Carlos F. Fraenkel biedt veel downloads aan
De aanleiding voor dit blogje was dat ik toevallig stuitte op het Lemma over Spinoza in de Encyclopaedia Judaica Second Edition (22 Volumes). Macmillan Reference USA, 2006:
SPINOZA, BARUCH (Bento, Benedictus) DE (1632–1677) -
is van de hand van Rudolf Smend / Carlos Fraenkel (2nd ed.)
Het omvat 9 tweekoloms pagina’s. Het is, en daar ging ‘t me voor dit blog in eerste instantie om, als PDF op de website van Carlos Fraenkel te vinden. Als ik zoiets tegenkom, geef ik dat graag door.
Maar ik ging ook even verder kijken en zag toen dat Carlos Fraenkel (professor of philosophy and Jewish studies at McGill University) van wie ik al eerder publicaties had gemeld (zie via zoekvenster), een flinke hoeveelheid publicaties van zijn hand op zijn website als downloads aanbied. Veel over Maimonides, veel over Spinoza. Men kan er een heel studieproject over opzetten.
Chapeau
Rikus Koops slaat zijn vleugels als Spinozakundige uit
Rikus Koops, die zoals bekend de Korte Verhandeling hertaalde gaat de Spinozacursus, waarvan hij twee dagen geleden de eerste bijeenkomst had, volgend jaar herhalen. Ook gaat hij als inleider het land in, om te beginnen in het buitenland (in maart 2013 zal hij een lezing over Spinoza geven op een Spinoza-studiedag in Kalmthout - naast Herman De Dijn, Mirjam van Reijen, Paul Juffermans, Sonja Lavaert en Charles Vergeer).
Tevens heeft hij zijn website vernieuwd. Daar is onder 'personalia' iets meer over zijn Spinoza-studies en verdere plannen te lezen.
[Van hoe zijn eerdere website er al fraai uitzag is hier nog een indruk te krijgen].
Berend Hakvoord (? ca. 1660 - 1730) smokkelde Spinoza 'De schole van Christus' binnen
Berend Hakvoord is grotendeels in de vergetelheid geraakt, maar mag door Spinozisten met een glimlach worden herinnerd: om de durf of de onnozelheid waarmee inzichten van Spinoza door hem in een protestantse catechismus werden verwerkt. Maar hij liep uiteindelijk tegen de lamp en werd aangeklaagd wegens vermeende onrechtzinnigheid, sterker: wegens 'klinkklare Spinozismus’.
Het provinciestadje Zwolle was eind 17e, begin 18e eeuw een brandhaard van Spinozisme. Zo vond de Kerkeraad van Zwolle Hendrik Smeek’s Krinke Kesmes (1708) maar “Spinosisterije.” Zwolle was vooral de bakermat van de Zwolse dominee Frederik van Leenhof (1647-1712) die in 1703 het sterk Spinozistisch gekleurde boekje met de titel Den hemel op aarden schreef. Zijn uitgever tevens boekverkoper aan de Grote Markt in Zwolle was Berend Hakvoord (ook Berent, Barend en ook Hakvoort). Maar dat betrof waarschijnlijk maar een bijbaan, want hij was voorzanger in de Grote Kerk en vooral was hij godsdienstonderwijzer (catechiseermeester) die de catechisanten moest inwijden in de christelijk gereformeerde leer. Daartoe had hij een handboekje over 
het christelijk geloof opgesteld, De Schole van Christus. Daarnaast schreef hij ook nog Den staat der kerke (1702) en eerder Gemeene Sendbrieven (1696) – een werkje met richtlijnen voor het schrijven van brieven en stukken dat een enorm succes werd en minstens wel twaalf drukken beleefde. Verder schreef hij de eerste kinderbijbel ooit: Beknopte Kinder-Bybel; Daar in Meest alle de Wegen Gods, den Staat der Kerke, en de Bybelsche geschiedenissen, op een Historische en leerzame wyze, kort en klaarlyk worden vertoond (1703).
