Friedrich Schlegel (1772 – 1829) en Spinoza-fragmenten
De romantische Duitse letterkundige, literair theoreticus, dichter en filosoof Friedrich Karl Wilhelm von Schlegel (von kwam in 1815), de zoon van de lutherse dominee-dichter Johann Adolf Schlegel, studeerde rechten, wiskunde, wijsbegeerte, geneeskunde en klassieke talen in Göttingen en Leipzig. Hij vestigde zich in 1796 bij zijn broer in Jena, waar hij samen met hem en met Novalis de vroeg-romantische beweging begon, waartoe ook Clemens Brentano, Johann Gottlieb Fichte, Friedrich von Schelling en Ludwig Tieck behoorden. Schlegel geldt als schepper van de zogenaamde Universalpoesie die in de geest van de romantiek een synthese van alle kunsten en levenssferen nastreefde.
In 1797 begon hij samen met zijn broer August Wilhelm Schlegel het tijdschrift Athenäum. Ondanks dat het slechts drie jaar bleef bestaan, kreeg het grote invloed. Het werd namelijk hét medium voor de vroegromantici (Schleiermacher, Novalis, Caroline Schlegel). In het eerste jaar verschenen in Athenäum fragmenten zonder naam van de auteur, als gemeenschappelijk werk van Friedrich en August Wilhelm Schlegel, Novalis en Schleiermacher. ‘Fragment’ zag hij (zagen zij) als het voorlopige resultaat van een gedachte die nog in wording was en waarin het denkproces merkbaar was. Een fragment bevatte wel een filosofische gedachte, maar los van enige filosofische systematiek: „Ein Fragment muß gleich einem kleinen Kunstwerke von der umgebenden Welt ganz abgesondert und in sich selbst vollendet sein wie ein Igel.“ Maar erin moet al iets van het – beoogde – geheel waarneembaar zijn – iets van een vroeger of toekomstig geheel [cf. ]
Lees verder...Quo magis res singulares intelligimus…
… eo magis Deum intelligimus [E 5/24]
Hoe meer we de individuele dingen begrijpen, des te meer begrijpen we God.
Source: Hubblesite.org
We kijken hiermee 7,2 miljard jaar terug in de tijd van een heelal dat op 7,7 miljard jaar wordt berekend.
Lees verder...Had Spinoza een sociale epistemologie (Susan James)?
Dit blog is een vervolg op het vorige: Susan James on Spinoza-tour.Al een aantal dagen houdt het artikel van Susan James, “Creating Rational Understanding: Spinoza as a Social Epistemologist”(2011), mij bezig. Ik leerde het kennen in de vertaling die Karel D’huyvetters maakte voor zijn website ‘Spinoza in Vlaanderen’ [zie hier]. Het is geen eenvoudig artikel en ik las het daarom meerdere malen, in het Nederlands en in het Engels, maar ook de vertaling bood mij wegens verschillen tussen Vlaams en Nederlands, enige onduidelijkheden. Om een voorbeeld te noemen: ‘vrijwaren’ voor ‘veiligstellen’ was mij niet direct duidelijk. Maar dat soort zaken bepaalden de moeilijkheidsgraad niet.
Ik had moeite met de hoofdstelling waarin James mij niet kon overtuigen. En daar Eric Schliesser niet op die hoofdstelling van het betoog ingaat en alleen op deelpunten, had ik niets aan zijn stuk om dat van haar beter te begrijpen en te kunnen accepteren.
Zoals vaak gebeurt, krijgen auteurs een idee over hoe een onderwerp van een filosoof, hier Spinoza, begrepen dient te worden en bouwen dan hun betoog op over hun analyse van Spinoza’s tekst. Daarbij kan men dicht bij een bepaald stuk tekst blijven of citaten links en rechts uit alle teksten opduiken, waarbij het beoogde verschil in doelgroep of stilistische aanpak al dan niet wordt veronachtzaamd. Soms lijkt het alsof een auteur allerlei citaten in een blender mikt, waarna er een drankje van geheel eigen makelij uitkomt dat dan aan Spinoza wordt toegeschreven. Is dat hier bij Susan James misschien het geval?
Susan James on Spinoza-tour
Als het literaire schrijvers lukte een boek uitgegeven te krijgen, dienen ze vervolgens vaak een uitgebreide promotietoer te maken langs media en kranten, langs boekhandels en leeskringen om hun boek te promoten. Het moet immers niet alleen geschreven, maar ook aan de man te worden gebracht. En de concurrentie om de aandacht van de lezers is groot. Dus dient het in the picture gebracht te worden en daar is niets mis mee.
Ook voor wetenschappelijke boeken gebeurt dat almaar meer. Ik wees op een symposium dat georganiseerd werd n.a.v. de Engelse vertaling van Eckart Förster's Die 25 jahre der Philosophie: Eine systematische Rekonstruktion [zie blog], waarbij voor elk hoofdstuk sprekers werden geboekt. Ook worden vaak in aanloop naar een boek en na het uitkomen ervan lezingen door de geleerde auteur gegeven.
Susan James, die filosofieprofessor is aan het Birkbeck College te Londen, of de promotieafdeling van de uitgever van haar recentste boek, bedachten iets vergelijkbaars. Dat boek is:
De in mei 2009 gehouden conferentie in Birkbeck die ook vooral over de TTP ging, "Thinking with Spinoza: Politics, Philosophy and Religion,” preludeerde wellicht al op dit boek (zie de titel en zie het blog van gisteren).
Lees verder..."DU TRAVAIL SANS OBSTACLE d’après l’Ethique de Spinoza" van kunstenaar Patrick Fontana
Na het kunstproject van Job Koelewijn die in 2009 de Ethica groepsgewijs hardop las samen met mensen over de hele wereld (en daarmee nog lang zal doorgaan), ontwikkelt dit jaar de eveneens multimediale kunstenaar Patrick Fontana, die in Parijs werkzaam is, ook een Ethica-project, of eigenlijk twee:
• MANUEL SONORE ET VISUEL de L’ETHIQUE de Baruch Spinoza [PDF], de handleiding waarin beschreven wordt het project:
• DUTRAVAILSANSOBSTACLE, d’après l’Ethique de Spinoza, installation numérique. (en préparation).
Het wordt het tweede deel van een project, waarvan het eerste deel de geluids-en visuele installatie was Des-intégration(s): "un atelier de lecture(s) enregistrée(s) avec des hommes et des femmes, migrants avec ou sans papiers, français d’origine étrangère, sans emplois, allocataires ou pas du RSA."
Hij maakte opnamen van de lessen Franse taal, de basisopleiding, die gegeven wordt door de Emmaus-beweging in Parijs – van de stamelende pogingen om Cesare Pavese, Samuel Beckett, Anna Achmatova, Charles Baudelaire en anderen te lezen.
"Thinking with Spinoza" aan het licht gebracht
Als niemand het mij vertelt, moet ik het zelf ontdekken. Ooit kom ik er achter. En wat ik ontdek geef ik hier door, want sommige bezoekers hebben er wellicht iets aan. Het kan ook zijn dat niemand het wist, en dat ik er daarom geen tip over kreeg. Zelfs bij het Spinoza Research Network is dit niet te vinden.
Enfin, nu kan het hierbij ruim bekend zijn…
De lezingen van het symposium ‘Thinking with Spinoza: Politics, Philosophy and Religion’ dat in mei 2009 aan de Birkbeck Universiteit van Londen werd gehouden [zie blog], en waarvan binnen een week al podcasts te beluisteren waren [zie blog] zijn op één na gepubliceerd in het maartnummer van dit jaar van het
European Journal of Philosophy [Volume 20, Issue 1]. Dat nummer bevat zes artikelen van Thinking with Spinoza EN DEZE ZIJN GRATIS TE DOWNLOADEN. Het hele nummer van die maand van het tijdschrift is, bij uitzondering, per artikel for free te downloaden [zie hier bij Wiley Online Library]. Dit is toch wel een blogje waard.
Daniel Spiro kritiseert theoloog Arthur Green vanuit Spinoza
Daniel Spiro van de Washington Spinoza Society, hield eergisteren in het Goethe Institute te Washington een fel pleidooi waarin hij de joodse mystieke en neo-chassidische theoloog Arthur Green, die doceert aan de Rabbinical School of Hebrew College in Newton, MA, enigermate fileert onder het erkennen van de waarde van de theoloog. Maar als Spinozist vindt hij dat Green bij zijn theologische leest had moeten blijven. 
Meteen gisteren is zijn toespraak op YouTube geplaatst (met een verkeerde, n.l.Michael Green). Wel handig is, dat van Spiro's website meteen in DOC-formaat zijn toespraak te volgen is, wat na ca. 3 kwartier extra handig is, daar het geluid dan minder wordt.
Johannes W. E. Riemens (1918 – 2004) en zijn Spinoza Academie voor Vreedzame en Leefbare Wereldpolitiek
Toevallig, speurend naar iets anders, kwam ik een vermelding tegen van de Spinoza Academie voor Vreedzame en Leefbare Wereldpolitiek. Ik moet daar dan meer van zien te weten te komen. Al snel werd duidelijk dat de naam van Johan Riemens daarmee verbonden was. Op zoek dus naar wie was Johan Riemens. 
