Paul Juffermans over: Spinoza als inspiratiebron
Vandaag bracht HOVO Brabant Seniorenacademie een drietal video's met korte presentaties van hun docenten tijdens een feestelijke bijeenkomst in het kader van hun 20-jarige Lustrum (op hun website is over dat lustrum merkwaardigerwijs niets te vinden).
In één van die video's geeft Spinoza-kenner dr. Paul Juffermans in het kort een beeld van hoe een drietal wetenschappers Spinoza als inspiratiebron zagen of zien, te weten: Albert Einstein, Antonio Damasio en Jonathan Israel.
Lees verder...Deel vier: All there is, is God
Zo'n tien minuten geleden plaatste The Guardian alweer het vierde stuk van filosofe Clare Carlisle in haar lovenswaardige reeks over Spinoza, met deze keer de titel: All there is, is God
If God is infinite and eternal, then he has no boundaries, argues Spinoza, and everything in the world must exist within him.
Zie aldaar
Zou er iemand zijn die alle reacties leest die op haar stukken worden geplaatst? Vorige week 516, de week daarvoor 646. Ik begin daar niet aan.
Carp contra Grunsky – over Spinoza [3]
Ik kan - na het 1e en het 2e blog - in dit 3e en laatste blog over dit onderwerp kort zijn. Ik laat de nogal idiosyncratische zogenaamd Spinozistische politieke filosofie die Carp brouwt verder rusten, maar houd het - en zo dat ergens kan worden geuit, dan is het wel op dit weblog - hierbij:
Ik vind het wel wat hebben dat degene die zich zou ontwikkelen tot de grootste ideoloog van de Nederlandse Nationaal-Socialistische Beweging (de NSB), de Spinozist mr. J.H. Carp, in de clinch ging met een van de fanatiekste ideologen en jodenhaters van het Duitse nationaalsocialisme, dr. Hans Alfred Grunsky, over… jawel, Spinoza. Over de jood of voormalige, maar voor Nazi's en vele anderen, altijd blijvende jood Spinoza.
Carp verdedigde Spinoza tegen Grunsky’s "mishandeling" van het Spinozisme en van Spinoza's nagedachtenis.
Hij deed dat in “Spinozas zegel 'caute'”, in: Spinozistisch Bulletin, vol. 1, pp. 122-128 [1938] in reactie op een artikel van Grunsky in de Frankfurter Zeitung. En hij deed dat in "Spinoza-Masaniello”, in: Spinozistisch Bulletin, vol. 2 [1939] tevens in Het Vaderland van 21 februari 1939 [zie het 1e blog].
Carp contra Grunsky – over Spinoza [2] Hans Alfred Grunsky (1902 - 1988)
In vervolg op het vorige blog, nu eerst meer over deze Grunsky.
Hij zou „einer der fanatischsten Ideologen des Nationalsozialismus“ geweest zijn. [cf hier]
Om een indruk te krijgen hoe die man bezig was: In zijn Der Einbruch des Judentums in die Philosophie (1937) - hierna méér hierover - schrijft hij b.v.: "noch jeder nichtjüdische Denker habe seinen judischen Imitator gefunden, es habe
Platon seinen Philo gehabt,
Aristoteles seinen Maimonides,
Descartes und Giordano Bruno ihren Spinoza,
Newton seinen Einstein,
Kant seinen Cohen,
Hegel seinen Marx,
Nietzsche seinen Siegmund [sic] Freud".
Hans Alfred promoveerde in 1923 in de filosofie over Einsteins relativiteitstheorie aan de Universiteit van Tübingen. Daarna ging hij zich, ondersteund door de "Notgemeinschaft der Deutschen Wissenschaft", bezig houden met de symfonieën van Bruckner. Hij was als „Hauptlektor für Philosophie im Reichsüberwachungsamt unter Alfred Rosenberg in Berlin tätig.“
In 1930 faalde hij in München met zich te ‘habiliteren’, hetgeen gekomen zou zijn – zo beweerde hij later “wegen des Juden Hönigswald." Vanaf 1 juni 1930 werd hij lid van de NSDAP en na de machtsgreep van de Nazi’s kwam zijn tijd. De mislukte academische buitenstaander verkreeg in leerjaar 1935/36 een leeropdracht ter opvolging in het “Extraordinariat”van de met emiritaat gegane Alexander Pfänder (1870-1941) en wel in de "filosofische en psychologische grondslagen van de nationalistische ideologie (völkischer Weltanschauung).” Op 6 november 1935 hield hij zijn „Antrittsvorlesung“ in aanwezigheid van de Beierse ministerpresident Ludwig Siebert. Het kernthema van deze lezing luidde:
Lees verder...Carp contra Grunsky – over Spinoza [1]
Toen ik twee maanden geleden twee blogs over Solomon Maimon schreef, kwam ik bij mijn speuren op internet een abject document tegen, “Der Einbruch des Judentums in die Philosophie”. Het was geschreven door Dr. Hans Alfred Grunsky van de Universität München en in 1937 uitgegeven door Junker und Dünnhaupt Verlag, Berlin. [cf Hier] Grunsky valt bladzijden lang de joodse hoogleraar Hermann Cohen aan die lange tijd een grote autoriteit was op filosofiegebied. Grunsky schrijft: “Wenn wir diese Urbeziehung zwischen Gesetzestreue und Liberalität durchschaut haben, so werden wir nicht mehr daran zweifeln, daß auch der liberalste Jude noch im vollen Umfange dieser Beziehung unterliegt, auch der, der dem Judentum abgeschworen hat, ja, ihm feindlich gegenübersteht.“ „Das welthistorische Beispiel hierfür auf dem Gebiet der Philosophie bietet der Jude Baruch de Spinoza.“ [..] „Anfang 1933 kam in einem deutschen Verlag eine Spinoza-Festschrift heraus, die jeder in die Hand nehmen sollte, der noch irgendwelchen Zweifel an dem jüdischen Charakter des Spinozismus hat. Unter 22 Verfassern, die Beiträge lieferten, befinden sich hoch gegriffen vier bis fünf Nichtjuden, darunter der Ehren-Bolschewist Romain Rolland.„Gleich wie von den Brüdern in Christo eine Nachfolge Christi anerkannt wird, ebenso wollen wir Brüder in Spinoza deiner (Spinozas) Erkenntnis und Liebe Gefolgschaft leisten!“ ruft der herausgebende Jude Siegfried Hessing in seiner grotesk-geschmacklosen Lobrede auf Spinoza aus.“ Het gaat in deze geest verder.
Ik had weinig zin om hieraan aandacht te geven op dit weblog, maar ik borg het stuk wel op in een apart mapje. Ik vermoedde dat ik er ooit op terug zou komen, al was het maar omdat het stuk op meerdere foute, nazistoïde websites, gepubliceerd staat.
Lees verder...Wordt in de vrije wil-serie Spinoza eindelijk genoemd, is het weer niet goed
Vandaag heeft Trouw als ik welgeteld heb, alweer het 18e artikel in het dossier "Dood van de vrije wil" (naar aanleiding ervan dat de vrije wil volgens hedendaagse neurologen niet bestaat). Op de onlangs vernieuwde website van Trouw worden nog slechts 7 artikelen in dat dossier aangeboden. Waarom alle niet, is mij niet duidelijk.
In het artikel van vandaag, Een mens is geen hersenplaatje, is Wilfred van de Poll bij een aantal pedagogen en ontwikkelingspsychologen langs gegaan, zoals Paul van Geert, hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en Rien van IJzendoorn, hoogleraar gezinspedagogiek in Leiden, en gezinscoach Roos van Soomeren.
En vandaag valt voor het eerst in de serie de naam van Spinoza, maar op een niet geheel correcte manier.
Paul van Geert vindt dat “Brein en bewustzijn beïnvloeden elkaar wederzijds. Neurologische processen sluiten vrije keuzes niet uit.” Daar is Rien van IJzendoorn, hoogleraar gezinspedagogiek in Leiden, het mee eens.
Lees verder..."Variaties op Spinoza" - toneelscènes van Jean-Baptiste Azema
Vanavond t/m zondag gaat in theater Kanopée II in La Rochelle – Lagord het stuk "Variaties op Spinoza.” [Hier méér informatie]
Deze “Variaties op Spinoza” worden gebracht door het collectief “Vous êtes ici" (u bent hier). Het betreft een creatie van een spel 
door theatermaker Jean-Baptiste Azema met "geënsceneerde" teksten van de filosofen Spinoza en Gilles Deleuze. Hij koos als vorm voor een gedetineerde die als enige bagage een boek van Spinoza bij zich heeft en die af en toe bezocht wordt door een onderzoeksrechter, die gesprekken met hem heeft.
Ook toeschouwers zonder filosofische bagage of voorkennis van Spinoza zouden het stuk goed kunnen volgen, daar de scenarioschrijver er met humor eigen stukjes ervaring in verwerkt heeft waarmee hij aantoont dat door teksten van en over Spinoza iemands denken en leven kan veranderen.