'Absolute Democracy' – knutselen met Spinoza
Je komt regelmatig beschouwingen tegen over ‘absolute democratie’. Meestal wordt daarbij verwezen naar Antonio Negri en Michael Hardt die voor hun onderbouwing van de notie ‘Absolute Democracy’ zouden hebben teruggegrepen op Spinoza en met name het 11e hoofdstuk van de Tractatus Politicus. Ik heb Negri wel meer betrapt op manipuleren met woorden uit Spinoza’s werk, zoals wat hij presteerde met ‘multitudo’.
Dat 11e TP-hoofdstuk begint met een sterke openingszin: „Transeo tandem ad tertium et omnino absolutum imperium, quod democraticum appellamus.” Willem Meijer vertaalt dat met: “En zoo kom ik ten slotte tot den derden en meest volmaakten regeeringsvorm, dien wij Volksregeering noemen.”
Wolfgang Bartuschat vertaalt: “Ich gehe nun endlich zur dritten Form des Staates über, zu derjenigen, deren Regierungsform ganz und gar uneingeschränkt ist, die wir Demokratie nennen wollen.”
'Door Spinoza’s lens' op de Boekenbeurs in Antwerp Expo
Tijdens de Boekenbeurs die van morgen 31 oktober t/m 11 november in Antwerp Expo wordt gehouden, zal VRT-radio meermalen vanuit die Boekenbeurs uitzenden. Zo komt het programma Trio 'live uit vanop de Boekenbeurs' op 3 en 11 november, van 12:00 tot 13:00 uur.
Het gaat blijkbaar voorspoedig met de verkoop van het boek Door Spinoza’s lens van Tinneke Beeckman dat pas 11 oktober werd gelanceerd. Het is al toe aan een tweede druk, zo meldt zij op haar blog. En die beslissing is ‘zelfs’ al genomen voordat ik hier mijn leeservaring heb kunnen geven… Ik heb het boek nog geen week in huis, héb een eerste lezing achter de rug, ben sommige delen aan het herlezen om binnenkort met mijn ‘recensie’ te komen. De schrijfster zal ik intussen snel op de hoogte brengen van typefoutjes die ik opmerkte, zodat ze die correcties in de nieuwe drukproeven kan meenemen.
Lotte's recentste Spinoza-tekening
Bij deze afbeelding van Spinoza die Lotte Egtberts gisteren op haar blog met de titel "failure" bracht (wat m.i. niet op de afbeelding sloeg), schreef ze: "is gemaakt met witte en zwarte podlood, verf, pen en houtskool. Het enige waar ik me aan stoor is zijn voorhoofd."
Verder staat er: "Links zie je dat ik deze met een schaar heb geknipt omdat mijn stanleymes (Stanly?) ergens anders in dit huis ligt."
Wel, ik ben zo vrij geweest de afbeelding recht te 'knippen', waarbij wat materiaal aan de zijkanten verloren ging. Als u op de afbeelding klikt, komt u bij haar scheve origineel.
Aan het voorhoofd zie ik niets storends, maar de uitstraling van het gezicht? Mijn eerste indruk was: 'beetje dommig' of - met die heerlijke krullige lokken erbij - 'enigszins schaapachtig'... Maar vanaf mijn tweede en volgende indrukken, vind ik het toch een prachtige afbeelding. Écht Spinoza - liefdevol getekend. (Wilde dat ik zoiets kon.)
Christian Kortholt (1633-1694) zag Spinoza als 'impostor omnium maximum'
ofwel: de grootste bedrieger van allemaal…In het verlengde van het vorige blog over The Atheist's Bible, even een apart blogje gewijd aan Christian Kortholt.