En dan ontdek ik dat deze Johan Riemens, als een soort voorloper van de ASK, zag dat Spinoza een van de grootste Amsterdammers is geweest.
Van deze Johannes Wilhelmus Elizabertus Riemens, hoewel medeoprichter van de PSP en van diverse andere organisaties, bestaat geen wikipedia-pagina – ook wordt hij in geen enkele wikipedia-pagina zelfs maar genoemd. Van hem is er eveneens geen biografie in het Nederlands Biografisch Woordenboek. Kortom, nergens is een biografietje over hem te vinden; wel zijn er diverse verspreide sporen… en daarmee stel ik dit blog over hem samen, waarmee hij een eerste pagina op internet zal hebben. *)Hij was de zoon van Johannes Marinus RIEMENS en Elisabeth Hugorina POLDERMAN. Hij is getrouwd geweest, zo blijkt uit onderstaande video, maar daarover wilde hij niets zeggen. Of hij nakomelingen heeft is mij niet bekend [zie hier].
Over z’n opleiding en eerste activiteiten vind ik niets. Ergens wordt hij als historicus aangeduid.
Lees verder...Cover van Tinneke Beeckman’s komende Spinoza-boek
In het vorige bericht, waarin ik meldde dat donderdag 11 oktober het nieuwe boek van Tinneke Beeckman, Door Spinoza’s lens, door Pelckmans/Klement bij boekhandel ‘De Groene Waterman’ in Antwerpen gepresenteerd zal worden, ontbrak nog de cover (zodat ik er alvast zelf een in elkaar flanste).
Inmiddels is, zoals hier te zien, de cover gereed.
Mooie vormgeving met silhouet van 't Amsterdamse Spinozabeeld van Dings.
Ziehier het blog van12 juli 2012 met de eerste aankondiging van het boek.
Spinoza in de Engelse wetenschappen – zonder Locke?
Na bijna 12 weken is er eindelijk weer eens een berichtje op www.fogliospinoziano.com/ Het betreft de aankondiging van een ‘Seminario internazionale’: "Spinoza en Angleterre sciences et réflexions sur les sciences", te Lyon op vrijdag 12 oktober 2012.Bij cerphi.ens-lyon.fr/, een van de mede-organisatoren, is daarover overigens nog niets te vinden. De conferentie wil de plaats van Spinoza onderzoeken in het intellectuele, filosofische en wetenschappelijke Engeland en Europa van de zeventiende eeuw.
Wim Klever heeft tegenover mij per e-mail zijn ergernis erover geuit dat “de belangrijkste 'receptionisten' van Spinoza (Locke, Mandeville en Hume) ontbreken in het programma, naar het schijnt.”
Verstandig, dat ‘schijnt’, want je weet niet wat Sarah Hutton en/of Guido Giglioni gaan doen… Vooral de afwezigheid van Locke zit hem hoog: “De gerenommeerde Italiaan die daar reeds verdienstelijk in is geweest, Scribano, werd ook al niet uitgenodigd.”Vervelend inderdaad als je zo aan de zijlijn moet toekijken.
Maar, er ís iets in aantocht dat de Spinoza-Locke-connectie (en hun invloed op de Amerikaanse onafhankelijkheid) flink in the picture zal zetten. Meer kan, mag ik er niet over zeggen.
Hier een PDF met het programma.
Rabbi Shmuly Yanklowitz verzint z'n eigen Spinoza
Rabbi Shmuly Yanklowitz is een "modern" Orthodoxe rabbijn. Hij lijkt een joodse Sartreaan, die vindt: “We have the ability and freedom to choose our lives. After all, the absolute foundation of Jewish philosophical commitment is that we are free.”
Dat is zijn goed recht. Minder passend vind ik het dat hij gewoon z’n eigen Spinoza verzint - de waarheid dus geweld aan doet: Spinoza zou n.l. de uitvinder van het “genetisch determinisme” zijn. Yanklowitz schrijft in een recente column op JewishJournal.com:
“This message [that we are free] is not always clear because unfortunately, the 3 great advocates of determinism were Jews (Karl Marx, Baruch Spinoza, and Sigmund Freud). Karl Marx argued that our behavior is determined by structures of power in society, among them the ownership of property. This is called economic determinism. Baruch Spinoza argued that human conduct is given by the instincts we acquire at birth. This is called genetic determinism. Sigmund Freud argued that we are shaped by early experiences in childhood. This is called psychological determinism.”
Hij schreef Jewish Ethics & Social Justice: A Guide for the 21st Century. Derusha Publishing, 2012
Zou deze ethiek het minder nauw met de waarheid nemen? Hem toestaan: "je zegt maar wat"?
Newsweek nam Rav Shmuly op in een overzicht van de "top-50 rabbis in America!" Wel aardig om daar even doorheen te bladeren en een indruk te krijgen van de vele joodse denominaties die intussen ontstaan zijn.
Zie hem op YouTube
Interview met Spinozageleerde Ursula Renz
Een dag of vijf geleden verscheen op het e-zine 3am een uitgebreid interview dat Richard Marshall had met Ursula Renz: After Spinoza: wiser, freer, happier.
[Zie werk van haar hier en hier op dit blog; foto van haar pagina bij de Universität Zürich]
Een citaat eruit:
"3:AM: Of course it’s for your work on Spinoza that you are best known. To introduce us to this philosopher, can you say some general things about why he is a particularly important and special thinker to you? And why contemporaries should know about him?
UR: Spinoza was a very rigid and autonomous thinker whose works exhibit a strong sense of systematicity. What I mean thereby is the following: Spinoza is always very clear about the implications of a certain claim for claims in other fields. Hence I do not think that the systematicity of Spinoza’s works is simply due to his usage of the geometrical method. On the contrary, his usage of the geometrical method is, in my view, a matter of the exposition of this systematicity, rather than of proof. Still, his usage of this method shows that he had firm idea of how things cohere with each other. To get an understanding of these connections is extremely instructive, even if one does not follow him in all his points. Moreover, Spinoza’s is as rich as it is rigorous, one can find interesting and challenging views on almost everything: metaphysics, religion, knowledge and science, morality, social life, and politics as wells as, of course, all kinds of mental phenomena."[Hier op 3am het hele interview]
Lees verder...Spinoza in je Evacuatie Plan
Het nieuwe nummer van het Franse Philosophie Magazine (nr 63) dat 1 oktober verschijnt (de inhoudsopgave staat nog niet op de website - later wel cf), heeft evacuatie als thema (of zou survival bedoeld zijn?) en daarbinnen het themaatje "Spinoza et la joie", waarin Pierre Zaoui en André Comte-Sponville schrijven over de vreugde bij Spinoza, en de mogelijkheid ervan voor hedendaags gebruik.
Zou het Franse blad beter zijn dan het Nederlandse Filosofie Magazine? Misschien door het oppakken van zo'n onderwerp. Dit nummer biedt volgens de hoofdredacteur: Voici notre plan d'évasion.
Over de noodzaak in 2/7s 'res' te vertalen (nog eens)
De terugblik die ik woensdag schreef naar aanleiding van de bespreking die we met onze Spinoza Kring Limburg afgelopen maandag hadden in Aon de Wan in Maastricht, bood geen ruimte meer voor een onderwerp dat uitgebreid aan de orde was en dat mij hoog zit. Ik bewaarde het voor later, dat is nu.Het gaat er mij in het volgende niet om zonodig “mezelf gelijk te geven”. Maar ik kreeg die avond wél een illustratie in situ van een gevaar waarop ik regelmatig heb gewezen. Al tamelijk vaak heb ik in blogs het risico aan de orde gesteld dat gelopen wordt met het achterwege laten van het vertalen van ‘res’ in 2/7s. Hierna leg ik de nadruk op de vertaling van Henri Krop, maar ook Corinna Vermeulen vermeed dat risico niet met te vertalen: “Zo zijn ook een modus van de uitgebreidheid en de idee van die modus een en hetzelfde…”. Wat ontbreekt is “een en hetzelfde ding”. Die genoemde modi zijn namelijk niet onderling hetzelfde, maar vormen samen één ding, dat nu eens zus (naar uitgebreidheid) dan weer zo (naar denken) bekeken kan worden. Dat is de denklijn.
Lees verder...IX Coloquio Internacional Spinoza
Del 6 al 9 de noviembre, Valle Hermoso, Córdoba, Argentina...... wordt alweer het IX Coloquio Internacional Spinoza gehouden. De gebruikte cartoon van Agustin Sciammarella is bezoekers van dit blog van 1 januari van dit jaar bekend (misschien heeft de ontwerper van het affiche het wel van dit blog). Zodra het programma bekend wordt zal ik het, zoals ik het inmiddels tot gewoonte heb gemaakt, hieronder bijplaatsen.
Zie o.a. hier
Aanvulling 20 oktober 2012: zie hier het PDF programma.