Lees verder...Vandaag werd Spinoza begraven
Vandaag 334 jaar geleden, op de donderdag na 'Vastelavond', is Spinoza in de Nieuwe Kerk te 's Gravenhage begraven. Zie wat Colerus daarover in zijn Korte, dog waaragtige levensbeschryving van Benedictus de Spinoza schrijft:
Dit is die "onvermijdelijke Weblog over Spinoza, Spinozisme en Spinozana" (Pieter Hoexum)
Toen ik vandaag het stukje “Spinoza verdient iets beters” las dat Pieter Hoexum bijna een jaar geleden, 27 maart 2010, in Trouw schreef n.a.v. het Amsterdamse Spinozabeeld, zag ik dat het enigszins hilarisch (min of meer stand-up-pseudofilosofisch) geschreven stukje ook over dit weblog ging:
| “We hebben wat dat betreft heel wat te verduren, het is Spinoza wat de klok slaat: van ’Spinozamanifestaties’, onderscheidingen als de ’Spinozalens’ en de ’Spinozapremie’ tot Spinoza-uit-het-hoofd-geleerd en Spinoza-in-60-minuten. Natuurlijk is er een website aan hem gewijd en is er de onvermijdelijke ’Weblog over Spinoza, Spinozisme en Spinozana’. Ter Braak schreef al, in de ’meditatie’ die hij later zou schrijven naar aanleiding van het bezoek aan het Spinozahuisje: „Er wordt over de stilte heel wat gebazeld door luidruchtige mensen.” [Vet van SV] |
Zo’n stukje was het dus. Ik ben al vele jaren abonnee van Trouw en zeker artikelen over Spinoza ontgaan mij normaliter niet. Ik begrijp inmiddels waarom ik dit niet eerder gelezen had, terwijl me de titel en het begin van het stukje wel bekend voorkwam. Want nu ik mij begon af te vragen wie die Pieter Hoexum was van wie ik nog niet eerder gehoord had, zag ik na wat googlen dat hij vaker in Trouw moet hebben geschreven, en in Filosofie Magazine en elders. Hij heeft diverse essay-prijzen gewonnen, is in Nachten van de Filosofie opgetreden en heeft zich als een soort steden-filosoof in allerlei discussie gemengd. Via datzelfde Google zie ik dat hij ook een artikel heeft in het recentste nummer van Filosofie Magazine dat voor ’t grijpen voor me op tafel ligt en dat ik al een paar maal heb doorgebladerd. En na wat links en rechts voor het grijpen ligt van hem te lezen begrijp ik heel goed waarom zijn bestaan mij tot heden was ontgaan. Hij is een filosoof die volstrekt buiten mijn gezichtsveld valt. Een kwestie van inhoud en stijl.
Lees verder...Met Spinoza schijnt 't lekker rappen
24 januari 2010 had ik een blog over "Spinoza en muziek," waarin ik diverse muziekgroepen of -initiatieven verzameld had die op een of andere manier zich met de naam van Spinoza verbonden hadden.
Ik vroeg me af: zou Spinoza gewoon als naam bedoeld zijn die men wellicht grappig vindt klinken? Of zou er soms ergens een verwantschap of relatie worden gevoeld met de filosofie van Spinoza? Ik denk inmiddels toch vooral het eerste als ik deze rappers uit Brooklyn hoor, die gaan onder de naam I'am Spinoza Sd, en waar, jawel, af en toe de naam Spinoza doorheen klinkt. Sd staat voor Shakedown.
Enfin, daar ik in dit weblog alle 'ontwikkelingen' m.b.t. Spinoza bijhoud, haal ik ook deze naar binnen. Ik snap er lang niet alles van, maar dit moet ergens worden vastgelegd...
Klikken op de plaatjes brengt u naar YouTube (want om die raps hier te embedden gaat me toch wat te ver).
De vrije wil in De nieuwe liefde - Wat is wijsheid?
Ik haal het niet, op een avond van Maastricht naar Amsterdam op en neer, maar misschien heeft een bezoeker van dit weblog iets aan deze tip.
Volgende week dinsdag, 1 maart 20:00 uur, is er in het pas geopende gebouw "De nieuwe liefde" (van Huub Oosterhuis - plaats voor debat, bezinning & poëzie) aan de Da Costakade 102 te Amsterdam, een bijeenkomst over de vrije wil, onder de titel
Wat is wijsheid?
O.l.v. journaliste Colet van der Ven gaan Victor Lamme (hoogleraar en auteur van De vrije wil bestaat niet), Maureen Sie (docent ethiek), Bert Keizer (verpleeghuisarts, filosoof en Trouw-columnist) en Daan Rovers (hoofdredacteur Fil. Magazine; zij zal tevens een column spreken) met elkaar in gesprek over iets dat niet bestaat, maar volgens sommigen toch eigenlijk weer wel... de vrije wil.
Het is in de grote zaal. Er kunnen 230 mensen in dus men rekent op uw komst. Zie hier.
Jan J. A. Goeverneur (1809-1889) schreef Spinozaïsch gedicht 'Het sterkste'
Nederlandse letterkundige, dichter, en schrijver van – vooral – kinderboeken, die iedereen kent - zonder wellicht te weten dat hij het was die schreef:
Al in een groen groen knolle-knolle-land
daar zaten twee haasjes heel parmant’
en de een die blies de fluitefluite fluit
en de ander sloeg de trommel
en
Mop en mopje (1865)
Toen onze mop een mopje was,was 't aardig om te zien;
Nu bromt hij alle dagen
En bijt nog bovendien.
Je bent een heel bedorven dier!
Eerst at je, wat ik bood;
Nu wil je lekk're beetjes
En lust niet eens meer brood.
De mop zei hierop tot de knaap:
Hoe dwaas praat gij daar toch!
Hadt gij mij niet bedorven,
'k Was een lief mopje nog.
Goeverneur begon een theologiestudie in Groningen om - net als zijn vader - predikant te worden. Onder het pseudoniem Jan de Rijmer plaatste hij gedichtjes in de studentenalmanak - waar wat rumoer door en de Keesiade uit ontstond (zie bij de KB). In 1830 moest hij als infanterist mee met de Tiendaagse Veldtocht tegen België. In 1833, afgezwaaid, ging hij in Leiden letteren studeren. Na zijn doctoraalexamen in 1836 keerde hij terug naar Groningen, om er van zijn pen te leven. Hij was zeer productief. Hij bleef in Groningen wonen tot aan zijn dood.
Goeverneur is de schrijver van Reizen en avonturen van mijnheer Prikkebeen. Eene wonderbaarlijke en kluchtige historie (1858, een bewerking van J. Kells, Fahrten und Abenteuer des Herrn Steckelbein (1847) met illustraties van R. Töpffer dat nog steeds wordt herdrukt; zie bij DBNL).
Colleges Wiep van Bunge over Spinoza worden uitgebracht op CD en Mp3
[Gezien bij de ASK]
De colleges worden gegeven op donderdagen 7, 14, 21 en 28 april 2011 om 20:15 uur en kunnen gratis worden bijgewoond.
Locatie: Het Prinsenhof, Delft
De volgende onderwerpen zullen worden behandeld:
Ÿ Spinoza als zeventiende-eeuws filosoof
Ÿ Spinoza en de stiefkinderen van het Christendom
Ÿ Spinoza en de libertijnen
Ÿ Spinoza, de Nederlandse republiek en de Europese dimensie
Voorafgaand worden in maart op een andere locatie colleges gegeven over Agricola, Erasmus en Descartes. [hier meer informatie]
Lees verder...Na 130 jaar 'Leven van Spinosa' door J. Colerus weer beschikbaar
Op 2 februari 2011 had ik een blog over Johannes [Nicolaüs] Colerus, oorspr. Köhler (1647 – 1707), biograaf van Spinoza. Ik citeerde in dat blog wat K.O. Meisma in Spinoza en zijn Kring [Martinus Nijhoff, 's-Gravenhage, 1896] over Ds. Johannes Colerus.
Ik uitte mijn klacht: “De biografie die Colerus over Spinoza schreef is te vinden in het Engels, het Duits, het Frans, maar in het Nederlands, de taal waarin hij het schreef, is het niet te vinden. Waarom is het nooit eens herdrukt?”
Daarop liet Arno van Zuylen in een reactie weten dat hij er kopieën van in bezit had en bereid was die te scannen. Ik heb de scans in zo klein mogelijk formaat gebracht en in een PDF-bestand ondergebracht.Vandaag ben ik dus, met behulp van Arno (die ik hierbij hartelijk dank), in staat om voor het eerst sinds 1880 (de uitgave van Martinus Nijhoff uit ’s Gravenhage) de tekst van Colerus te herpubliceren, nu op internet.
Geplaatst op benedictusdespinoza.nl
Leven van Spinosa door J. Colerus. Nieuwe uitgave [van "Korte, dog waaragtige levensbeschryving van Benedictus de Spinoza. Uit Autentique Stukken en mondeling getuigenis van nog levende Personen, opgesteld door Johannes Colerus, Hoogduitsch Predicant der Lutersche Gemeente in ’s Gravenhage]. 's Gravenhage, Martinus Nijhoff, 1880
Meditations on Spinoza The Apostle of Reason
Men kan aanstaande vrijdag 25 februari 2011, om 18.30 uur naar het Star Auditorium Tate Modern, Bankside London om de film te zien en er beschouwingen over te horen van de scenarioschrijver... [zie hier wie wil boeken], maar men kan de film ook eenvoudig op YouTube bekijken.
"Christopher Spencer’s Spinoza: The Apostle of Reason (1994) is the second film to be shown in the In Defense of Philosophy series. Written by Tariq Ali, the film presents the life and thought of Baruch Spinoza against the turmoil of seventeenth-century Europe. A fascinating modern man, Spinoza challenged orthodoxy in both religion and politics, angering his traditional contemporaries. Spinoza’s remarkable intellectual legacy has influenced thinkers as varied as Ludwig Wittgenstein, Gilles Deleuze, Albert Einstein and John Berger." [van Tate Modern]
Lees verder...Spinoza-cartoon geknutseld
Ben zo vrij geweest wat aan een bestaande cartoon te knutselen...
Oké, de historische volgorde was wel omgekeerd...
Lees verder...Spinoza, hype of held?
