komende lustrumbijeenkomst zal ik ‘moeten’ missen: ze hebben er namelijk schrijver Arnon Grunberg voor uitgenodigd.
O, Arnon Yasha Yves Grunberg (1971) zal door velen vast een groot schrijver gevonden worden. Hij schijnt goed te verkopen, maar dat doen wel meer auteurs die ik niet hoef (Kluun, Robert Vuijsje). Laat men hem maar in z’n succes opstoten. Nadat ik in een heel vroeg stadium uit stukjes in de VPRO-gids zijn spottende, cynische gossip-houding heb leren kennen, nam ik mij voor niets, maar dan ook niets van hem te hoeven lezen. Dat goede voornemen heb ik zonder enige moeite weten vol te houden. Ik hoef hem niet en heb nooit een boek van hem gelezen. Mij is heerlijk onbekend wat ik wellicht mis.
De Dijn over Spinoza temidden van mooie muziek
De reactie van Mark Behet op een vorig blog deed me nog eens googlen of ik kon vinden met welk thema uit Spinoza Herman de Dijn in 1971 in Leuven promoveerde. Dat het 'op Spinoza' was vind je hier en daar en ook dat hij zelf meer aan modieuze onderwerpen dacht (als Heidegger, Levinas), maar dat zijn hoogleraar Dondeyne hem Spinoza aanraadde. Maar zijn onderwerp vind je niet. 
Wel vond ik - je vind altijd wat - een uitzending die Klara op 18 november 2010 met Herman De Dijn uitzond en waarin je hem wat beter leert kennen. Het gaat een beetje over Spinoza (n.a.v. van zijn Spinoza, de doornen en de roos), maar het gaat vooral over mooie muziek.
De muziek staat centraler dan Spinoza - moet kunnen. Ik houd trouwens ook erg van zulke muziek.
Lees verder...Affectus Comprime - beheers je hartstocht
Na het blog over het proefschrift van Sanem Soyarslan wees Ferdie Fluitsma op nóg een dissertatie in de reeks ‘Dissertations by Duke students’, namelijk de volgende: Russ (Russell Joseph) Leo: Affect before Spinoza: Reformed Faith, Affectus, and Experience in Jean Calvin, John Donne, John Milton and Baruch Spinoza. Dissertation, Duke University, 2009 [hier]Het handelt over Affect/Affectus bij Augustinus, Thomas van Aquino, Calvijn, Spinoza, in de psychoanalyse en bij de genoemde dichters. Spinoza wordt vergeleken met de gereformeerde orthodoxie. Het proefschrift eindigt met een analyse van deze emblematische Affectus Comprime uit Peter Isselburg, “Affectus Comprime,” Emblemata Politica [Nuremburg, 1619, First Edition 1617, p. 66].
Affectus Comprime
Lees verder...
"Spinoza die de boel bij elkaar houdt"
Hier moest ik nog even op terugkomen...
Op het blog dejaap.nl maakte Marcel Hulspas zich er druk over dat burgemeester Van der Laan bij gelegenheid van de presentatie van de nieuwe Ethica-vertaling had gezegd dat Spinoza stond voor ‘de essentie van Amsterdam’. Ook Han van Ruler zou het bij die gelegenheid hebben gehad over de band die Spinoza met Amsterdam was blijven voelen.
Enfin, Job Cohen, scheen er een compaan bij gekregen te hebben, en daarover maakte die blogger zich boos. Spinoza was volgens hem allesbehalve een multicultureel denker - niet "iemand die bij Marokkanen op de thee zou gaan." En hij haalde e.e.a. aan uit de brief van Spinoza aan Albert Burgh.
Lees verder...Niemand weet wat het Universum vermag
Niemand weet wat het Universum vermag
Dag Universum - geheimzinnig, eeuwig oneindig Individu,door ons via ervaring van ons lichaam gekend als dubbelding,
met één kant en tegelijk & evengelijk een andere kant,
zus materie (body & brains), zo denken (mind of geest).
Maar ‘samen’ één Universum (zonder aparte geestelijke wereld).