Lees verder...Spinoza tijdens Haagse boottocht
Spinoza is een "verzonken cultuurgoed" geworden, d.w.z. dringt al maar meer door in onze cultuur. Niet alleen zal men Spinoza in de toekomst a.h.w. kunnen ontmoeten in het Openluchtmuseum (zie blog), ook tijdens de zgn. 'themavaart' "350 jaar BN-ers aan de Haagse grachten," die De Ooievaart organiseert (a.s. zondag de laatste van dit seizoen), zal een gids vertellen over vroegere Hagenaars die tot ver buiten de grenzen bekend werden. Zoals is te lezen op de website van De Ooievaart, worden verhalen en anecdotes verteld over:
“Niet alleen de filosoof Baruch de Spinoza, de schilder Jan van Goyen, de pedagoog Jan Ligthart, de schrijfster Truitje Toussaint en de danseres Margaretha Zelle (Mata Hari) maar ook variétéartiest Lou Bandy, kinderboeken -schrijver Leonard Roggeveen, broodbakker Hus, patissier Krul, dienstmeid Christina Goedvolk, volksvrouw Geitemie en entrepeneur Blonde Dolly zijn nauw verweven met het leven langs de grachten.”
Er zouden nog enige kaarten te reserveren zijn via www.ooievaart.nl
Rousseau en Spinoza
28 juni van dit jaar was het 300 jaar geleden dat Jean-Jacques Rousseau werd geboren. Dat leidde tot tal van activiteiten over hem - zoals b.v. een lesbrief over Rousseau bij de Stichting Spinozalens [PDF]. Vanavond was er in het kader van het Studium Generale in Maastricht zo’n bijeenkomst over “Rousseau en de paradoxen van het politieke” door Prof. dr. Vandevelde, hoogleraar wijsbegeerte, KU Leuven. Aldus ingeleid:
“Rousseau is waarschijnlijk de meest intrigerende politieke filosoof van de 18e eeuw. Hij geeft een haast marxistisch aandoende maatschappijkritiek, maar dan gekoppeld aan een diep pessimisme.
Zijn denken van het sociaal contract zit gevat in een netwerk van paradoxen en onmogelijkheden. In het samenleven verliest de mens zijn oorspronkelijke onschuld, en toch kan hij zijn menselijkheid (en een gevoel voor moraliteit) slechts ontwikkelen in een maatschappelijke context. Het politieke probleem staat gelijk met het vinden van de kwadratuur van de cirkel.
Samenleven is immers slechts mogelijk als we "een regeringsvorm vinden die de wet boven de mens plaatst". We weten echter dat wetten menselijk maakwerk zijn.
Rousseau toont aan dat ook in een geseculariseerde maatschappij die de autonomie van de mens beklemtoont, het politiek probleem uiteindelijk een theologisch probleem blijft: samenleven is onmogelijk zonder verwijzing naar een punt buiten de maatschappij.
Standbeeld van Jean-Jacques Rousseau van beeldhouwer James Pradier, geplaatst in 1835 op het Rousseau-eiland in Genève. Zou Frédéric Hexamer, de beeldhouwer van het Spinozastandbeeld dat in 1880 in Den Haag werd onthuld, zich door dit Rousseaubeeld hebben laten inspireren?
Filosofiefirma Luc Ferry behandelt ook Spinoza
Vandaag verschijnt het eerste deel, De Homère à Platon - La naissance de la philosophie, van een reeks, waarin in deel 8 aan de orde komen: Spinoza et Leibniz - Le bonheur par la raison. De hele reeks die de populaire filosoof en voormalig minister van educatie in Frankrijk, Luc Ferry, samenstelde kreeg de overkoepelende titel : Sagesses d'hier et d'aujourd'huiHet betreft een uitgave van Le Figaro et Le Point - 20 delen, bestaande uit telkens een boek van 96 pagina’s en een audio-CD van 1 uur. Bij elkaar dus 20 uren filosofieuitleg à €179.
Zie hier de website van de firma
Spinoza straks in het Openluchtmuseum
Na het debacle met het Nationaal Historisch Museum dat eigenlijk de Canon van de Nederlandse Geschiedenis had moeten uitdragen, maar daarover andere gedachten had (en ter ziele ging), heeft het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap dat eertijds die Canon door de commissie-Van Oostrom liet ontwikkelen (in 2007) nu een nieuwe toezegging gedaan. De komende vier jaar krijgt het Openluchtmuseum jaarlijks twee miljoen euro om de Canon van de Nederlandse Geschiedenis aan het publiek te presenteren, via een digitale presentatie en – over drie jaar - een grote tentoonstelling.Het Openluchtmuseum werkt voor de tentoonstelling samen met het Rijksmuseum in Amsterdam. Dat museum zal voorwerpen uitlenen. Ook maakt het Openluchtmuseum gebruik van de kennis van het Rijksmuseum over de Nederlandse geschiedenis. Over drie jaar moet de tentoonstelling ingericht zijn.
De canon bestaat uit vijftig ‘vensters’ van belangrijke personen, creaties en gebeurtenissen die laten zien hoe Nederland zich heeft ontwikkeld. Zo staat naast de hunebedden, Willem van Oranje, de Statenbijbel en de gasbel, ook Spinoza in de canon.Conclusie: Spinoza zal t.z.t. op een of andere manier in het Openluchtmuseum aankomen.
_______
Uit berichten van Trouw en NOS
Boris van der Ham’s afscheid van de Tweede Kamer (met vrije lezing 61)
In deze laatste vrijzinnige lezing neemt Boris van der Ham ons mee achter de schermen, en haalt een frisse neus. Hij voert ons mee naar een van de grootste denkers over vrijheid: Baruch de Spinoza.
Hij kondigt aan dat dit de laatste vrije lezing in de huidige vorm is en er binnenkort 'geheel vernieuwd' mee terugkomt!
Sinds 1 januari 2010 publiceerde kamerlid Boris van der Ham vrijwel wekelijks 'vrijzinnige lezingen' - videoblogs waarmee hij de geschiedenis van het vrije denken schetste: wat zeggen oude teksten over de vraagstukken over onze tijd, en kunnen ze verdieping geven aan onze vrije samenleving?
Van der Ham: "De lezingen zijn bedoeld om te prikkelen, om mensen een interessante gedachte uit het heden en verleden mee te geven aangaande vrijheid en het vrije denken. Het zijn persoonlijke statements die ik illustreer met een schrijver of tekst die ik inspirerend vind. Het is een persoonlijk, en niet partij-politiek initiatief. Alle teksten en kosten zijn van- en voor mijn eigen rekening."
De melodie aan het einde van deze videoblog is 'De Gedachten zijn Vrij'
www.vrijzinnig.com/ www.devrijemoraal.nl/
Technische hulp in de studio: Stan van der Leemputte
Karl Lagerfeld’s Spinoza
Vandaag ontving ik de Duitse uitgave van Yirmiyahu Yovel: Spinoza. Das Abenteuer der Immanenz [Steidl Göttingen. ISBN 978-3-86930-469-4 - 552 Seiten]. Een mooi vormgegeven boek met linnen band en leeslint. Niet genaaid gebonden, maar wel met de pagina’s gelijmd aan een soepele rug, zodat het boek goed is open te slaan. Het heeft geen papieren, maar een plastic omslag.
Het cover-ontwerp moet in een laat stadium ontstaan zijn, want in de voorjaarsfolder staat het boek nog afgebeeld met het 'Wolfenbüttel-portret' in zwart-wit.
Nu lees ik in het colofon: “Einbandgestaltung und Vignette von Karl Lagerfeld.”
Lees verder...Spinoza aan elkaar uitleggend bespreken
Een terugblik op de bespreking die we met onze Spinoza Kring Limburg afgelopen maandag hadden in Aon de Wan in Maastricht. Eigenlijk bestaat de groep waarmee we de Ethica bestuderen uit tien personen, maar vier waren er verhinderd. Met ons zessen hadden we interessante discussies, soms diepgaand, soms bewondering delend, soms fel tegenover elkaar staand bij verschillende interpretaties. Ik stel me hier geen verslag van de hele avond ten doel, maar haal een paar dingen naar voren die mij als bijzonder bijbleven.
Op voorstel van een der deelnemers maakten we een rondje waarbij ieder de dingen die hem bij het lezen van deel 2 t/m stelling 15 waren opgevallen, of waar hij tegen onduidelijkheden opliep en dergelijke. Zo hadden we ons tevoren ook voorbereid en aldus kwam ook ieder aan bod.
Lees verder...Johann Caspar Lavater (1741- 1801) kon Spinoza’s godsdienst van zijn gezicht aflezen
In vervolg op het vorige blog, wil ik nog één blog aan die merkwaardige theoloog Lavater wijden. Tegenwoordig nemen we “der bekehrungssüchtige Lavater” (Günther Arnold) om z’n denkbeelden niet meer serieus. Maar door zijn uitgebreide pan-Europese correspondentie over talrijke onderwerpen wordt hij nog wel door historici geraadpleegd. Hij correspondeerde met Wieland, Klopstock, Herder, Goethe, Gleim en Claudius; over pedagogische kwesties met Rousseau, Pestalozzi, Basedow en Campe.In het vorige blog over Lavater en zijn “wetenschap der fysiognomie” bleek hij een nogal positief beeld van Spinoza te schetsen. Hij was bevriend met Goethe en die sprak met hem, zo blijkt uit Lavater´s dagboek, o.a. enthousiast over Spinoza - meer over diens persoon dan over wat zijn bestudering van Spinoza´s filosofie met hem gedaan zou hebben. [cf The Youth of Goethe] Een reconstructie van die ontmoeting tussen Lavater en Goethe schreef Horst Jesse, “Goethe und Lavater im Gespräch über den christlichen Glauben” [PDF].