Vorig jaar studeerde Reneé van Nus af aan de Rijksuniversiteit Groningen binnen de vakgroep Geschiedenis van de filosofie op een scriptie Spinoza, hype of held? Een kritische analyse van het populaire beeld van Spinoza.Ik ben er wel nieuwsgierig naar, maar kan geen e-mail of ander adres van haar vinden. Daarom probeer ik eens of het wellicht lukt om langs deze weg een contact te leggen.
Ik neem hierna van hier de samenvatting over. Iets daarin doet mij de wenkbrauwen fronsen, maar ik zou me graag laten verrassen.
SamenvattingDeze scriptie gaat over het mensbeeld van Spinoza, een buitengewoon gecompliceerd beeld, waarover men zeer verschillend kan denken. Diverse interpretaties inclusief die van de schrijfster passeren de revue.
Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de volgende kwesties:
Lees verder...Vandaag sterfdag van Spinoza
Vandaag staan we even stil bij het overlijden 334 jaar geleden van Benedictus de Spinoza. Hij stierf op 21 februari 1677.
Hier zijn portret zoals het vanaf ongeveer 1680 werd bijgevoegd in de Nagelate Schriften.
Menno ter Braak (1902 - 1940) en Spinoza
Op 22 juli 2009 had ik een blog “Menno ter Braak (1902 - 1940) over zijn bezoek aan Het Spinozahuis in mei 1935.” Ter voorbereiding op de zomercursus "Spinoza en de literatuur, is het wellicht zinvol om de vraag te stellen: schreef Ter Braak meer over Spinoza?
Nu sinds 22 november 2010 de aparte website www.mennoterbraak.nl is gelanceerd, waarop alles, maar dan ook letterlijk alles van deze invloedrijkste literator uit het interbellum gedigitaliseerd staat, kunnen we daarop eens gaan speuren. Zowel de vele teksten die hij voor Het Vaderland en andere bladen schreef, de opname ervan in latere boeken, en tenslotte ook nog eens de opneming in de verzamelde werken… het staat er allemaal keurig gedigitaliseerd.
Het wordt nu wel heel eenvoudig om, met behulp van het zoekprogramma Google door deze grote digitale vijver te vissen naar het voorkomen van de naam Spinoza of de term Spinozisme. Welnu ik heb dat karweitje graag gedaan en met dit blog promoveer ik op het onderwerp “Menno ter Braak en Spinoza.” Daarbij zal blijken dat Ter Braak goed beschouwd eigenlijk weinig met Spinoza op had. Eigenlijk alleen die stilte in dat Spinozahuisje… Eduard de Perron wilde in zijn briefwisseling met zijn vriend Ter Braak nog wel eens melden dat hij met genoegen in de Ethica aan het studeren was, van Ter Braak horen we zulke dingen niet.
Dat verhaaltje over zijn bezoek aan Het Spinozahuis in mei 1935 is eigenlijk het belangrijkste wat hij ons over Spinoza te zeggen had. Hij kwam meermalen op die ervaring terug - vooral op de stilte die er heerste.
Enfin, laten we de teksten eens nalopen. Ik breng ze, waar mogelijk, in chronologische volgorde. De term Spinozisme komt niet voor; Spinozist 1x (hier), platonisch-spinozistisch 1x (hier); Spinoza enige tientallen malen (nauwkeuriger: 51x, waarvan 30x in dat Spinozahuisje-verhaal en dus - als we die er even aftrekken - komt de naam van Spinoza 21x in zijn vele overige stukken voor).
Lees verder...Spinoza's boodschap over de vrije wil komt kennelijk niet goed uit
Hier mijn bespreking van het boek van Tjeerd van der Laar en Sander Voerman: Vrije wil: discussies over verantwoordelijkheid, zelfverwerkelijking en bewustzijn [Lemniscaat, 2011]. Het boek ter voorbereiding op het eindexamen voor het VWO examen filosofie in de periode 2012-2015. [zie hier eerder blog bij het verschijnen; en hier blog met achtergrondinformatie]
Onder de indruk ben ik van de kennis en het nadenken dat geïnvesteerd is in dit boek. Het is helder en systematisch opgezet en behoorlijk bevattelijk en goed uitleggend geschreven. Daar heb ik grote bewondering voor. De kernbegrippen waarover al geruime tijd consensus bestaat, vooral beïnvloed door de Angelsaksische taalanlytische wijze van filosoferen, werden er adequaat gehanteerd en goed uitgelegd: (in)compatibilisme, (hard) determinisme, libertarisme, epifenomenalisme e.d..
Drie manieren van benaderen (drie begrippen) van de vrije-wil-thematiek ordenen de materie in drie hoofdstukken: 1e vrije wil als voorwaarde voor verantwoordelijkheid (Hume, Kant, Pereboom, Nagel e.a. en vooral de betekenis voor het strafrecht); 2e vrije wil als zelfverwerkelijking (Mill, Sartre, Taylor); 3e vrije wil als bewuste aansturing (Descartes, Dennett).Teleurgesteld ben ik door de eenzijdigheid ervan.
Lees verder...'De Nagelate schriften' van Benedictus de Spinoza nogmaals gedigitaliseerd
28 april 2009 bracht ik het blog dat bij de DBNL Baruch de Spinoza, Nagelate schriften. z.p., 1677, gedigitaliseerd werd aangeboden. Daarvoor werd het (of een?) exemplaar van de Universiteitsbibliotheek Leiden gescand.Een gezuiverd OCR-bestand is, fraai opgemaakt, als PDF te downloaden.
… plots allemaal nazaten van Spinoza…
Indrukwekkend artikel van Ramsey Nasr vandaag in de NRC en De Standaard over hoe “onze vrijheid een dictatuur vormt.” Hij geeft Nederland op z’n donder… Hoezo multiculturele samenleving mislukt? En wat betekent voor ons ‘vrijheid’ nog.
“Als het ons uitkomt, zijn we plots allemaal nazaten van Spinoza, dan schuilt er een Vondel in ieder van ons. Het is makkelijk trots zijn op iets waar je zelf niets voor hebt gedaan."
Zie zijn van verontwaardiging doordrenkt artikel in De Standaard.
Etienne Vermeersch en Herman De Dijn op de (ideeën)vuist – ook via Spinoza
Op 21 september 2010 wijdde ik al een een blog aan een ingezonden brief van Herman De Dijn, waarbij ik de indruk kreeg dat hij kardinaal Daneels, die nogal scherp aangevallen werd op zijn houding in de seksueel misbruik-zaken, wilde helpen - op een in mijn ogen betwistbare manier. ‘Vrienden van de geest’, zo noemden Godfried Danneels en Herman De Dijn elkaar. 'Het is alsof er een harmonie préétablie tussen ons bestaat', zei de kardinaal ooit in een interview in 2008 met De Standaard.
De kranten geven niet steeds inzage via internet, maar de actoren hebben hun stukken tevens op eigen website gepubliceerd.
Lees verder...Hoe zou alles er uit gezien hebben zonder de Verlichting?
Johan Frederik Hennert (1733 – 1813) hervormde het Spinozisme omzeep
Hennert over Spinoza: "Had hij zich door de ondervinding en het gemeen verstand laaten leiden, ach! welke voortreffelijke werken had men niet van dien schranderen man moogen verwagten." *)
Utrechtse professor in filosofie en wiskunde die zich ook met Spinoza’s filosofie heeft bezig gehouden. Hennert werd geboren in Berlijn. Zijn ouders wilden het liefst dat hij rechten studeerde, maar hij voelde meer voor wiskunde en krijgskunde. Hij had les van Euler en ontwikkelde affiniteit voor Franse filosofen als La Mettrie en Voltaire.
Hennert stelde zich ten doel de filosofie te populariseren. Daartoe schreef hij onder de titel Uitgeleezene Verhandelingen zes delen, waarvan het eerste verscheen in 1780 en het laatste in 1795. Daarin nam hij vertalingen op van de Handelingen van de Berlijnse Koninklijke Academie van Wetenschappen. maar ook eigen essays en commentaren.
Van Leibniz en Wolff moest Hennert niets hebben. In 1755 trok hij naar Frankrijk om er meer wiskunde te leren. In Nederland startte hij als privaatdocent aan de Universiteit van Leiden. In 1764 werd hij professor wiskunde en astronomie in Utrecht. Wiskunde was zijn eigenlijke professie. Als filosoof beschouwde hij zichzelf als amateur. Beide scheidde hij van elkaar, volgens Krop, hoewel de inaugurale rede die hij in 1765 in het Latijn gaf en die in het Nederlands werd uitgebracht door het letterminnend genootschap Unitis Conatibus Scientiæ excultæ nectuntur, als onderwerp opgaf “Betogende de noodzakelykheid, om de Beoeffening der Wiskunste, met eene goede opvoedinge gepaart te doen gaan” en behoorlijk wat wijsbegeerte bevatte [cf hier]. Hij publiceerde veel over wiskunde en technische onderwerpen. Over filosofie schreef hij een Latijns handboek voor zijn filosofieonderwijs. Hij vertaalde James Beattie’s Elements of moral sciences (1790) tot Grondbeginzelen der Zedelyke Wetenschappen (1794) en schreef een essay Dissertatio de sensu morali in de prijsvraag van het Stolpiaansch Legaat.
Daar hij de grenzen van de zintuigen en van het verstand onderkende werd hij (o.a. door Nieuwenhuis) kritisch filosoof genoemd, maar anders dan Kant, daar wijst Krop op, hanteerde hij een elegante en nauwkeurige stijl. Ook werd hij als empirist en common sense-filosoof gezien, maar hij was en bleef wetenschapper. Hij geneerde zich echter niet om door gewone mensen begrepen te worden. Een Verlichter dus – een die zich ook serieus met Spinoza verstond.