Geboren in 1633 in Bergen auf Femern, op het Duitse eiland van Sleeswijk Holstein in de Oostzee; studeerde theologie in Rostock, Jena, Leipzig en Wittenberg, werd in 1662 hoogleraar Grieks in Rostock en in 1665 hoogleraar in de theologie en prokanselier in Kiel, welke universiteit hij met een feestrede mede opende en waar hij als rector magnificus, een functie die hij vijfmaal bekleedde, in 1694 stierf. Kortholt was er een geliefde docent (wat blijkt uit de snelle daling van het aantal studenten na zijn dood) en behoorde tot de bekendste theologen van de 17e eeuw, maar is in de vergetelheid geraakt. Hij wordt beschouwd als de pionier van het piëtisme in Sleeswijk Holstein, een van de twee stromingen (naast die der Verlichting) die na het einde van de dertigjarige oorlog naast de evangelische orthodoxie ontstonden en die grote invloed op de protestantse kerk en de maatschappij kregen. Korthof stelde zich scherp op tegen de Verlichting, maar hoewel niet heel duidelijk is wat zijn eigen positie precies was, is wel duidelijk dat hij grote invloed uitoefende op de verbreiding van het piëtisme. Hij schreef vele, vooral kerkhistorische, werken, waaronder De persecutionibus ecclesiae primaevae [Kiel 1689], Paganus obtrectator etc, [Kiel, 1698].
Voor Spinozisten is hij vooral de auteur van De tribus magnis impostoribus liber [J. Reumannus, Kiel, 1680],
dat – hoe opmerkelijk weer – in de Duitse wiki niet eens wordt vermeld!
Hierna de tweede uitgave, verzorgd door Sebastian Kortholt [Hamburg, 1701]
Edoardus/Edouard Herbert (Herbert van Cherbury), Thomas Hobbes en Benedictus Spinosa wijst Kortholt aan als dé grote bedriegers, de aartsbedriegers van het christendom en van de maatschappij, waarbij Spinoza de andere twee veruit overschaduwde: hij was de “impostor omnium maximum” en kon beter Maledictus genoemd worden.
Lees verder...Nobelprijs voor de Vrede voor de Europese Unie - gevaar voor democratie?
Misschien lokt de openingszin van de wervingstekst voor een debatavond in de Balie belangstellenden? “Met de recente toekenning van Nobelprijs voor de Vrede voor de Europese Unie en de Amerikaanse verkiezingen in aantocht is het bewaken van onze democratie urgenter dan ooit.” Sommige dingen gaan mij kennelijk boven de pet.
De Balie in Amsterdam heeft een debatserie De Totalitaire verleiding op maandag 26 november 20.30 uur, staan geprogrammeerd: prof. dr. Jonathan Israel (Princeton, auteur The Radical Enlightenment) en prof. mr. dr. Herman Philipse (Universiteit Utrecht, publicist NRC Handelsblad).
[Méér info bij de Balie]
Spinoza, de bioloog
Johannes Colerus schreef in zijn Korte, dog waaragtige levens-beschryving van Benedictus de Spinosa [Amsterdam, 1705; heruitgave Martinus Nijhof, 's Gravenhage, 1880] op blz 33 en 34:
“Boven dien bestond zyn vermaak in een pyp tabak te rooken, of wanneer 't hem tot eenig ander tydverdryf te doen was, [34] zogt hy eenige spinnekoppen, en deed se met malkanderen vegten, of hy ving eenige vliegen, worpse in 't net van de spin, en zag dien oorlog met een groote vergenoeging, zelfs tot lachens toe aan. Ook nam hy wel zyn vergrootglas ter hand beschouwende daardoor de kleynste mugjes en vliegjes, te gelyk daarover redenerende.”
Meestal wordt dit gezien als een vorm van tijdverdrijf, een wreed spel, en zo bracht Colerus het ook. Maar uit die laatste woorden, “te gelyk daarover redenerende”, mag dit veeleer geduid worden als een getuigenis over een vorm van wetenschap bedrijven. Spinoza had een veelzijdige interesse in natuurstudie, maar had de middelen en ook de ambitie niet om daarin ver te komen – zijn ambitie lag meer op het vlak van ethiek als gedrags- en levenskunde en van politieke theorie (ik omschrijf hier ethiek expres als ‘levenskunde’ om het als een vorm van biologie te zien). Louter tijdverdrijf zal dat brengen van vliegjes in spinnenwebben toch niet geweest zijn. Eerder bedreef Spinoza tussendoor enige biologische studie, net zoals hij zich in bescheiden mate met scheikunde en mechanica bezig hield.