Lees verder...Johann Caspar Lavater (1741- 1801) en zijn fysiognomische beoordeling van Spinoza
In het laatste hoofdstuk, “Geschiedenis van Spinoza’s roem,” van dr. A. Vloermans De wijsbegeerte van Spinoza (z.j. [1932]), las ik een uitgebreid citaat van Lavater over Spinoza uit Physiognomische Fragmente. Dat maakte mij nieuwsgierig naar dat boek. Alle drie de delen ervan zijn op internet te vinden (soms meerdere edities); in een editie van het derde deel, vond ik de betreffende door Lips gemaakte afbeelding én de beoordeling door Lavater – met beide is wat vreemds aan de hand.
De Zwitserse predikant en dichter in Zürich ontwikkelde een, zoals hij het noemde, “wetenschap der fysiognomie”, waarover hij diverse banden het licht deed zien.*) Die liet hij illustreren door Johann Heinrich Lips (1758 - 1817 - zie blog) en bereikte zo een resultaat dat hem zeer beroemd maakte. Die zgn. wetenschap der fysiognomie had de pretentie om uit het uiterlijk, het gezicht vooral, het karakter van een mens af te lezen. Vooral vanwege zijn omvangrijke, fraai geïllustreerde Physiognomische Fragmente zur Beförderung der Menschenkenntnis und Menschenliebe (1775-1778) werd de fysiognomie een tijd lang een populaire vorm van ‘wetenschap’. De zeer subjectivistische fysiognomische leer hoe mensen te beoordelen op grond van hun gelaatstrekken, kreeg in de 19e eeuw, via George Cuvier, een verderfelijk vervolg in de rassenleer. Lavater’s werk werd in vele talen vertaald en raakte wijd verspreid. Tijdens de verovering van Zürich in 1799 door de Fransen werd Lavater door een schot geraakt, aan de gevolgen waarvan hij een jaar later overleed. Het was deze Lavater, vriend van Goethe, die het Moses Mendelssohn nogal moeilijk gemaakt heeft, maar dat is een verhaal dat hier nu niet verteld hoeft te worden (cf dit blog).
Er is een pagina met acht kleine portretten.
Lees verder...Spinoza dan maar in het Turks
Als we elkaar hier toch zo vaak zo slecht verstaan, dan maar Spinoza in het Turks. Als je van een enkele bezoeker hier al niet mag concluderen, waar Spinoza zelf in 2/10s zegt “Nam meum intentum hic tantum fuit”, “want het was hier alleen mijn bedoeling [..]”(volgt zijn uitleg van zijn wezensdefinitie 2/2), je niet mag concluderen wat Spinoza’s bedoeling met zijn wezensdefinitie was... flauw, kinderachtig... dan zet ik maar even een Turks programma op.Van 5-9 september 2012 werd in Turkije het Karaburun Bilim Kongresi gehouden [hier en PDF van 't program]. Op 6 september om 16:00 uur spraken Münevver Çelik en Sinem Özer over “Etik-Politik Bir Kuruluþ Olarak Komünizm: Marx ve Spinoza” [Ethiek en communisme als politieke instelling: Marx en Spinoza].
De bijdrage van Sinem Özer werd op 12 september op YouTube gezet (met fraai beeld- en heldere geluidsopname). We horen eerst de sessievoorzitter, Ferda Dönmez Atbaþý, die Sinem Özer kort inleidt en daarna barst de laatste los.
'Marx' en 'Spinoza' en 'communisme' zijn de enige woorden die ik versta, maar hoe schitterend is het met deze prachtige duidelijke spraak door deze jonge, mooie Turkse geleerde regelmatig de naam van Spinoza te horen uitspreken. Een genot om een poosje naar te luisteren.
Antoine Sabatier de Castres (1742 – 1817) een Paulus van het Spinozisme?
Nadat hij eerst in z’n jonge jaren Helvetius als zijn mentor had gehad en bij de ‘parti philosophique’ behoorde, maar vervolgens zich als een anti-philosophe presenteerde die vele jaren Spinoza en de radicale philosophes bestreed, schreef hij in 1799 een “Apologie de Spinosa et du spinosisme.” Daarin verontschuldigde hij zich aldus:
“O le plus mal jugé des Sages modeste et vertueux Spinosa! pardonne-moi d’avoir aussi partagé l’erreur générale sur tes écrits, avant de les avoir lûs, et reçois aujourd’hui le tribut de reconnoissance que je te dois.”
[O, gij, meest miskende aller wijzen, bescheidene en deugdzame Spinoza! vergeef mij, dat ook ik de algemene dwaling over uw geschriften heb gedeeld, vooraleer ik ze gelezen had en ontvang heden de betuiging der dankbaarheid, die ik u schuldig ben.” p. 13-14]
Vrijdag presentatie Spinoza "Brieven over het kwaad"
Uitgeverij Wereldbibliotheek en de Vereniging Het Spinozahuis presenteren vrijdag a.s., 28 september 2012, in de Doelenzaal van de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek, het boek Spinoza Brieven over het kwaad, hertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Miriam van Reijen.
Programma
| 19.30 | - | 20.00 | Ontvangst | |
| 20.00 | - | 20.10 | Welkom door Koen van Gulik, directeur Uitgeverij Wereldbibliotheek | |
| 20.10 | - | 21.00 | Lezing door Fokke Akkerman: Het Latijn van Spinoza. Over grammatica en stijl | |
| 21.00 | - | 21.40 | Lezing door Miriam van Reijen: De actualiteit van de correspondentie tussen Spinoza en Van Blijenbergh | |
| 21.40 | - | 21.45 | Aanbieding van het boek aan Fokke Akkerman door Koen van Gulik | |
| 21.45 | - | 22.00 | Gesprek met de zaal | |
| 22.00 | Drankje |
Datum: vrijdag 28 september 2012
Tijd: 19.30 - 22.00 uur
Plaats: Universiteitsbibliotheek (Doelenzaal), Singel 425 te Amsterdam
Aanmelden en meer informatie, o.a. over het bestellen van het boek: www.spinozahuis.nl
Een kleine vertaalcorrectie in Ethica 2/10s van Corinna Vermeulen
Daar we morgenavond met onze Spinoza Kring Limburg deel twee van de Ethica t/m Stelling 15 gaan bespreken, ben ik heden die tekst aan het lezen in de vertaling van Corinna Vermeulen, die ik op 26 juni 2012 zo lovend besproken heb onder de titel: "Een nieuwe, frisse Ethica-vertaling." Aan enige kritische opmerkingen voeg ik er een toe. Let wel, zonder dat ik aan mijn waardering voor deze vertaling iets wil afdoen!
Vandaag stootte ik op een passage die niet kon kloppen. Ik attendeer ieder die deze fraaie uitgave aangeschaft heeft, daarover op blz. 65 een aantekening te maken. Het lijkt een kleinigheid, maar niets is onbelangrijk. Toen ik het Scholium bij stelling 10 las, voelde ik (wellicht uit herinnering aan eerdere lezingen in andere vertalingen, maar ik denk vooral vanuit het betoog dat Spinoza hier opzet en dat ineens betekenisloos dreigt te worden) dat er iets niet klopte. Het gaat om de geel gemarkeerde passage in een betoog waarin Spinoza aangeeft hoe velen (in navolging van Descartes) aan de verkeerde kant (die van de dingen) beginnen, i.p.v. de juiste volgorde van filosoferen aan te houden (vanuit God):
Vertaling Vermeulen: “Zo kwam het dat zij, terwijl ze over de natuurlijke dingen nadachten, helemaal geen aandacht besteedden aan de goddelijke natuur. En toen ze hun geest daarna richten op de beschouwing van de goddelijke natuur, konden ze helemaal geen aandacht besteden aan hun eerste verzinsels, waarop ze de kennis van de natuurlijke dingen hadden gebouwd – die konden immers niets bijdragen aan de kennis van de goddelijke natuur. Zodoende is het helemaal niet verwonderlijk als zij zichzelf overal hebben tegengesproken.
Dit kan niet kloppen, want zo verschrompelt het betoog (ook al werd getracht met 'immers' daarna iets van het betoogje te redden).
De vertaling van Henri Krop erbij gehaald:
Joodse intellectuelen "Meesters van de moderniteit"
Speciaal t.b.v. Mark Behets (vanwege zijn reactie op het blog over Hillel Zeitlin) hier een rijtje beroemde joodse intellectuelen. In zijn reactie noemde hij niet en ook in het rijtje hieronder staat nog niet eens Marx vermeld en George Steiner en zovelen meer niet (zelfs Spinoza niet).
Toen ik bezig was met mijn serie over "Spinoza in de joodse historiografie" kwam ik ook deze illustratie tegen in een recensie van David N. Myers van het boek van Yuri Slezkine, The Jewish Century (Princeton University Press). Die recensie kreeg de titel mee: "One Historian’s Look at How Jews Shaped the Modern Age" [hier].
Ik heb er toen verder niets mee gedaan, maar nu heb ik een mooie aanleiding om het in een blog op te nemen. Het is een onderwerp dat wel vaker aan de orde is gesteld. Het is inderdaad een opvallend rijtje. Als ook van Darwin aangetoond zou kunnen worden dat hij eigenlijk van joodse afkomst was, dan zouden alle "Meesters van de moderniteit" van joodse origine zijn: Spinoza, Marx, Darwin, Freud, Einstein en Kafka.