Lees verder...Umberto Eco las in de Ethica een 'fabula'
Volgens mij verkoopt Umberto Eco in Lector in fabula over Spinoza’s Ethica enigszins fabuleuze onzin. Ik weet niet of Herman De Dijn (in: 'Umberto Eco in Leuven') iets dergelijks stelt in zijn bijdrage aan de in 1999 gehouden conferentie “Eco in fabula” waarvan in 2002 het boek verscheen F. Musarra, e.a. (ed.), Eco in fabula: Umberto Eco in the humanities. [Leuven University Press, 2002, p. 17-18].
In Lector in fabula (Bert Bakker, 1989, oorspr. 1979) gaat het Eco erom de actieve rol van de lezer in het interpretatieproces te betrekken. Hij wil de lezer – zij het met beperkingen - ín de tekst plaatsen. Nadat hij het over van alles heeft gehad, o.a. over dat een tekst een product is waarvan de interpretatie deel moet uitmaken van het generatieve proces, en over de rol van de ‘model-lezer’ die een auteur altijd bij zijn schrijven zal incalculeren als degene die medewerking zal verlenen om bij zijn actualisering van de tekst interpretatief dezelfde weg af te leggen als hijzelf (de auteur) bij het genereren ervan heeft afgelegd, schetst hij kort hoe volgens Aristoteles in zijn Poetica er in een vertelling slechts ‘één actant’ (handelende speler), een beginstand en een reeks zich in de tijd voltrekkende en uit oorzaken voortvloeiende veranderingen en tenslotte één eindresultaat hoeft te zijn.
Spinoza in de Humanistische Canon
De Humanistische Canon, een initiatief van het Humanistisch Verbond i.s.m. het Humanistisch Archief werd op 21 juni 2010 (wereldhumanismedag) gestart. De Canon is bedoeld om een overzicht te geven van de geschiedenis en de actualiteit van het humanisme.
De Canon bestaat uit ‘vensters’ en ‘werken’. Vensters geven een belangrijke periode, gebeurtenis, onderwerp of ontwikkeling weer. Ze vormen de 'ingang' in de Canon. Per venster zijn exemplarische werken gekozen, het betreft boeken, films, wetswijzigingen, personen, kunstwerken etc.
In het venster over de Verlichting, wordt aandacht gegeven aan:
· Spinoza, Ethica (1677)
· Voltaire
· Baron D'Holbach (moet nog worden ingevuld)
· Immanuel Kant
· Encyclopedie: Diderot & D'Alembert (1751 - 1772)
Nog maar een paar dagen geleden is de pagina over Spinoza aangebracht. De tekst is geschreven door Siebe Thissen. Ik neem hier zijn slotalinea’s over:
Lees verder...Allan Nadler verzet zich tegen hoe David Biale met Spinoza omgaat
Over Allan Nadler, rabbijn, professor in religie en directeur van het Jewish studies program van de Drew University - en ergens familie van Steven Nadler - had ik eerder blogs [op 14 juni, 15 juni en 17 juni 2008].
Gisteren verscheen van hem in The Jewish Daily Forward een tamelijk verontwaardigde en vernietigende recensie over het boek van David Biale: Not in the Heavens: The Tradition of Jewish Secular Thought [zie meer daarover in dit blog]. Hij vindt dat Biale er een potje van maakt en op de vraag “Is There a Secular Jewish Tradition of Centuries?” maar wat in elkaar flanst. Ik haal uit die bespreking het stukje dat Nadler aan Spinoza wijdt. In het volgende is dus Nadler aan het woord.
Vooral over Spinoza die hij door z’n hele boek heen weeft, zou Biale zich – ondanks alle bewijzen van Spinoza’s volledige breuk met het jodendom – voegen in de rij van romantici uit de voorbije twee eeuwen die hem weer een centrale plaats in het pantheon van joodse filosofen wilden teruggeven. Vooral in het ‘preken’ van de intellectuele liefde tot God zou Spinoza de traditionele joodse deugd van ahavat ha-shem (de liefde van God) hebben hertaald. Hij kwam dan wel in opstand tegen de joodse religie, maar bleef uiteindelijk dicht bij huis.
Lees verder...Een nog niet officiële 'Maastrichtse Spinoza Kring'
Sinds kort neem ik deel aan een klein groepje van vier oudere heren uit Maastricht e/o die samen de Tractatus theologico-politicus lezen. Vandaag bespraken we de hoofdstukken 4 t/m 6: 4 over de goddelijke wet, 5 over de ceremonieën en 6 over wonderen. We gebruiken uiteraard de vertaling van Fokke Akkermans: het Theologisch-politiek traktaat.
Ik heb inmiddels al enige malen de TTP gelezen, maar het is heel fijn om over wat je gelezen hebt met elkaar te spreken en wat moeilijker lijkende passages aan elkaar te verduidelijken. De anderen zijn al wat langer zo bezig; ik bevond me vanavond voor de twee keer in dit gezelschap.
We begonnen ermee dat het artikel van Akkermans in de recentste uitgave van de Ver. Het Spinozahuis juist over het 4e hoofdstuk van de TTP, waarmee we onze bespreking vanavond begonnen, zo’n fraaie analyse had gegeven en het aardig typeerde als ‘het diepste hoofdstuk’ van de hele TTP. En zo bemerkte ik vanavond dus dat we alle vier lid zijn van de Ver. Het Spinozahuis. Misschien – wie weet - ontwikkelen we ons nog eens tot een Maastrichtse Spinoza Kring. Maar daar hebben we vooralsnog geen haast mee.
Ik vind het wel heel bijzonder dat we iemand in de groep hebben die louter door kritisch lezen van een passage ontdekte dat die wel een vertaalfout moest bevatten.
Lees verder...Themanummer ANTW "Kantiaanse Verdediging van de Vrije Wil" in aantocht
In vervolg op vorige blogs hier informatie waarop ik door een bezoeker van het weblog geattendeerd werd en waaruit ook weer blijkt hoe het onderwerp 'de vrije wil' in de belangstelling staat.
Dit jaar viel de keuze van de ANTW-redactie op prof. Pauline Kleingeld, hoogleraar filosofie aan de Rijksuniversiteit van Groningen, die een tekst schreef met als titel "Een Kantiaanse verdediging van de vrije wil".
Belangstellende filosofen kunnen het artikel opvragen en een commentaar inzenden. De deadline hiervoor is 30 april 2011.
Lees verder...De vrije wil bestaat [ ] wel [ ] niet
Zoals ik al eerder voorspelde zal de komende tijd meer en meer het thema van het al dan niet bestaan van de “vrije wil” aan de orde worden gesteld.
De illustratie leen ik van de website van de universiteit Tilburg, waar Victor Lammer op 31 januari j.l. een lezing gaf over, u raadt het al: De Vrije Wil Bestaat Niet.
_________________
Bij het Studium Generale van de Universiteit Utrecht loopt een lunchreeks “Broodje brein - Lichaam en geest” (“Wat zegt de moderne geneeskunde over de scheiding tussen lichaam en geest? Wat vertelt de neurologie over het bestaan van de vrije wil? Hoe leren verschillende disciplines als de biologie, de literatuurwetenschap en de sociologie van elkaar als het gaat over identiteit en het zelf?”)
Daarvoor zal op woensdag 23 februari Dr. Thomas Müller (Wijsbegeerte, UU) spreken over: De vrije wil.
Hij zoekt een nieuwe benadering van de vrije wil vanuit filosofisch perspectief, die past binnen een natuurwetenschappelijk wereldbeeld.
Hij ontving 1,5 miljoen Europees subsidiegeld voor filosofisch onderzoek naar vrije wil. [zie daarover dit blog van 20 aug. 2010]
Lees verder...Johannes Kinker: 'Vrijheid- en noodlotsleer kunnen nevens elkander bestaan'
In het blog van twee dagen terug over Bernardus Nieuhoff citeerde ik van Ferd. Sassen en Siebe Thissen dat diens boek Over Spinozisme (1799) zonder gevolg bleef. Helemáál zonder gevolg bleef het echter niet.
In het artikel van Heine Siebrand dat ik in dat blog over Bernard Nieuhoff citeerde, had ik kunnen lezen, dat Johannes Kinker in het Magazijn voor de Critische Wijsbegeerte van predikant-filosoof Paulus van Hemert (1756-1825) in 1800 kritiek op Nieuhoff’s boek uitte, er “zijn zeer lange Spinoza-gedicht God en Vrijheid” in plaatste, met de voordracht waarvan hij in Felix Meritis grote bijval oogstte. Dit werd voor mij aanleiding om naar meer informatie hierover op zoek te gaan. In een uitvoerige aantekening vermeldde Kinker dit gedicht juist naar aanleiding van dit boek van Nieuhoff te hebben gemaakt:
"Een gezegde van den Hoogleeraar NIEUWHOFF , in zijn werk over spinozisme, gaf aanleiding tot dit Dichtstuk. Hij zegt daar (bl. 149): ‘Ter omkeering van het spinozisme kan men, wil men streng zijn, zeer kort de zaak afdoen. Men betooge slegts, dat God eene eigenlijk vrije, zedenlijk vrije [scheppende] waereldoorzaak zij, die al wat is, eens deed voordkomen - deze waereld, als het bestvoegend middel, naar de keuze zijner oneindige wijsheid, ter bereiking van het door Gods algenoegzaamheid zelve vrijwillig bestemde doel - of, dat God zedenlijk vrij is.’ - ‘Staat deze waarheid (laat hij er op volgen) dan valt het spinozisme.’ "
Dit gedicht met lange aantekening dat werd opgenomen in Johannes Kinker, Gedichten [Johannes van der Hey, Amsterdam 1819-1821] is gedigitaliseerd te vinden bij DBNL en bij books.google.