Lees verder...The Atheist’s Bible
In augustus 2008 had ik een blog over het boekje van Ivo Gay, ‘Over drie bedriegers. Mozes, Jezus Christus, Mohammed’, dat de vertalingen bundelde van ‘De tribus impostoribus’ en de ‘Traité des trois imposteurs’. Ik noemde het in mijn bespreking: de ‘God Delusion’ van de 18e eeuw, hoewel de meeste mensen in de huidige tijd minder ondersteboven zijn van Richard Dawkins’ boek dan velen toen van deze Traité waren. Beide werken zijn wel net zo ‘agressief antireligieus’.
Wel aardig vind ik nu dat het boek uit 2009 van Georges Minois, Le Traité des trois imposteurs: Histoire d'un livre blasphématoire qui n'existait pas, in het Engels vertaald is en deze maand uitkwam onder de titel: The Atheist’s Bible. The Most Dangerous Book That Never Existed [University Of Chicago Press, 2012].
Ook een soort verwijzing naar Dawkins en zijn aanhangers.
Fraaie cover wel.
De inhoudsopgave die bij de uitgever en bij books.google is in te zien geeft de indruk van een gedegen studie. Spinoza krijgt 57 hits.
Lees verder...Geen race tussen Russell Shorto en Matthew Stewart
Matthew Stewart, de auteur van dat schitterende boek De ketter en de hoveling. Spinoza en Leibniz en het lot van God in de moderne wereld (2008 - zie dit blog) is bezig met een boek dat de werktitel heeft The heterodox origins of the American Revolution (en Spinoza’s invloed daarop via Joh Locke).Het léék erop alsof Russell Shorto, directeur van het John Adams instituut in Amsterdam, aan zo’n zelfde soort boek bezig was. Deze auteur van De botten van Descartes. De strijd tussen geloof en rede (2008 – zie dit blog) en van Nieuw Amsterdam. Eiland in het hart van de wereld (2004) zou, zoals bezoekers en bladeraars op dit blog al vanaf juni 2010 kunnen weten, bezig zijn met “een boek om de migratie van de Amsterdamse radicale ideeën naar Amerika te volgen en te beschrijven hoe zij aan de basis liggen van de Amerikaanse vrijheidsstrijd.” Aldus had Shorto aan Wim Klever volgens diens mededeling laten weten. [zie reactie op dit blog]
Lees verder...Dichter Lucas Hirsch, "verslaafd geraakt aan Baruch Spinoza," is boos en verontwaardigd
Telkens lees je dat de derde dichtbundel van de Nederlandse dichter Lucas Hirsch (1975) de titel Dolhuis draagt. Maar de volledige titel luidt: Dolhuis natura naturata [Uitgeverij De Arbeiderspers, Utrecht, september 2012; 71 blz. € 16,95]. Veelzeggend, die toevoeging zowel als de weglating.
“Lucas Hirsch in opstand tegen een op hol geslagen wereld”, luidt de ondertitel van een bespreking van zijn bundel vandaag in Trouw. In het bijgeplaatste gedicht Nr. 18 (alle gedichten dragen een nummer) dat niet op de website werd geplaatst, blijkt hoe doordrongen van determinisme het is:
Raak je als bankier tienduizend euro kwijt
noemt men het fraude
Laat je er vijfhonderd miljoen verdwijnen
heet het een verkeerde investering
Het is de maatschappij die zegt
dat u goed kan zingen, dik bent of een man van naam
Ik consumeer
Jij consumeert
Wij consumeren elkaar
Onthoud dat het nooit aan u ligt
dat u een hypotheek met woekerrente afsluit
De kleine lettertjes in het contract niet leest
Lucas Hirsch
Kortom alles gebeurt - vrije wil en verantwoordelijkheid bestaan niet. Lucas Hirsch heeft Spinoza gelezen, zoveel is duidelijk. In een interview in Ezzulia zei hij: "Verder lees ik graag biografieën over filosofen en lees daarna de werken. Zo ben ik verslaafd geraakt aan Baruch Spinoza." Maar aan het blije van Spinoza (bene agere et laetari) is hij nog niet toe – hij zit vol woede en verontwaardiging en slaat de maatschappij terug. Zie de dichter met bokshandschoenen op de cover!