[De omschrijving "Meesters van de moderniteit" munt ik hierbij naar analogie van "Meesters van de achterdocht", bedacht door de Franse filosoof Paul Ricoeur (1913-2005) voor Marx, Nietzsche en Freud]
____________
Aanvulling 2 december 2013
Baruch Spinoza, Karl Marx, Georg Simmel, Emile Durkheim, Sigmund Freud, Hannah Arendt, Leo Strauss, Karl Löwith, Herbert Marcuse, Max Horkheimer, Teodor Adorno, Henry Bergson, Walter Benjamin, Ernst Bloch, Martin Buber, Erich Fromm, Elias Canetti, Isaiah Berlin, Albert Einstein, Franz Kafka, Marcel Proust, Osip Mandelstam, Philip Roth...
Het mysterie van het joodse denken - de joodse intellectuele schittering volgens George Steiner - zou te begrijpen zijn uit de conditie van veel joodse intellectuelen, n.l. de onduidelijke of niet volledige integratie in een nationale gemeenschap. Dit outsider zijn geeft ze een speciale voorziening voor hun zicht op zaken, hun analyse en oordeelsvorming. Doordat ze tegelijkertijd wel en niet burgers van hun land waren, kijken ze a.h.w. van buitenaf naar anderen, en dat geeft hun reflectie een grotere objectiviteit. Hun status van paria zijn versterkte a.h.w. hun behoefte om hun recht om anders te zijn te verdedigen. Doordat joodse denkers gezien hun historische lot van buitenstaander zijn dezelfde soort van "cursus volgden", zijn van bijzonder belang voor de politieke theorie en het sociale denken. [Cf. El misterio del pensamiento judío]
Maar dan nog, de positie van 'tussen twee stoelen' te leven, delen zij toch met zovele allochtone en andere migranten? Het blijft opvallend: waarom juist zij?
Lees verder...Weer boek op komst over Spinoza in de joodse Verlichting
Weer kan ik een aankondiging doen van een komend boek, waarover Ferdie Fluitsma mij begin augustus al tipte, maar waarbij ik wachtte tot de cover er vandaag eindelijk was. Het staat gepland in oktober te verschijnen - is wél erg prijzig.
Jan-Hendrik Wulf: Spinoza in der jüdischen Aufklärung. Oldenbourg Akademie Verlag Berlin, 2012, ISBN 978-3-05-005220-5 ca € 128,00
[cf. books.google]
Kaum ein anderer Denker hat die jüdische Moderne in einem so hohen Maße beeinflusst wie der Philosoph Baruch Spinoza. Als eine intellektuelle Grenzfigur, die nach ihrer Verbannung aus der jüdischen Gemeinde Amsterdams im Jahre 1656 in die christlich-abendländische Gelehrtenwelt eintrat, inspirierte er jene Aufklärer der Haskala, die ein gutes Jahrhundert später nach einem eigenen jüdischen Weg in die europäische Moderne suchten. Diese Denker trafen dabei auf eine nichtjüdische Gelehrtenwelt, in der sich mit dem Namen des niederländischen Philosophen ebenso idealisierende intellektuelle Erwartungen wie irrationale Ängste gegenüber dem in Spinoza identifizierten intellektuellen Idealtypus des Jüdischen verbanden. Somit ist die Geschichte der jüdischen Rezeption Spinozas seit dem Zeitalter der europäischen Aufklärung stets ein Indikator dafür, welchen Stand das wechselhafte Verhältnis zwischen jüdischer und nichtjüdischer Welt gerade erreicht hatte. Im Nachvollzug der Verlaufsformen der jüdischen Spinoza-Rezeption vom 17. bis ins 20. Jahrhundert zeigt die vorliegende Studie, wie sich jüdisches Selbstbild und Fremdzuschreibung immer wieder wechselseitig bedingt haben."
Lees verder...Tinneke Beeckman’s boek komt volgende maand uit
Op donderdag 11 oktober wordt het nieuwe boek van Tinneke Beeckman, ‘Door Spinoza’s lens’, gepresenteerd door Pelckmans/Klement bij boekhandel ‘De Groene Waterman’ in Antwerpen. Voor wie erbij aanwezig wil zijn: zie haar website.
Aldaar is ook al méér over de inhoud van het boek te lezen. Het begint zo:
"Het werk van filosoof en lenzenslijper Spinoza (1632-1677) heeft mijn blik op de wereld ontzettend veranderd. In het boek geef ik zes perspectieven voor de hedendaagse burger: vrij debat en geloof, revolte en manifestatie, politiek en moraal, meditatie, Darwins evolutietheorie en seksualiteit.Een nawoord van Eric Schliesser (Ugent, BOF-onderzoeksprofessor) sluit het boek af." [Lees verder]
De nieuwe cover is nog niet te vinden. Vandaar dat ik de eerdere cover (toen het boek nog de titel droeg Spinoza vandaag) even heb aangepast.
Lees verder...Weer boek op komst over Jewish philosophy & the Invention of Modern Jewish Thought
Van Willi Goetschel, hoogleraar Duits en filosofie aan de universiteit van Toronto en auteur van Spinoza's Modernity: Mendelssohn, Lessing, and Heine (2004) is een nieuw boek op komst:
Willi Goetschel, The Discipline of Philosophy and the Invention of Modern Jewish Thought. Oxford University Press, 2012 – ISBN 9780823244966.
Het zal naar verwachting in oktober of november verschijnen.
Lees verder...Over 'begrijpen' en 'wijsheid' van dieren
Wim Klever, die ik eerder gevraagd had mij zijn tweets niet meer te e-mailen, daar ik liever zelf het initiatief behield of en wanneer ik ze wilde zien of niet, e-mailde mij zijn tweet van vandaag:
“Dieren weten meer/minder, begrijpen beter/slechter als mensen naarmate hun lichamen functioneel beter uitgerust zijn dan de onze. Zie E2/13s” (cf hier).Naar aanleiding hiervan heb ik de link naar zijn twitterpagina toch maar weer terug aangebracht, want ik merkte dat ik toch niet kon voldoen aan mijn voornemen er niet meer heen te gaan. Wij zijn als Medea, willen wel het ene, maar doen het andere…
Hiermee dwong Wim mij ook een beetje om hier in te gaan op zijn tweet. Hij bewijst er in mijn ogen weer mee, dat hij – althans bepaalde dingen van – Spinoza echt niet begrepen heeft. Nergens zegt Spinoza dat dieren begrijpen of zelfs dat zij denken. Alleen zegt hij in 2/13s dat alles ‘animata’, bezield is, waarmee hij bedoelt dat er in God van alles kennis is; en wat hij later uitlegt als: voelen (daar kom ik op).
Hillel Zeitlin (1871-1942) zondag de 70e Yahrzeit van zijn overlijden
Al tamelijk veel blogs heb ik gewijd aan de Spinoza-receptie van joodse zijde. Dat is, naar ik meen, niet zozeer een uiting van mijn filosemitisme (hoewel ik in mij niets van antisemitisme bespeur en wel een zekere - kritisch blijvende - fascinatie voor het joodse), maar heeft eerder te maken met mijn gegroeide overtuiging dat joden (seculiere en gelovige) een soort voorloperschap vervullen in duidingen van Spinoza, die ook voor niet-joden van belang kunnen zijn.Soms denk ik wel eens dat anders dan de "exegesen op de vierkante millimeter" die zich dikwijls op dit blog afspelen (en waaraan ik op mijn manier meedoe), de zo geheel andere meer existentiële joodse Spinoza-receptie en –exegese je soms op dieperliggende aders doet stuiten. Zo ervaar ik het soms.
Zeker ook bij de persoon die ik in dit blog naar voren haal: een heel intrigerende persoonlijkheid uit het Warschau van tijdens het interbellum, die met een heel eigen receptie en exegese kwam.
De aanleiding ervoor vormt het feit dat het zondag, aan de vooravond van het joodse nieuwjaar (Rosj Hasjana), 70 jaar geleden is dat Zeitlin, op de leeftijd die ik nu heb, omkwam als slachtoffer van de Holocaust.
Lees verder...Spinoza cover image
Vond dit wel een sprekende Spinoza tekening. Ik heb zeer m'n best gedaan om de maker te achterhalen, maar dat is tot heden niet gelukt.
Heinrich E. G. Paulus bestelde bij Johann Heinrich Lips een Spinoza-gravure
In vervolg op het vorige blog, "Heinrich Eberhard Gottlob Paulus (1761- 1851) Bezorger van de eerste "Opera Omnia" van Spinoza," hier een blog over de daarin opgenomen Spinoza-gravure.Voor de tweede band van zijn Benedicti de Spinoza Opera quae supersunt omnia, die in 1803 zou verschijnen, deed Paulus flink wat moeite om aan een behoorlijke afbeelding van Spinoza te komen. Ook die inspanningen geven aan hoeveel deze theoloog ervoor over had om Spinoza goed voor de dag te laten komen.
Bij de bibliothecaris van de Herzog August Bibliotheek in Wolfenbüttel, de theoloog en vriend van Goethe en Lessing Ernst Theodor Langer (1743 – 1820), had Paulus een kopie weten te verkrijgen van het Spinoza-schilderij dat daar hing. Deze kopie staat nu bekend als het “Haagse Spinoza-portret”. Die naam kreeg het daar Johannes van Vloten het in 1877 aan de gemeente Den Haag schonk. Hijzelf had het verworven na een bezoek in 1846 aan de bejaarde theoloog H.E.G. Paulus die het hem daarna toezond, samen met nog enige portretprenten.