Aan die materie kleeft – kennelijk - de mogelijkheid tot denken.
Maar geen zwevende gedachten – ideeën vergen materiële breinen,
die hebben zo’n bolletje als de aarde nodig,
waarop leven, een diversiteit aan strijdende levensvormen,
evolutionair via natuurlijke selectie
… en eindelijk de mens kon ontstaan –
en toen konden er gedachten en kennis en wetenschap komen.
Alleen zo – uit overlevingsdrang en nieuwsgierigheid.
Je wíst niet dat je denken kon, hè Universum,
tot je ons had gemaakt, en wij voor jou dachten.
Hoe wist je hoe je ons moest maken?
Je wist het niet en toch deed je het.
Natuur, God, hoe kon je ons denken, maken?
Ons maken zonder voorafgaande kennis en plan.
Hoe konden wij ontstaan en zien dat het geen zin heeft?
Spinoza ging met ‘intellectus infinitus’
zogenaamd mee met Scholastieke theologen
(voor wie God eerst dacht en dan schiep - ex nihilo,
vanuit zijn ‘intellectus infinitus’),
en zei in Ethica 1/16 (iets gewijzigd):
Ex necessitate divinae naturae
infinita infinitis modis sequi debent -
hoc est omnia quae sub intellectum infinitum cadere possunt.
“Uit de noodzaak van de goddelijke natuur
moet oneindig veel op oneindig veel manieren voortvloeien -
dat wil zeggen, alles wat onder een oneindig verstand kan vallen,”
vertaalt Corinna –
“wat een oneindig verstand kan bevatten”, zo Henri.
Maar dat eeuwige en oneindige verstand van God,
{eeuwige ‘denkkracht’ of beter complex van alle door elkaar aangezette eeuwige modi van denken in Ethica 5/40s ?)
ontdekt alles pas achteraf – als er gedacht en gekend wordt.
Dat vormt het grote mysterie van alles:
het ontstaat natuurnoodzakelijk allemaal vanzelf
en wordt achteraf ontdekt, gekend – niet vooraf gedacht.
De natuur doet en kan alles zonder kennen,
tot er kennende levensvormen ontstaan, zoals vogels,
dolfijnen, chimps en vooral wij mensen.
Maar niemand kent de potentia van het heelal.
Heeft het conatus? ‘Poogt’ het z’n bestaan te behouden?
Heeft de mens een rol in een universele overlevingsstrategie?
Zonder doel of zin?
Niemand weet wat het Universum vermag.
Lees verder...Sanem Soyarslan onderzocht Spinoza’s onderscheid tussen ratio en scientia intuitiva
Op 21 november 2010 had ik een blog over het proefschrift waaraan de Turks-Amerikaanse Sanem Soyarslan werkte. Al enige tijd geleden ontdekte ik dat haar proefschrift gereed was en door haar universiteit op internet was geplaatst. Ik maakte daar niet meteen een blog over, maar wilde eerst dat proefschrift lezen en er dan eventueel iets over zeggen. Maar ik heb nog zoveel te doen dat het er almaar niet van komt, daarom meld ik hier die link naar haar dissertatie, getiteld: Reason and Intuitive Knowledge in Spinoza’s Ethics: Two Ways of Knowing, Two Ways of Living [PDF] Dit doe ik vooral voor diegenen die geïnteresseerd zijn in en wellicht worstelen met Spinoza’s derde kennis-categorie: de intuïtieve kennis.
Sanem Soyarslan vertelt dat haar kennismaking met Spinoza begon in de lente van 2006 toen ze deelnam aan een seminar gegeven door Tad Schmaltz en dat van die dag of tot heden “Spinoza has never ceased to confuse and inspire me.” Knap om dan met een proefschrift te komen; ze is slechts een jaar eerder dan ik met Spinoza in aanraking gekomen. Als ik niet aan een blog was begonnen en mijn tijd anders had besteed, zou ik dan ook binnenkort hebben kunnen promoveren? Ach, mijn blog is mijn proefschrift…