Graag vul ik mijn eerdere blog van 5 febr. 2009 over "Johannes Kinker (1764 - 1845) kantiaan & spinozist" met dit nieuwe blog aan. Siebe Thissen heeft meermalen - en ik heb er in dat eerdere blog over Kinker voldoende aandacht aan besteed - beschreven dat Johan Kinker “zijn kantianisme verrijkte met de denkbeelden van Spinoza.” Nergens betrekt Thissen daarbij diens leerdicht “God en vrijheid”(1800) - wel diens leerdicht “Het Alleven of de wereldziel” (1812).
Lees verder...’Ik bén mijn brein niet’ (sommige neurologen denken van wel)
Ook dagblad Trouw heeft vandaag een impressie van de Studiedag Filosofie van 9 februari, waarop voor docenten de boekjes werden gepresenteerd bij de VWO-filosofie-examens van 2012 t/m 2015 die over de vrije wel zullen gaan [zie ook dit blog]. De krant gebruikte daarbij voor de kop de uitspraak van hun columnist Bert Keizer („Nee mevrouw, ik bén mijn brein niet”). Keizer, auteur van een van de teksten in het begeleidende boekje "Hoezo vrije wil?", zat ook in het panel van die studiedag.
Ook uit dit stuk wordt niet duidelijk of Spinoza nog meetelde in het debat.
Het artikel maakt deel uit van de reeks waarin Trouw de gevolgen van de door neurologen veronderstelde dood van de vrije wil onderzoekt. Zie dossier "De dood van de vrije wil"
Albert Verwey (1865-1937) Bij de Dood van een Vriend
Reeds driemaal eerder had ik een blog over een Spinozistisch dichtwerk van Albert Verwey (zie de links erheen aan het eind]. Reeds jong was Verwey geïnteresseerd in Spinoza en hij bleef dat tot op hoge leeftijd.
Dat blijkt bijvoorbeeld uit de laatste strofe van het titelgedicht van zijn bundel uit 1935 - hij was toen 70 jaar en het was niet zijn laatste werk - Het lachende raadsel [Uitgeverij vh. C.A. Mees, Santpoort 1935]:
Heb 'k dan 't wereldkluwen nu ontwonden?
O neen. Maar toonde als lachend raadsel aan:
Dat schoonst en vrijst zijn wie het vastst gebonden
De wereldwindingen ten einde gaan.
Maar het blijkt wellicht nog sterker uit het eerste in een kleine cyclus van drie gedichten in diezelfde dichtbundel, "Bij de Dood van een Vriend", die hij wijdde aan de dood van zijn vriend Stefan George. Dat eerste gedicht begint met een citaat in het Latijn: Nihil certo scimus bonum esse nisi id quod ad intelligendum revera conducit. Het zijn woorden uit Ethica IVp27 en precies zo gecomprimeerd komen ze voor in het bewijs bij deze stelling: “Wij weten niet zeker, dat iets goed is behalve dan van datgene, wat inderdaad tot begrip leidt [vert. combinatie van Dionijs Burger en Nico van Suchtelen].
Het is aandoenlijk hoe hij zijn vriend vraagt om Spinoza namens hem te groeten – en in de laatste strofe het even aandoenlijke antwoord van zijn vriend.
Lees verder...Deel twee in de serie van The Guardian over Spinoza
Miracles and God's will
Spinoza's belief that miracles were an unexplained act of nature, not proof of God, proved dangerous and controversial
Het gaat over Hoofdstuk 6 van de TTP en Spinoza's "claim that God's will and natural law are one and the same thing."
Haar eerste stuk kreeg wel 385 reacties! Ik heb er wat doorheen gescrolld en kwam af en toe boeiende, deskundige commentaren tegen. Spinoza is behoorlijk 'in'.
Als de Spinozafilm nog doorgaat: dan waarschijnlijk zonder hoofdrolspeler Ramsey Nasr
Tegen het eind van 2008 was het in vele media groot nieuws: Ramsey Nasr speelt Spinoza in komende film van Rudolf van den Berg. Januari 2009 werd Nasr gelanceerd als de nieuwe Dichter des Vaderlands; hij zal dat voor vier jaar blijven.
Op 5 november 2009 schreef ik het blog: Spinozafilm zal waarschijnlijk pas voorjaar 2011 gedraaid worden. Heel lang heeft op de webpagina met ‘nieuws’ van Ramsey Nasr deze mededeling gestaan: “De film over Spinoza, waarin Nasr de hoofdrol zal vertolken, zal naar alle waarschijnlijkheid pas in het voorjaar van 2011 gedraaid worden. “
Nu dat voorjaar er straks toch aan zal komen, ging ik eens kijken of er op de website van Ramsey Nasr nadere mededelingen werden gedaan. En wat blijkt: het eerdere lang volgehouden bericht is eenvoudig verdwenen. Met stille trom – zonder enige verdere informatie.
Lees verder...Spinoza met fiets
Marijke Verschoor (1953), kunstenares in Den Haag, maakt muurschilderingen, schilderijen en houtsnedes. Ze geeft teken- en schilderlessen voor kinderen én biedt schildervakanties in Frankrijk.
Zij maakte in 2008 ondermeer deze houtsnede "Spinoza met fiets" [35x16cm]. Die fiets vind ik er zo aardig bij, want aan het hek om het Haagse Spinozabeeld staan altijd wel een of meer fietsen - alsof ze bij elkaar horen. [Geleend van haar website]
De Haagse Beeldbank laat een afdruk in iets andere kleur zien.
Bernard Nieuhoff (1747 – 1831) schreef 'Over Spinozisme'
Hoogleraar in de wijsbegeerte te Deventer (1775), in de wijsbegeerte en de wis- en sterrenkunde te Harderwijk (1775). Patriot. Lid der Nationale Vergadering van de Bataafse Republiek (1796). Aanhanger van de common-sense-filosofie.
Ineens is daar in 1799 een boek van Bernardus Nieuhoff Over Spinozisme. De eerste 30 jaar van de 18e eeuw was er een zekere (anti-)Spinoza-Welle geweest. Daarna was het stil geworden. De Duitse Spinozismusstreit had hier geen weerklank gevonden. Alleen Nieuhoff deed met dit boek een duit in ’t Duitse zakje, maar enige respons kreeg hij op dit werk niet. Ik citeer wat Sassen hierover schreef:
“De hoge waardering van persoon en werk van Spinoza, die zich na het ongunstig oordeel van vele van zijn tijdgenoten voor het eerst in de tweede helft van de 18de eeuw vooral door den invloed van Lessing en Goethe in Duitsland baan had gebroken, heeft aanvankelijk in ons land nauwelijks enigen weerklank gevonden. De eerlijke poging van den Harderwijksen hoogleraar B. Nieuhoff om een objectieve uiteenzetting van Spinoza's leer met een onbevooroordeelde critiek te verbinden en den wijsgeer tegen de ook hier zo vaak herhaalde beschuldiging van atheïsme te verdedigen (Over Spinozisme, Harderw., 1799) bleef zonder gevolg.” 1) Ook volgens Siebe Thissen speelde het geen rol in de latere, 19e eeuwse Spinoza-receptie.2) Lees verder...VWO-examenprogramma filosofie 2012-2015 weer zonder Spinoza?
Op 12 november 2010 had ik een uitgebreid blog, waarin ik informatie bijeenbracht over voorbereidingen op het VWO-examenprogramma filosofie dat vanaf 2012 geconcentreerd zal zijn op het onderwerp ‘vrije wil’. Ik refereerde naar de discussie die het lopende examen-onderwerp “Rede en Religie” opriep, waarbij het begeleidende boek van Leezenberg Spinoza niet behandelde! Foei. Zou dat nu anders gaan? Ik gaf mijn blog de titel mee: “Spinoza... toonaangevende visie in 'vrije wil'-debat?”
Welnu, inmiddels zijn de voorbereidingen alweer een schrede verder. Deze week, op 9 februari, werd voor docenten een Studiedag Filosofie gehouden over dat nieuwe vwo-examenthema voor de examenjaren 2012-2015: Vrije wil. [Zie het programma]
Tevens werd diezelfde dag een begeleidende bundel van Maureen Sie (Red.) 'Vrije wil. Hoezo?' gelanceerd, waarin hoofdstukken van Ybo Buruma, Jan Bransen, Stefaan Cuypers, Ger Groot, Bert Keizer, Gerben Meynen en Marc Slors.
Antoinette Brummelink had er een aardig stukje over deze studiedag in de rubriek “Debat van de week” in de NRC Handelsblad, zo liet Wim Klever mij weten.
Lees verder...Spinoza en "de kracht van het gemeen"
Is het niet een schitterende coïncidentie dat juist op de dag waarop het Egyptische volk het resultaat van zijn zolang volgehouden krachtsvertoon binnensleept, de Italiaanse site Foglio Spinoziano een van 28 febr t/m 2 maart te houden Internationale Conferentie (Convegno Internazionale) aankondigt over het thema:
Spinoza. La potenza del comune
Bert Keizer: kijk eens om naar Spinoza
Zeer regelmatig mengt Trouw-columnist, medicus en filosoof Bert Keizer zich in het hersenen-geest-debat. Regelmatig, ook vandaag weer, in zijn column “Scheep hersenen niet op met een geestelijk leven,” wijst hij op foute stellingen (brains zíjn de geest) of verkeerde vraagstellingen als ’hoe maken de hersenen de geest?’
“’Hersenen maken Geest’ staat op één lijn met ’Nier schrijft roman’,” aldus Keizer, die erop wijst dat het al van bij de Grieken mis ging: die joegen Geest en Stof uiteen.