Lees verder...
Heinrich Eberhard Gottlob Paulus (1761- 1851) Bezorger van de eerste "Opera Omnia" van Spinoza
Opvallend hoe over deze evangelische theoloog in de Duitse en Engelse Wikipedia niets te vinden is over het feit dat hij de eerste bezorger was van de verzamelde werken van Spinoza: Opera quae supersunt omnia.
Als je er iets over leest, bijvoorbeeld bij Jelle Kingma (zie aan het slot) wordt het accent erop gelegd dat het een wat slordige editie is, waarin nogal wat fouten voorkomen. Maar ik zou het accent willen leggen op zijn bijzondere verdienste om ervoor te zorgen, waar de belangstelling voor Spinoza sinds de Pantheismusstreit gestegen was, dat Spinoza niet alleen in stoffige bibliotheken te vinden was, maar bij boekhandelaren verkrijgbaar werd. Wel bestemd voor hen die Latijn lazen, uiteraard. Hem komt dus toe herinnerd te worden als de eerste die alle werken van Spinoza in twee banden uitgaf. Daarom over hem een wat langer blog.
Tijdens een wetenschappelijke reis door Duitsland, Nederland, Engeland en Frankrijk wijdde hij zich aan een studie van oosterse talen en werd in 1789 daarin professor aan de universiteit van Jena. In 1793 werd hij er gewoon hoogleraar in de theologie; daarna in 1803 in dezelfde functie in Würzburg. In 1807 werd hij Schulrat te Bamberg, in 1808 trok hij naar Nürnberg en in dat jaar werd hij lid van de Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Van 1811 tot zijn emeritaat in 1844 werd hij hoogleraar in exegese en kerkgeschiedenis aan de universiteit van Heidelberg, waar hij betrokken was bij de aanstelling van Hegel in 1816. Hij stierf op 10 augustus 1851; zijn graf bevindt zich in de professorenrij op het Heidelberger Bergfriedhof.
Als lutheraan in de Verlichtingseeuw geloofde hij sterk in individuele autonomie en vrijheid t.o.v. de kerkelijke dogma’s. Hij stond een vrije en onbevooroordeelde studie van de theologie voor. Zijn richting in de theologie was dan ook vooral rationeel, meer dan religieus; met zijn rationele benadering had hij invloed op Hegels theologie. Paulus was voorstander van assimilatie van de joden in de Duitse cultuur. Naar zijn mening zouden de joden alleen als aparte natie gezien moeten worden, zolang ze nog hun religie toegewijd waren, want dat zorgde voor hun behoud in een land dat niet hun eigen land was en waarin ze volgens hem geen politieke rechten konden claimen.
Van zijn werken zouden tegenwoordig nog bekend zijn:
· 1828, Das Leben Jesu als Grundlage einer reinen Geschichte des Urchristentums (2 delen)
Lees verder...Eerste lustrum Spinoza.blogse – en een koerswijziging
Vandaag, 12 september 2012, bestaat dit weblog vijf jaar. Ik begon ermee met het doel om er een cursus aan de HOVO over Spinoza mee te begeleiden (vandaar dat 't bijbehorende mailadres is spinozacursus@gmail.com). Al snel koos ik als omschrijving van mijn blog: Weblog over Spinoza, Spinozisme en Spinozana. Met die laatste term geef ik aan dat alles dat maar enigszins naar Spinoza verwijst of een relatie met Spinoza heeft, hier ‘verzameld wordt’: gedichten, schilderijen, beelden en vooral boeken over Spinoza - en sommige symposia of lezingen. Hoeveel blogs wijdde ik al aan personen die zich op een bijzondere manier met Spinoza hebben bezig gehouden. Niet alleen aanhangers, ook tegenstanders, als ze hem maar serieus bestudeerden, krijgen aandacht. Want ook van tegenspraak is veel te leren. Daar kom ik verderop nog op terug.
Dagelijks ga ik na of er nieuws over Spinoza te vinden is. Er gaat dan ook geen dag voorbij of er komt wel een blog (vaak meer dan één). Van sommige bezoekers ontvang ik per e-mail tips of suggesties die ik graag gebruik. En af en toe ontstaat, zoals de trouwe bezoeker weet, een levendige discussie over een thema dat ik aansneed. Zo ontwikkelt dit blog zich regelmatig tot een Forum over Spinoza. Veel van die discussies betreffen namelijk de interpretatie van begrippen, theorieèn en teksten van Spinoza zelf.
Per dag nemen rond de 400 ‘unieke bezoekers’ een kijkje op het blog (er waren wel dagen met boven de 600 en zelfs een keer boven de 800 bezoekers). Opvallend is dat de laatste tijd bijna 50% van die bezoeken uit de VS van Amerika komen; ongeveer 75 % geschiedt vanuit een ‘bookmark’ of ‘favorite’ en betreft dus ‘vaste klanten’.
Lees verder...
Spinoza D'UN POINT DE VUE BRETON
Editions Yoran Embanner heeft een serie over filosofen, geschreven door Simon Alain en die serie kreeg de naam: le point de vue breton. Er kwamen al boekjes over René Descartes die ook een Bretonse connectie heeft: zijn vader hertrouwde met Anne Morin, de dochter van de burgemeester van Nantes; over Hume, Locke en Berkeley (die misschien ook…?). Enfin, nu is er ook een boekje over Spinoza, l’Éclaireur (ja, Jonathan Israel’s werk begint door te sijpelen). Men vindt daar trouwens dat Spinoza ook tot de geschiedenis van Bretagne hoort, want z’n joodse familie (of toch een deel ervan) heeft op de weg van Portugal naar de Republiek der Zeven Provinciën een tijd in Nantes verbleven. Et voila!
Hier dus niet met Spinoza gefilosofeerd sub specie aeternitatis, maar d'un point de vue breton.
[Info van persagentgschap van Bretagne)
Jason Waller: Persistence through Time in Spinoza
Meestal wacht ik met het doorgeven van een mogelijk interessant of zelfs intrigerend boek tot de cover ervan bekend is. In dit geval zou het boek al in augustus verschenen zijn, maar noch de uitgever noch Amazon hebben de cover. Toch geef ik het door. [Op 4-12-2012 de cover bijgeplaatst.]
Volgens mij gaat het om de handelsuitgave van het proefschrift uit 2009 van Jason Waller, Spinoza on the persistence of bodies.*) Momenteel is hij assistent professor aan de Eastern Illinois University. Hierna geef ik zijn uitgebreide samenvatting van dat proefschrift door, dat een goed beeld geeft van zijn werk. Waller is ook de auteur van het lemma “Spinoza’s Metaphysics” op The Internet Encyclopedia of Philosophy. Ook zal in de reeks Routledge Philosophical Guides het boek Spinoza on Politics uitkomen dat hij samen met Daniel Frank schrijft. Het gaat hier nu over dit boek:
Jason Waller, Persistence through Time in Spinoza. Lexington Books, 2012 – ISBN 978-0739170021
Chapter One: Spinoza and the Problem of Persistence
Chapter Two: The Infinite Intellect and the Case for Eternalism
Chapter Three: Human Perception and the Illusion of Temporal Passage
Chapter Four: Conatus and a Temporal Parts Metaphysic
Chapter Five: The 3D/4D Tension in Spinoza’s Metaphysics
Chapter Six: The Persistence of Bodies."
Naar ontdekking van een Mexicaanse Spinoza-site
Eergisteren kreeg ik van Nicolás Alberto González Varela uit Las Cabezas de San Juan, Sevilla, España, een tip over een gravure van Masaniello, die ik graag toevoegde aan het betreffende blog. Vandaag voegde hij daar informatie over zichzelf aan toe, zoals dat hij de vertaler is van dit boek:
[zie scribd of newsalloy].
Het boek behandelt de uittreksels die Karl Marx in 1841 als 23-jarige student in Berlijn maakte uit de Tractatus theologico-politicus; teksten die pas in 1976 gepubliceerd werden. Deze informatie voeg ik hier graag toe voor degenen die Spaans lezen. De vertaler is:
Professor, filósofo, trabalhador incansável, ativista, autor de um livro indispensável – Nietzsche contra la democracia –e de inúmeros artigos deslumbrantes, Nicolás González Varela é editor, tradutor, anotador e apresentador de El Cuaderno Spinoza de Karl Heinrich Marx [O Caderno Spinoza de Karl Heinrich Marx], recém lançado, e um dos marxistas mais eruditos e de maior projeção internacional. [van hier]
Toegevoegd 19 okt. 2014: het boek wordt hier door Juan Dal Maso besproken.
Lees verder...Spinozistische Sound Bites?
Nog drie dagen hebben we in Nederland te maken met politici die zelf (en wier campagneteamleden, waaronder vooral de spin doctor) ijverig op zoek zijn naar spitse opmerkingen - sound bites.
Maar dat is nog niet het belangrijkste bezwaar dat ik ertegen heb. Waar het mij om gaat is dat je t.a.v. zo’n bondige uitspraak die uit Spinoza’s werk gedestilleerd is, méér moet weten: met name de vooronderstellingen of condities van waaruit Spinoza tot zo’n uitspraak komt. Alles krijgt betekenis in en vanuit het geheel.