Lees verder...Adriaen Koerbagh 't Nieuw Woordenboek der Regten en Een bloemhof digitaal
Jan de Hullu liet mij weten en ik geef hier graag door:
Adriaen Koerbagh's ´t Nieuw Woordenboek der Regten (1664) en
Een bloemhof van allerley lieflijkheyd sonder verdriet geplant door Vreederijk Waarmond (1668) zijn voor de Koninklijke Bibliothbeek gedigitaliseerd en op Early European Books te vinden [Hier].
Eerst even aanklikken op "Gratis landelijke toegang" en dan in 't zoekvenster Koerbagh ingeven.
Zie dit blog voor méér informatie over Adriaen Koerbagh; dit blog over het komende boek van Bart Leeuwenburgh, Het noodlot van een ketter. Adriaan Koerbagh (1633-1669).
Aanvulling 21 maart 2013
Als tekst gedigitaliseerd staan op de DBNL
van Adriaen Koerbagh:
’t Nieuw woorden-boek der regten (1664) [DBNL]
Een bloemhof van allerley lieflijkheyd sonder verdriet (1668) [DBNL]
Isaac de Rocamora (1601-1684) en Spinoza móeten elkaar gekend hebben…
… hoewel daarover niets bekend is.
Vincente (later Isaac) de Rocamora was een Spaanse monnik, dichter en latere medicus die op latere leeftijd terugkeerde tot het jodendom, dus eerder een Marraan geweest was.Vincente de Rocamora, in Valencia geboren in een Marraanse familie, werd dominicaanse monnik. Zijn welsprekendheid en de reputatie van zijn vroomheid maakten dat hij op jonge leeftijd (van 21 à 22 jaar) als biechtvader werd aangesteld van prinses Maria Anna van Spanje (1606-1646 - zij was maar 5 jaar jonger), die in 1629 Spanje verliet om in 1331 met haar neef Ferdinand te trouwen die later keizer (en zij dus keizerin) van Oostenrijk werd.
In 1643 verliet hij Spanje, om welke reden is niet te achterhalen (hij werd niet door de Inquisitie vervolgd) en ging naar Amsterdam. Daar meldde hij zich als jood, besneed zichzelf en nam de naam Isaac aan. Hij studeerde medicijnen in Leiden en begon in Amsterdam een succesvolle carrière als geneesheer. Hij huwde op 10 juli 1647 in Amsterdam met Abigail De Moses Toura Fernandez Vega. Zij was in 1622 in Antwerpen geboren en overleed op 30 december 1663 in Amsterdam. Hij trouwde op 13 mei 1655 voor de tweede maal, nu in Rotterdam, met Sara Toura (Fernandez Vega; geboren in 1625). Zij stierf in 1677, het jaar waarin ook Spinoza overleed.
Lees verder...Spinoza en de Boom van Porphyrius
Il Giardino Filosofico heeft weer een Spinozastrip: L’Albero di Porfirio [De Boom van Porphyrius]. Hier alleen het eerste plaatje met de tekst vertaald. De rest hier voor wie Italiaans lezen.
Jacob Roggeveen (1659-1729) ontdekte Paaseiland na conflict om Spinoza
Roelof van Gelder, Naar het aards paradijs. Het rusteloze leven van Jacob Roggeveen, ontdekker van Paaseiland. Balans, 2012
Voer voor Spinozisten...
Deze week verscheen dit boek van historicus Roelof van Gelder die uitvoerig onderzoek deed naar de raadselachtige Zeeuw, Jacob Roggeveen, die in 1721 - hij was toen al in de zestig - met een vloot van drie schepen op zoek ging naar het Onbekende Zuidland, een mythisch reusachtig continent dat zich in de Stille Oceaan zou bevinden. Roggeveen (1659-1729) was geen zeeman, maar een jurist die op zijn oude dag nog aan deze gevaarlijke expeditie begon. Van Gelder gaat in op Roggeveens achtergronden, diens kortstondige bewondering voor Spinoza (hij kwam een tijdje onder de invloed van Spinoza's filosofie), zijn langdurig conflict met de gereformeerde kerk, de verbanning uit zijn geboortestad Middelburg en zijn verblijf in Batavia als Raad van Justitie in dienst van de VOC.