Hij eindigt dan met: “Ik wil dat soort uitdrukkingen over de hersenen vermijden waarin ze opgescheept worden met geestelijk leven of aan het werk gezet om geestelijk leven te maken. De vraagstelling is doorwoekerd met allerlei onuitgesproken aannames die verdere exploratie even nutteloos als onmogelijk maken.
Kijk maar naar wat deze vraagstelling tot nu toe heeft opgeleverd: niks.
Nou, stel jij de vraag dan eens anders. Dat kan ik niet, daar moet je een groot filosoof voor zijn.”
Lees verder...Wie weet meer van deze Spinoza?
Door David Fishler gefotografeerd op 10 jan. 2010 in Toledo, Spanje; gaf het 't onderschrift mee: "Spinoza! He noza something I dont"
- geplaatst op picasaweb
Spinoza in haardracht van bont
Het Belgische bontbedrijf Pelsland zegt donker nertsbont beschikbaar te hebben gesteld aan de Zeeuwse kunstenares Eveline van Duyl die ermee haar Spinozabuste van een flinke haardos kon voorzien.
Zie hier ook de andere beelden van filosofen die Eveline van Duyl maakte.
Lees verder...Kende Nederland eind 18e eeuw ook een Spinozismestrijd?
De Spinozismusstreit die in Duitsland door Jacobi’s Spinozaboekje in 1785 begon, en die door Moses Mendelssohn omgevormd werd tot een Pantheismusstreit, maakte dat het beeld van Spinoza kantelde en er voor het eerst openlijk kon worden toegegeven dat men zich als Spinozist zag. Daarbij draaide het beeld van Spinoza van de alom verguisde atheïst 180o om tot zelfs de gottbetrunkener Mensch van Novalis. Tegelijk werd het Spinozabeeld tevens van materialist (a la D’Holbach en Diderot) omgebouwd tot idealist – een “Transcendentale Idealist” volgens Kant (wat hij daarmee ook bedoeld moge hebben) en volgens Hegel, dan zijn we al een tijdje verder, startte elke filosoof met Spinozisme of hij was geen filosoof.
Het verhaal is – althans onder Spinozisten – ruim bekend.
Tezelfdertijd ongeveer zou er in Nederland een vergelijkbare omwenteling in het Spinozabeeld hebben plaats gehad. Het is de verdienste van Henri Krop daaraan een studie te hebben gewijd: “A Dutch Spinozismusstreit: the new view of Spinoza at the end of the eighteenth century” [In: LIAS 32 (2005), 1, p. 185 – 211]. In die minder bekende Nederlandse Spinozastrijd zouden rollen zijn gespeeld door:
Ÿ Francois Hemsterhuis (1721-1790), de eerste Ned. Filosoof die een ander beeld van Spinoza bracht
Ÿ Johan Frederik Hennert (1733 – 1813), Utrechtse professor in filosofie en wiskunde
Ÿ Bernard Nieuhoff (1747 – 1831), filosofieprofessor in Harderwijk, schreef Over Spinozisme
Lees verder...
Still uit video Heeft Jan Swammerdam Spinoza ontmoet?
Zoals zo vaak gebeurt: je speurt naar het een en vind het ander.
Zo ontdekte ik gisteren dat het fraaie boek (en dikke turf van een proefschrift) van Mirjam de Baar, “Ik moet spreken.” Het spiritueel leiderschap van Antoinette Bourignon (1616 – 1680) vrij in PDF-formaat downloadbaar staat bij de Rijksuniversiteit Groningen. Ik heb het boek een paar jaar geleden, toen het in de ramsj kwam, met groot plezier gelezen. Je komt er veel uit te weten over het godsdienstig zoeken van velen in de 17e eeuw.
Haar boek geeft ook veel informatie over de natuuronderzoeker Jan Swammerdam, die geruime tijd onder invloed stond van de mystica en charletanne Bourignon. In april 1673 had hij contact met haar gezocht daar hij in 
tweespalt verkeerde tussen enerzijds zijn drang naar natuuronderzoek en anderzijds zijn twijfel of dat wel goed was voor zijn zielenheil. Later, toen hij meer met haar in contact stond, liet hij haar aan God, met wie zij beweerde rechtstreeks gesprekken te voeren, vragen of Hij het eigenlijk wel goed vond dat de geheimen van zijn natuur door onderzoekers zoals hij werden ontrafeld. Volgens Bourignon kon hij dat voor zijn zielenheil beter opgeven. In 1675 begaf hij zich naar Bourignons religieuze vestiging in Sleeswijk Holstein.
In haar boek vermeldt De Baar: “Eric Jorink heeft de prikkelende stelling opgeworpen dat Swammerdam tijdens zijn studietijd ook Spinoza persoonlijk moet hebben leren kennen, al zijn hiervoor geen directe bewijzen voorhanden.”(p. 369)
Lees verder...Nogmaals Spinoza als ultimum der Verlichtingsfilologen
In een reactie op het blog dat ik schreef n.a.v. van het boek van Rens Bod, De vergeten wetenschappen. Een geschiedenis van de humaniora, gaf Adrie Hoogendoorn al een impressie van de lezing die Bod op 1 februari bij het Studium Generale aan de Universiteit Twente gaf over De invloed van de Arabische wetenschap.
Welnu, Rens Bod liet mij weten dat de powerpointpresentatie van deze lezing inmiddels gedownload kan worden. In die lezing (en uiteraard uitgebreider in zijn boek) maakt hij aannemelijk dat de uiterst nauwkeurige Arabische isnad-methode van bronreconstructie via 13-eeuwse scholastische geleerden de Italiaanse humanisten heeft bereikt. De isnad-methode trachtte uit de vele overleveringen (volgens die had Mohammed dit gezegd, wat hij gehoord had van die, die het weer had van die etc) met een aantal kritische criteria een schaal van meest- geloofwaardige Mohammed-uitspraak op te stellen (konden de zegslieden elkaar gesproken hebben... klopte het met wat anderen over hetzelfde hadden gezegd etc.)
Zo is deze isnad-methode vrijwel identiek aan de 15e-eeuwse filologische bronreconstructie van Angelo Poliziano. Deze reconstructiemethode wordt overgenomen door humanisten uit Noord-Europa, waaronder Joseph Scaliger, hetgeen immense gevolgen zal hebben voor het Europese wereldbeeld.
Lees verder...Weer een interview met Rebecca Newberger Goldstein
Vandaag brengt Marjorie Kehe, de boekenredacteur van The Christian Science Monitor’s weekly, een interview met “philosophy professor and biographer of Spinoza” Rebecca Newberger Goldstein over haar boek "36 Arguments for the Existence of God." In dat boek blijft, goed beschouwd, alleen Spinoza's godsbewijs overeind. De interviewster gaat daar verder niet op in.
Rebecca Goldstein, schrijfster van Betraying Spinoza. The Renegade Jew Who Gave Us Modernity, vertelt bezig te zijn aan een boek over Plato die ze dialogen laat houden met denkers en schrijvers door de eeuwen heen, zoals George Eliot. Plato verbande de schrijvers uit zijn utopische staat en meende dat literatuur niets had toe te voegen aan de filosofie – integendeel, dat literatuur juist verderfelijk was. Die opvatting gaat ze in haar volgende boek eens flink bestrijden.
Lees verder...De Dirk van Hasseltsteeg te Amsterdam
De gemeente Amsterdam heeft de ambitie om van het oude centrum weer een plek te maken waar het goed toeven is en waar de stad trots op kan zijn.
Twee jaar geleden werd begonnen met Red Light Fashion Amsterdam. Waar vroeger de prostituees achter de ramen zaten, is nu de nieuwste mode te zien. Veertien toonaangevende mode-ontwerpers showen hun kledinglijnen in voormalige peeskamertjes.
Inmiddels is een verdere sanering ingezet en zijn straten en stegen aangegeven waar raamprostitutie kan worden aangeboden, terwijl die geleidelijk aan in andere straten en stegen zal worden teruggedrongen. Zie op ’t kaartje. En zie daar midden in het gebied de Dirk van Hasseltsteeg liggen die ook van raamprostitutie gezuiverd zal gaan worden.
Wat zou het goed zijn als Amsterdam dan tevens eens serieus speurwerk zou inzetten om te achterhalen in welk pand in de Dirk van Hasseltsteeg de moedige Jan Rieuwertsz zijn boekhandel en uitgeverij had. Hij was ondermeer de uitgever van Spinoza. Dat zou toch uit te zoeken moeten zijn… Hij was NB van 1649 tot 1678 stadsdrukker. In 1678 verhuisde hij naar de Beursstraat.
In zijn tijd droeg de steeg de naam Dirk van Assensteeg en soms liet de uitgever op de titelpagina van zijn boeken drukken:
"Amsterdam bij Jan Rieuwertsz in de Dirk van Assensteeg,
onder het teken van het Martelaarsboek of 'In 't Martelaerboeck’
Professor Cristina Lafont op de Spinoza Leerstoel 2011
In tegenstelling tot een eerder bericht op dit weblog dat prof. dr. Arjan W. Griffioen deze Spinozaleerstoel in 2011 zou bekleden, blijkt dat professor Cristina Lafont deze eer in 2011 te beurt valt. In het kader van de Spinoza Leerstoel zal zij op donderdag 31 maart en donderdag 12 mei 2011 in de Aula van de Universiteit van Amsterdam, Oude Lutherse Kerk, twee lezingen verzorgen. [Zie meer op de website van afdeling Wijsbegeerte van de UvA.