Lees verder...Spinoza: possibly the greatest intellectual rebel in history [Irvin Yalom]
Kom, vooruit, nog één keer iets van Irvin Yalom. Ik heb uiteraard niet alle besprekingen van zijn boek The Spinoza Problem en alle interviewtjes gesignaleerd. Maar voor één keer maak ik een uitzondering, wegens de volgende laatste passage van zo'n interviewtje dat Nick Owchar voor The Los Angeles Times met de auteur had:
"Yes, Spinoza was indeed ahead of his time. He was possibly the greatest intellectual rebel in history. He eschewed arbitrary authority. He believed that everything belonged to the causes of a network — there were preceding reasons for all events, including human thoughts and feelings. He was a great champion of the democratic political state. He wanted to abolish all religions and establish a Universalist religion that would be based on reason and would join all human beings together. He was excommunicated by the Jews, persecuted by Catholics and Protestants — had he not been living in the most tolerant and liberal country in the world, 17th century Holland, he would certainly have been burned at the stake.
Even there, however, his books were written anonymously, and even the publisher refused to put the name of the publishing house on his publications. Spinoza was dynamite. Dangerous." [Hier]
Isaac Bashevis Singer (1904 - 1991) nam almaar meer afstand van Spinoza
Over Isaac Bashevis Singer had ik op 8 februari 2009 het blog “Isaac Bashevis Singer (1904 - 1991) had iets met Spinoza”. Daarin behandelde ik hoe hij als jongeman bij zijn vader thuis moeite deed om méér van Spinoza te weten te komen en verder vooral zijn verhaal
“The Spinoza of Market Street.” Door de lezing van het boek van Daniel B. Schwartz: The First Modern Jew: Spinoza and the History of an Image [Princeton University Press, 2012], waarin, zoals ik schreef, het zesde hoofdstuk, over Isaac Bashevis Singer, voor mij de grootste verrassing vormde, houd ik mij af en toe weer met Singer bezig.
Isaac Bashevis Singer had geen bezwaar tegen geïnterviewd worden, integendeel. Er bestaan dan ook een aantal interviewboeken. In het boek Isaac Bashevis Singer & Richard Burgin, Conversations [Farrar Straus & Giroux, 1986] spreekt Richard Burgin uitgebreid met Singer over o.a. Spinoza.
In een andere bundel die Grace Farrell samenstelde, Isaac Bashevis Singer Conversations [Univ. Press of Mississippi, 1992], is ook het lange interview opgenomen dat Cyrena Pondrom in 1969 met hem had, "Isaac Bashevis Singer: An Interview", waarin zij Singer uitgebreid ondervroeg over zijn kennismaking met en appreciatie van Spinoza. [books.google]
Daaruit neem ik hier graag enige passages over, waaruit duidelijk wordt dat Singer aanvankelijk nieuwsgierig was naar Spinoza, maar dat zijn interesse danig bekoelde. Hij ontwikkelde een meer idealistische kijk op mens en wereld en geloofde in de vrije wil.
"Bashing the Bible" werd "Bashing Spinoza"?
Vorige week vrijdagavond waren de lezingen van de Princeton-professoren, Anthony Grafton en Jonathan Israel over het thema: Spinoza's critique of God's word: bashing the Bible?
Ze werden in livestream uitgezonden, maar er werd gemiddeld door slechts zo’n 14 personen naar geluisterd; er werd vooral afgehaakt. Vooral Grafton deed niet echt z’n best om goed te worden verstaan. Ik voegde mij bij de afhakers - ze konden mij niet boeien. Men kan het nog steeds proberen te beluisteren; het staat nog als een soort 'uitzending gemist' (zie blog)
Mark Wijering bezorgde mij enige foto’s, waarvoor mijn dank.
Anthony Grafton
En vandaag kwam de Volkskrant met het volgende zeer korte en weinig zeggende ‘verslagje’ ‘van onze verslaggeefster Geertje Dekkers’ (wat zal ze ermee hebben geworsteld...).
Twijfels bij 'unieke' Baruch de Spinoza
UTRECHT De spraakmakende 17de-eeuwse filosoof Baruch de Spinoza leunde veel sterker op voorgangers dan veelal wordt aangenomen.
Volgens de Amerikaanse historicus Anthony Grafton zijn er volop aanwijzingen dat Spinoza bij zijn befaamde werk Tractatus theologico-politicus uit 1670 veel voorwerk van eerdere humanisten gebruikte.
In het anoniem gepubliceerde traktaat betoogde Spinoza dat de Bijbel mensenwerk was. Volgens Grafton bestudeerden humanisten in de eeuw daarvoor al uitgebreid de chronologie van bijbelteksten. 'Heel lang probeerden ze tegenstrijdige teksten te verzoenen. Maar rond 1650 vliegen ze allemaal uit de bocht. Spinoza was daarvan op de hoogte.'
Spinozakenner Jonathan Israel noemde Graftons conclusies vorige week op een congres over 17de-eeuwse bijbelkritiek 'vergaand'. Hij hield vol dat Spinoza al het bovennatuurlijke afwees en brak met het religieuze, juridische en politieke systeem. 'In die tijd was dat echt heel vreemd,’ aldus Israel.(Van: de Volkskrant 7 september 2012]
Jonathan Israel
Het Reformatorisch Dagblad kwam 1 september 2012 met een iets uitvoeriger verslag: Jonathan Israel: Spinoza verklaarde de oorlog aan theologen.
Spinoza-bibliotheken
Nog nergens ben ik een overzicht tegengekomen van waar zich de grote bibliotheken bevinden met veel Spinoza-materiaal. In diverse blogs zijn in de loop der tijd zulke bibliotheken langs gekomen. Zonder pretentie hierin volledig te zijn, breng ik deze informatie hier bijeen. Aanleiding daarvoor is het volgende: lezend in het boekje van dr. Ant. Vloemans, De wijsbegeerte van Spinoza. Haar plaats in het Nederlandsche denken en haar beteekenis voor de wereldphilosophie [Wereldbibliotheek ’s Gravenhage, z.j. (1932)], frappeerde mij in de paragraaf “Spinoza-Bibliotheken” in de “Bibiographie” te lezen over de Spinozaverzameling van de Universiteitsbibliotheek van Leuven: “Dat zulk een verzameling in deze katholieke instelling is ondergebracht, is een gevolg van het vredesverdrag van Versailles, waarbij Duitschland verplicht werd den boekenschat van de oude Leuvensche universiteit te restitueeren. Op deze manier is de Spinoza-bibliotheek uit de nalatenschap van Jakob Freudenthal daarheen gegaan.”Dit vond ik een interessant weetje, vandaar dit blogje.
De Spinoza-bibliotheek van Jacob Freudenthal (1839-1907) was al eens in het jaar van zijn overlijden beschreven in:
Spinoza: Katalog einer Sammlung seiner Werke, der Schriften seiner Anhänger und Schüler und der Literatur über ihn: enthaltend u.a. die Spinoza-bibliotheek von Jacob Freudenthal [...]. Frankfurt am Main: Baer, [ca. 1907]. - 80 p. [cf hier - over Freudenthal dit blog]
Cultuurgidsje Joods Amsterdam
Gezien en gekocht bij de Slegte voor €5
Jan Stoutenbeek & Paul Vigeveno, Joods Amsterdam. Een cultuurhistorische gids. Voyage & Culture, Amsterdam, 1997.
Het lag daar wellicht al lang in de ramsj te liggen, want het was al van 1997 - zo lang houden boekjes het bij de uitgevers tegenwoordig niet uit.
Ik vind wel aardig het hier te signaleren, ook al komt in de paragraaf "De joden in Amsterdam ten tijde van de Republiek" Spinoza niet voor, wat toch opmerkelijk is. Alleen in de paragraaf op blz 96-98 over de begraafplaats van de Sefardische gemeente in Ouderkerk aan de Amstel, wordt vermeld dat de ouders van Spinoza er begraven liggen. Verder niets over Spinoza in dit overigens erg aardige boekje, waarover op de achterflap vermeld wordt:
"De joden hebben in Amsterdam de laatste jaar een zeer belangrijke rol gespeeld. Amsterdam is dan ook niet meer van zijn joodse geschiedenis te scheiden. Dit komt vooral tot uitdrukking in de koosnaam Mokum, de Jiddische of joodse naam voor stad. Aanvankelijk hebben de joden, zoals gebruikelijk in die tijd, zeer sterk hun eigen cultuur en zelfs in belangrijke mate een eigen bestuurlijke en maatschappelijke organisatie gehad. Gaandeweg zijn zij ook steeds meer deel gaan nemen aan de Amsterdamse samenleving en hebben deze zelfs in menig opzicht mede vorm gegeven. Joods Amsterdam gaat daarom over zowel specifiek joodse zaken als over algemene Amsterdamse voorzieningen met een joodse achtergrond. Lees verder..."Constantin Brunner (1862-1937) im Kontext"
Op 1 juli 2011 had ik het blog: In 2012 wordt de 150e verjaardag van Constantin Brunner herdacht. Toen waren titel en plaats van de Brunner-conferentie bekend, inmiddels ook doel en data – alleen het programma nog niet.