De Spinoza Leerstoel is in 1995 ingesteld door de toenmalige Faculteit der Wijsbegeerte van de Universiteit van Amsterdam, die op 1 november 1997 als afdeling Wijsbegeerte opging in de nieuwe Faculteit der Geesteswetenschappen, een clustering van de Faculteiten der Letteren, Godgeleerdheid en Wijsbegeerte van de UvA.
Lees verder...The Guardian start vandaag een serie over Spinoza
Ze benadrukt Spinoza’s onafhankelijk daar hij een buitenstaander was geworden, niet aangesloten bij enige kerk of wetenschappelijk of ander instituut. Het maakte hem uiterst geschikt om allerlei verward denken, bijgeloof en vooroordelen te onderkennen en aan de kaak te stellen.
Jammer dat ze vervolgens zijn zgn. pantheïsme weergeeft, alsof hij de wereld zou zien als "deel van God". Dat corrigeert ze daarna wel weer enigszins door als het bijzondere van Spinoza te beschrijven dat God en wereld twee verschillende aspecten zijn van eenzelfde werkelijkheid.
Vervolgens gaat ze meteen over op het praktische aspect van Spinoza’s denken: zijn benadrukking van een manier van leven, zoals hij die ook zelf leefde. “Spinoza argues that the way to "blessedness" or "salvation" for each person involves an expansion of the mind towards an intuitive understanding of God, of the whole of nature and its laws. In other words, philosophy for Spinoza is like a spiritual practice, whose goal is happiness and liberation.”
W.D. Snodgrass (1926 - 2009) 'After Experience Taught Me...'
Elke Spinozist, denk ik, herkent hier wel direct de eerste zin van de TIE, de Tractatus de intellectus emendatione (Verhandeling over de verbetering van het verstand). Met het oog op de voorjaarscursus van de Ver. Het Spinozahuis over dit werk van Spinoza lijkt het me passend hier nu aandacht te geven aan dit gedicht.
De Amerikaanse dichter William De Witt Snodgrass, maakte hiermee een heel schrijnend gedicht, waarin hij de eerste regels uit de TIE contrasteert met de legerinstructies aan de recruut.
Voor hij de muzikale opleiding kon beginnen aan de beroemde Juilliard School, waaraan hij toegelaten was, werd hij opgeroepen voor de United States Navy. Na zijn demobilisatie ging hij in 1946 naar de University of Iowa, waar zijn talent voor dichten leraren als Randall Jarrell en Robert Lowell opviel. Hij haalde zijn graad Bachelor of Arts in 1949 en die van Master of Fine Arts in 1953. Hij gaf vervolgens les aan diverse universiteiten en ging in 1994 met pensioen om zich geheel aan schrijven te wijden. Hij is vier keer getrouwd geweest.
Naoorlogs schuldgevoel en het verlies van zijn dochter door scheiding van zijn eerste vrouw brak hem, gaf hem een writer’s block en deed hem in psychoanalyse gaan. Maar deze ervaringen bezorgden hem zijn grote bekendheid wegens zijn zeer persoonlijke gedichten (getypeerd als “confessional verse”), ‘Heart’s Needle’ en ‘After Experience Taught Me...’.
Lees verder...Een Hollandse Spinozastrijd in 1934 rondom J.H. Carp
De regelmatige bezoeker van dit weblog zal wel gemerkt hebben dat ik een tijdje terug soms eens met iets kwam dat ik vond in de digitale krantenverzameling bij de Koninklijke Bibliotheek, te vinden op kanten.kb.nl
Ik sta er van te kijken hoe heel anders de kranten in de eerste decennia van de 20e eeuw gevuld werden. Telkens konden er verslagen in aangetroffen worden van vergaderingen en van lezingenavonden. Zowel de vergaderingen van de Vereniging het Spinozahuis of die andere club, de Societas Spinozana, kom je veelvuldig tegen. Kom daar tegenwoordig maar eens om. Terecht hebben de kranten er in de loop van de tijd voor gekozen om alleen of voornamelijk als er nieuws te melden is daar aandacht aan te besteden. Dat ‘t nieuwe dan in veel gevallen uit hype-achtige onzin bestaat is weer een ander verhaal.
Regelmatig waren er in de jaren ’30 beschouwingen van dr. H. Carp over onderwerpen Spinoza betreffende in de kolommen van Het Vaderland te vinden. En één keer ontstond er in mei 1934 n.a.v. het verslag van een lezing van hem een discussie die je als een soort Spinozastrijd zou kunnen beschouwen. Ik geef daarvan met behulp van dat krantenarchief een kleine impressie.
Lees verder...Van den Enden, Spinoza en de "Acte van Verlatinghe"
Wim Klever wees mij op een ingezonden brief die door NRC Handelsblad werd opgenomen. "De redactie van de NRC heeft nog wat zitten snoeien in mijn brief, maar de kern van mijn reactie is overeind gebleven. Ik had er nog in staan, dat Spinoza zich een goede leerling van meester Van den Enden toonde in zijn verwijzing naar de Hollandse geschiedenis in TTP 18 (in fine) en dat hij, hoewel tweede generatie allochtoon, goed was 'geïntegreerd'!"
Hier die brief. Een link naar het artikel, waarop het een reactie is, kan ik niet aanbrengen daar ik die op de NRC-website niet vind. [Als u op het plaatje klikt, verschijnt het groter].
Lees verder...Weer eens over brein en de illusie van de "vrije wil"
In de serie “over de door neurologen veronderstelde dood van de vrije wil” heeft Trouw vandaag weer een artikel.
Onze neuronen zijn ons te snel af
Over, jawel, neuro-marketing!
“Het Spinozacentrum van de Universiteit van Amsterdam, dat eind september werd geopend, loopt voorop in deze kruisbestuiving van wetenschap en commercie. Naast wetenschappelijke tests wordt er door Neurensics, de onderzoekspoot van marketingbedrijf Lamarque, ook commercieel onderzoek gedaan. Het centrum staat onder auspiciën van neuroloog Victor Lamme, bekend van zijn boek ’De vrije wil bestaat niet’. Lamme is mede-eigenaar van Neurensics.”
Weten we dat ook weer.
Dezelfde oordelen en houdingen die op dit weblog bekritiseerd werden n.a.v. Lamme’s boek De vrije wil bestaat niet, komen langs. Wat ik in zijn boek mistte, de erkenning dat de duiding, de interpretatie van de gegevens met onze gewone mensenkennis geschiedt, wordt hier toegegeven in de beschrijving van het via zgn. ’ijkplaatjes’ begrijpen van de oplichtende gebiedsdelen in het brein. Daar kwam je in zijn boek niets over tegen. Dat is al winst. Verder sta ik te kijken van de naïviteit hoe die neuro-marketeers denken dat je met het in beeld brengen van een vrijpartij (en reken maar dat de hersenen opvlammen) auto’s verkoopt. Die verkopen meet je niet via fMRI-scans...
Enfin, Lamme en consorten incasseren maar.
Melech Ravitch (1893 - 1976) The Excommunication
Reeds tweemaal had ik een blog over de Jiddische dichter Melech Ravitch & zijn bundel Barukh Shpinoze:
Op 7 aug. 2009, met vooral biografische informatie.
Op 11 aug. 2009, met zijn gedicht De geometrische vorm van de Ethica
Het huidige nummer, Jan./Feb. 2011, van het Canadese Outlook, an independent, secular Jewish publication with a socialist-humanist perspective,
heeft o.a. (zie content) een artikel met
A Selection of Yiddish Poetry - Melech Ravitch;
Selections and Introductory Comments by Al Stein [zie hier]
Daarin een vertaling van een deel van zijn Jiddische gedicht The Excommunication. Ik neem het hierna graag over:
Lees verder...Joaquim Maria Machado de Assis (1839 - 1908) schreef Spinoza-sonnet
Machado de Assis was een Braziliaanse schrijver van romans, verhalen en gedichten; tevens criticus. Hij geldt als de belangrijkste Braziliaanse literator uit de negentiende eeuw, had een grote invloed op de Zuid-Amerikaanse literatuur in de twintigste eeuw, maar is bij ons intussen ongetwijfeld de minst gelezen Zuid-Amerikaanse grootheid. Zijn Postume herinneringen van Brás Cubas wordt terecht tot de grote klassieken van de wereldliteratuur gerekend. Deze na de dood geschreven memoires van een gegoede Braziliaan (‘ik ben, in de grond, geen dode schrijver maar een schrijvende dode’) zijn geestig en toegankelijk, terwijl het vol vernieuwingen zit die het modern maken, zoals een onbetrouwbare verteller en meervoudig perspectief. Met de verhalen en romans die Machado schreef nadat hij ‘zijn illusies over de mensen had verloren’ (hij werd ook als pyrrhonist getypeerd), toonde hij zijn meesterschap. Schijn en wezen is een belangrijk thema van Machado’s werk, hetgeen typerend schijnt te zijn voor een mulattenzoon die in een snobistisch-racistische samenleving gedwongen was om zijn bescheiden afkomst te verstoppen onder het masker van de brave burgerman.
Voelde hij zich daarom wellicht verwant met Spinoza?
Op 29 september 1909, een jaar na zijn overlijden, werd een bronzen plaquette aangebracht aan het huis waarin Machado de Assis de laatste 24 jaar had gewoond. Bij die gelegenheid hield de dichter Olavo Bilac (1865 – 1918) een korte toespraak. En daarin gaf hij een prominente plaats aan het gedicht dat Machado de Assis aan Spinoza had gewijd, hetgeen Bilac aanleiding gaf een vergelijking tussen beiden te maken:
“Op een dag beschreef Machado de Assis de figuur van Spinoza in een sonnet van zeldzame schoonheid. Hij toonde ons de filosoof, ernstig en in eenzame afzondering. Die had afgezien van ijdele ambities en verlangens, en denkend verkeerde, gevangen als het ware, in de innerlijke wereld van ideeën. Deze geïnspireerde verzen tonen een ware affiniteit tussen twee geesten van keuze. Onze grote schrijver stond met dezelfde waardigheid in het leven, toonde dezelfde bescheiden onbaatzuchtigheid, dezelfde overgave aan het exclusieve domein van ideeën - en kende dezelfde eenzaamheid, die in bepaalde mannen geen verlegenheid of trots is, maar alleen het verdriet van iemand die erkent te verschillen van het gewone volk en zich gedoemd weet om te leven, zo niet genegeerd, dan toch met het onbegrip van zijn tijdgenoten.” Tot zover Olavo Bilac [Hier]
Lees verder...Spinoza als geesteswetenschapper gecanoniseerd
In het eerste en tot nu toe in de hele wereld enige boek over de geschiedenis van de geesteswetenschappen, Rens Bod, De vergeten wetenschappen. Een geschiedenis van de humaniora [Bert Bakker, 2010], is Spinoza uitdrukkelijk opgenomen om zijn bijdrage tot de filologisch-gebaseerde geschiedwetenschap.
Rens Bod is verbonden aan de Faculteit der Geestesweten-schappen en het Institute for Logic, Language and Computation (ILLC)aan de Universiteit van Amsterdam, tevens professor of cognitive science at the University of St Andrews [zie hier zijn weblog dat dit boek en de activiteiten er omheen begeleidt]
Het is een gigantische, bijna onmogelijke prestatie, zoals die ‘eigenlijk’ niet door één mens geleverd kan worden: een wereldgeschiedenis van 'de geesteswetenschappen’ – een gecomprimeerd historisch overzicht van taalkunde/literatuurwetenschappen, logica, retorica, poëtica, filologie, geschiedschrijving, muziektheorie/musicologie, kunsttheorie/kunstgeschiedenis tot aan media- en cultuurstudies toe.
Niet alleen van Europa en/of het westen, maar ook van India, China, Japan en waar mogelijk Afrika.
En niet alleen, als in een compact compendium, simpel beschrijvend en opsommend, maar principes- en patronen opsporend en voortgang evaluerend.
Ik ben zeer onder de indruk van dit boek.
Lees verder...Lichamelijkheid is onze primaire toestand
Eergisteren had Trouw een interview met de Brusselse filosoof Marc Van den Bossche n.a.v. zijn boek Sport als levenskunst [Lemniscaat, Rotterdam. ISBN 9789047703297; 168 blz] die zegt: „Onze lichamelijkheid is onze primaire toestand en daar kun je aan werken. Door te sporten.” Het is weer een duidelijk voorbeeld van hoe Spinoza buiten het blikveld is blijven liggen – Descartes zat wel, Spinoza kennelijk niet in het curriculum. We lezen: “Vanaf René Descartes speelt het lichamelijke in de filosofie een ondergeschikte rol. Descartes streefde naar zekerheid. Om die te bereiken trok hij alles in twijfel. Er was maar een ding waar hij niet aan twijfelde: ’Ik denk dus ik besta’. Dit is de meest aangehaalde zin uit de moderne westerse wijsbegeerte. In deze definitie van het bestaan bestaat het lichaam niet. In zijn drang naar zekerheid, naar controle, naar beheersing, naar wiskundige formules komen zaken die je niet onder controle kunt krijgen, zoals emoties en lijfelijke ervaringen, op afstand te staan.”
Het is niet dóór Descartes dat het christelijke westen zo cerebraal, rationeel georiënteerd is. Het heeft te maken met de diepgewortelde weerzin tegen het lichaam die al met Plato begon (lichaam als kerker van de ziel), door de stoïci werd bekrachtigd en door de kerkvaders met hun negatieve houding tegenover lichamelijkheid en seksualiteit nog eens extra scherp werd verwoord - waar de kansel graag op insprong.
Johannes [Nicolaüs] Colerus, oorspr. Köhler (1647 – 1707)
“Hij studeerde in de godgeleerdheid te Giessen, Worms en Straatsburg, en werd predikant te Mühlheim a/d Ruhr in 1671. In 1679 was hij eenige maanden luthersch predikant te Weesp, sedert 5 Nov. 1679 te Amsterdam. Met zijne ambtgenooten van Born en Vos bestreed hij den vrijzinnigen Theodorus Dominicus, wiens beroep zij evenwel niet konden keeren. In dien strijd schreef hij: Gottes Heyligh Recht zu der Erbstraffen, vertaald als: Gods heilig regt tot d'erfstraffen (1684). Te midden van twisten in de gemeente over den ban en de ontzegging van toetreding tot het Avondmaal vertrok hij zonder zelfs afscheid te nemen naar 's Gravenhage, waar hij 18 Oct. 1693 zijn intrede deed en bleef tot zijn dood. Mede door zijn toedoen scheidde zijne gemeente zich af van de Fraterniteit en is de ‘Haagsche Unie’ opgericht. Hij verdedigde de eer, doch verwierp de stellingen van Spinoza. De lijkrede op hem is gehouden door Johannes Spitsius en verscheen als: Eer en gedachtenis columne .... (1707), waarachter een gedicht van zijn neef Johannes Christophorus Colerus (zie ald.): De Luthersche Gemeente tot Zaandam in den rouw.
Hij schreef over Spinoza: De waarachtige verrijzenis Jesu Christi uit den dooden, tegen B. de Spinoza en zijne aanhangeren verdeedigt .... op Paaschdag 1704. Beneffens een naaukeurige levensbeschrijving van deezen beruchten wijsgeer (Amst. 1705). Van deze levensbeschrijving verscheen eene uitgave, bezorgd door M.F.A.G. Campbell ('s Gravenhage 1880). Een duitsche vertaling bezorgde W. Kahler (Lemgo 1843); een fransche verscheen te 's Gravenhage in 1706 en is overgenomen in Réfutation des erreurs de Benoit de Spinosa .... avec la vie de Spinosa, écrite par mr. Jean Colerus .... (Brux. 1731). De fransche vertaling is wederom in het duitsch overgezet als: Jean Colerus, Spinosa's Leben aus den Schriften dieses verrufenen Weltweisen .... (Frankf. u. Leipz. 1733).
Drie studiebijeenkomsten over de Tractatus de intellectus emendatione
Tijdens de najaarsvergadering in Rijnsburg [zie dit blog] werd bekend gemaakt dat de voorjaarscursus 2011 van de Vereniging Het Spinozahuis in het teken zal staan van de TIE, de Tractatus de intellectus emendatione (Verhandeling over de verbetering van het verstand).
Af en toe ging ik op de website kijken of al meer over het programma bekend was. Nu zie ik dat als je de maanden maart en april aanklikt die informatie er beschikbaar staat. Het wordt een drietal bijeenkomsten. Ik geef hier de hoofdzaken.
Zaterdag 12 maart 2011 biedt Theo Verbeek een algehele inleiding
Zaterdag 02 april 2011 spreekt Herman De Dijn over de relatie tussen kenleer en ethiek
Zaterdag 16 april 2011 spreekt Henri Krop over het wetenschapsfilosofisch aspect van de VerhandelingLees verder...
Vormen Spinozisten een 'verbeelde gemeenschap'?
Jacob van Sluis, van wie ik onlangs in een blog weer eens vermeldde dat hij samen met Alex C. Klugkist de redactie voerde over de catalogus van De boeken van Spinoza, houdt zich vooral bezig met Frans Hemsterhuis. In het eerste nummer van 2010 van de Achttiende Eeuw (dat pas onlangs verscheen) geeft hij een kroniek of onderzoeksbericht naar studie over Frans Hemsterhuis in de laatste twintig jaar. Vooral de paragraaf over Hemsterhuis en Spinoza was voor dit weblog interessant en zal zeker aanleiding vormen voor komende blogs.
Van Sluis schreef bij zijn verwijzing naar publicaties van Henri Krop over Frans Hemsterhuis: “Krop bewijst hiermee dat hij kan gelden als dé grote kenner van de zeventiende en achttiende-eeuwse filosofie in Nederland van dit moment.” Dit complimentje van een collega die erover kan oordelen, doet nóg meer verlangend uitzien naar de publicatie die Henri Krop aan het voorbereiden is over ‘Spinoza in Nederland.’
Intussen kan ik geïnteresseerde bezoekers van dit weblog erop wijzen dat een boeiend overzichtsartikel van zijn hand “Eenheid in verscheidenheid. Nieuwe visies op de (Nederlandse) Verlichting” dat in 2005 in het Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw [Jaargang 2005. Uitgeverij Verloren, Hilversum 2005, p 53 – 68] verscheen, onlangs bij de DBNL is vrijgegeven.
Lees verder...Arthus C. Caspari schreef Hörspiel "Das Verhör des Spinoza"
Berichten gisteren over het overlijden van Hörspiel-Regisseur Robert Matejka (im Alter von 64 Jahren unerwartet gestorben) doen mij het bestaan van dit hoorspel ontdekken, waarvan Robert Matejka in 1984 de regisseur was (je komt ook de datum 1985 tegen). [Hier en hier]
De schrijver van het hoorspel, Arthus (C) Caspari, geboren in 1921, schreef proza, scenario’s en hoorspelen. Hij ontving de Prix Futura 1987 voor "Das Verhör des Spinoza" (uitgebracht door RIAS Berlin in 1984). In 2006 werd het hoorspel door RIAS Berlin nog eens uitgezonden in een reeks “preisgekrönte Aufnahmen.”
Op meerdere plaatsen is méér informatie over het hoorspel te vinden.
Lees verder...