Daar in de ‘wervings’tekst voor deze conferentie, die ik hierna overneem, niets over Brunner en Spinoza wordt gezegd, voeg ik eraan toe dat Brunner wel begon als neo-kantianist, maar dat hij vervolgens zijn denken veelmeer op Spinoza en diens ontologie en
kennisleer baseerde. Zozeer zelfs dat hij een fel bestrijder van Kant werd met inzet van Spinoza; zie daarover dit blog van 9 juni 2009: Constantin Brunner (1862 - 1937) - 'Spinoza gegen Kant'. Zie ook de diverse aan "Brunner en Spinoza" gewijde boeken in de reeks Philosophia Spinozae Perennis [cf blog].Het moge duidelijk zijn dat er in het programma straks veel aandacht aan Brunner’s Spinoza-studie gegeven dient te worden. Lees verder...
Morgen begint weer: New Jerusalem & Spinoza Fest
Morgen start in het St. Stephen's Theater in Philadelphia de Lantern Theater Company weer met wat ze omschreven hebben als SpinozaFest: Echoes of a Great Thinker in the Modern World.
In het SpinozaFest zijn er bijzondere lezingen over de impact van Spinoza's denken, worden delen van Karl Gutzkow's Uriel Acosta opgevoerd om aan de hand daarvan the Art of Ex-Communication te bespreken. En tot slot wordt weer Spinoza's Beit Din, het joods-rabbijnse gerechtshof, nagespeeld.
Het feest duurt tot en met 22 september.
Daarbinnen wordt weer een aantal malen het succesvolle theaterstuk van David Ives opgevoerd: New Jerusalem, The Interrogation of Baruch de Spinoza at Talmud Torah Congregation: Amsterdam, July 27, 1656.
Ik ben benieuwd of dit zich tot een jaarlijks gebeuren ontwikkelt.
Wat zou het fraai zijn als een Nederlands theatergezelschap zich hierdoor zou laten inspireren voor iets vergelijkbaars in Nederland.
[zie dit blog van 30 juli 2012]
El Dúo Spinoza
In Nederland is er het Spinoza Strijkkwartet (zie dit blog).In Andalusië is gevestigd als een vaste kamermuziekformatie het Dúo Spinoza, bestaande uit Ruben Fornell en Yamila Pedrosa (op Contrabajo). Op YouTube werd een stukje uit een concert gebracht dat zij speelden in maart 2011. Ze traden al op in 20 landen. Zij kozen hun naam echt naar de Nederlandse filosoof, daar ze hun publiek ook over muziek willen laten nadenken.Lees verder...
Uitreiking NWO-Spinozapremies 2012: €2,5 miljoen + Spinozabeeldje
Aanstaande vrijdag 7 september is het weer zover: dan reikt de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, drs. Halbe Zijlstra, de Spinozapremies met het bijbehorende Spinozabeeldje uit aan de Spinozalaureaten 2012: Mike Jetten, Ieke Moerdijk, Annemarie Mol en Xander Tielens. De laureaten krijgen elk 2,5 miljoen euro vrij te besteden aan onderzoek naar keuze
De uitreiking vindt plaats in de Nieuwe Kerk in Den Haag. De bijeenkomst is alleen toegankelijk voor genodigden en pers. [NWO]
Zie dit blog van 4 juni 2012 over de bekendmaking der winnaars.
Mike Jetten (RU), Ieke Moerdijk (RU), Annemarie Mol (UvA), Xander Tielens (UL) - bron foto: NWO/Arie Wapenaar
Elmer Ellsworth Powell (1861- 1947) - Methodist - schreef "Spinoza and Religion"
Hier volgt weer zo’n blog waarin informatie wordt bijeengebracht die verder nergens zo te vinden is. 
• Spinozas Gottesbegriff. Abhandlungen zur Philosophie und ihrer Geschichte, Heft 12. Halle a. S. [Halle an der Saale], Max Niemeyer, 1899. ix, 113 p. [Toevoeging 11-10-2016] Een reprographischer Nachdruck bij Georg Olms Verlag, 1980 bij books.google.
Lees verder...Op komst: de Spiritual Naturalist Society
Vorig jaar kwam uitgeverij Atlas met Allain de Botton's Religie voor atheïsten. Een heidense gebruikersgids – om slechts een van die nieuwe boeken te noemen in een trend.
En over twee weken is de lancering van de Spiritual Naturalist Society (die via het online gaan van de website dus eigenlijk al gestart is). Het persbericht van deze nieuwe club begint aldus: “A new non-profit, the Spiritual Naturalist Society, is launching today with a mission to “spread awareness of spiritual naturalism as a way of life”. What is spiritual naturalism? The organization’s Executive Director and Humanist minister, Rev. Daniel Strain, explains, “Spiritual naturalism (or religious naturalism) is a term that covers a myriad of different forms of spirituality that don’t involve faith-based beliefs in the supernatural.”
Nog maar kort geleden bepleitte ik in een blog van 31 juli 2012 ("Spinoza the atheist"? Niet doen…) dat Spinozisten niet door gelovigen hun taal moeten laten bepalen en meegaan met de bewering dat Spinoza atheïst zou zijn. Hij is theïst, maar met een heel eigen (naturalistische) definitie van ‘theïsme’. (Ik gebruikte ook even de typering ‘anders-theïst’, maar dat werd door Adrie meteen afgestraft… en daar had hij wel gelijk in; het moet niet té zweverig-alternatief klinken).Maar zie, daar zijn de ‘New Theists’. Datgene wat Spinoza al 350 jaar geleden formuleerde, lijkt door steeds meer mensen ontdekt te worden.
Lees verder...Spinozium at Theater J – de video's
Twee maanden geleden werden nog eens alle opnamen die gemaakt waren van het dit jaar op 1 april in het Theater J opgevoerde Spinozium [zie daarover dit blog van 5 april 2012] op vimeo beschikbaar gesteld.
In dit blog haal ik ze graag naar binnen.
Spinozium Part 1 – Opening SPINOZIUM Official Welcome
Ari Roth, Spinozium Court Herald and Bailiff
Spinozium Part 1 - Opening from Theater J on Vimeo.
Lees verder...William Wordsworth (1770 – 1850) Romantisch Spinozistisch dichter
Dat de Engelse romantische dichter William Wordsworth “verwantschap vertoont met, of beïnvloed is door Spinoza” (De Deugd), lijkt tamelijk algemeen aangenomen te worden. Al lange tijd wil ik daarover een blog maken, maar stelde dat steeds uit, want dan moet je eigenlijk veel van het werk van de dichter kennen, en dat is bij mij niet het geval. Daarom heb ik nu besloten om dat hoofdstukje af te ronden aan de hand van één gedicht, waarnaar in beschouwingen over Wordworth’s Spinozisme altijd verwezen wordt als het meest duidelijke: Tintern Abbey.
En ook vaak
Trof een verward gevoel mij in de vreugd
Van hogere gedachten: ’n verheven zin
Voor zoveel diepere versmoltenheid,
Woonachtig in het licht der avondzon,
De ronde oceaan, de levendige lucht,
Het blauwe zwerk, en in de mensenziel
Een stroming en een geest die dwingend werkt
Op al wat denkt, op al wat denkbaar is,
En ieder ding doordrenkt.
Op komst: Het noodlot van een ketter. Adriaan Koerbagh (1633-1669)
Bart Leeuwenburgh, Het noodlot van een ketter. Adriaan Koerbagh (1633-1669). Uitgeverij Vantilt, Nijmegen, januari 2013
[Je ziet het boek ook aangekondigd worden als Adriaan Koerbagh (1633-1669), het noodlot van een ketter, maar kennelijk heeft de uitgever intussen titel en ondertitel gewisseld].
Op 27 juli 1668 hoorde Adriaan Koerbagh in de martelkamer van het Amsterdamse stadhuis dat zijn tong moest worden doorboord, zijn rechterduim moest worden afgehakt, zijn boeken moesten worden verbrand, zijn goederen in beslag moesten worden genomen en dat hij voor dertig jaar in het rasphuis moest worden opgesloten.
Lees verder...Franse studie met hedendaagse lezingen van Spinoza
Gezien bij AAS. Enige dagen geleden is uitgekomen:
Claude Cohen-Boulakia, Mireille Delbraccio et Pierre-François Moreau (dir.): Lectures contemporaines de Spinoza. PUPS, 2012 – ISBN 978-2-84050-876-2
Veertig jaar na de grote doorbraak van de klassieke Spinoza-commentaren van Sylvain Zac, Martial Gueroult, Gilles Deleuze en Alexandre Matheron, belooft dit boek inzicht te verschaffen in nieuwere benaderingen van het werk van Spinoza: nieuwe lezingen ontstonden, nieuwe methoden van onderzoek van niet-gepubliceerde literatuur, verder hielpen sociale wetenschappen, rechten, economische of politieke wetenschappen de filosofie van Spinoza op een andere manier te ontsluiten.Geboden wordt: Spinoza binnen en buiten het spinozisme.
Lees verder...Cursus in Deventer: Spinoza’s visie
Rikus Koops, de hertaler van Spinoza's Korte Verhandeling van God, de mens en zijn welstand, organiseert op vier maandagavonden vanaf 29 oktober in Deventer een cursus over Spinoza.
[zie zijn website of klik voor pdf van de folder op onderstaande afbeelding]