Carolus Tuinman (1659 - 1728) de predikant in Middelburg schreef in 1719 verontrust: het aantal 'Spinosisten groeit leider aan in ons gantsche Vaderland'. Hij zag het Spinozisme als 'zielspest'! Het moet die rusteloze 'zielspest' geweest zijn die tot dit ontdekkingszoeken dreef. [cf dit blog)
Lees verder...Over Yirmiyahu Yovel’s "Spinoza. Das Abenteuer der Immanenz"
Yirmiyahu Yovel: Spinoza. Das Abenteuer der Immanenz [Steidl Göttingen, 2012] zoals het boek vanuit het Engels door Brigitte Flickinger in prachtig Duits is vertaald, heb ik de voorbije maand met groot genoegen telkens ter hand genomen. Het eerste deel heb ik gelezen en een aantal hoofdstukken ervan tweemaal. In het Engels verscheen het boek dat oorspronkelijk in 1988 in het Hebreeuws uitkwam, in 1989 in twee losse delen: Spinoza And Other Heretics: Volume 1: The Marrano Of Reason; Volume 2: The Adventures Of Immanence [Princeton University Press, 1989, 21992]. In het Duits werd het in 1994 in één band uitgebracht en in 2012 nog eens in een band die lekker in de hand ligt doordat de bladen stevig aan een soepel meegevende rug zijn gelijmd. Ik geniet daarbij van de prachtige Spinozavoorstelling die mij van de cover tegemoet straalt en die Karl Lagerfeld ervoor maakte [zie dit blog]. En ik geniet vooral van het soepele Duits, dat maakt dat ik wel eens zou willen nagaan hoe een passage in het Engels luidde, maar die uitgave heb ik niet.
Lees verder...
Poster Spinozadag 2012 Spinoza en de Revolutie van het Denken
De poster voor de komende Spinozadag die op zondag 25 november 2011 van 13.00 tot 16.30 uur in Paradiso te Amsterdam wordt gehouden, is op de website van de Amsterdamse Spinoza Kring geplaats.
Het thema van de dag is: Spinoza en de Revolutie van het Denken.
Meer informatie bij de ASK.
Het werd, zoals we intussen gewend zijn, weer een opvallend affiche dat verder borduurt op het portret van Spinoza dat voor het affiche van 2010 werd ontworpen. Zien we Spinoza in het harnas?
Ook Ursula Renz moet niets hebben van de 'dubbele PSR'
Nadat ik dikwijls geaarzeld had, sinds ik in een blog van 18 mei 2010 gemeld had dat Ursula Renz’s Die Erklärbarkeit von Erfahrung. Realismus und Subjektivität in Spinozas Theorie des menschlichen Geistes [Klostermann, Frankfurt am Main, 2010] verschenen was - je kunt immers niet alles lezen - haalde de uitgebreide bespreking van Martin Saar op de NDPR waarover ik 15 oktober schreef, mij eindelijk over het boek aan te schaffen. Vandaag kwam het per post aan en begon ik meteen aan de lange inleiding om een eerste indruk te krijgen.
Ze geeft daarin een eerste schets erover hoe volgens Spinoza (volgens haar) subjectieve ervaringen verklaarbaar zijn. Dat geeft haar aanleiding om uitvoerig een “Grundthese eines realistischen Rationalismus” te behandelen, waarbij ze uitgebreid in discussie gaat met allerlei posities, waar ik hier verder niet op inga. Van belang voor het vervolg is alleen dat háár positie een onderscheid, een duidelijk verschil aanhoudt tussen Zijn en Kennen (ik zet ze net als het Duits maar even met hoofdletter), waarbij het eerste het primaat heeft. Ze schrijft: “Die Annahme eines genuin erkenntnisexternen Bezugspunktes des Erkennens macht überhaupt nur Sinn, wenn wir in irgendeiner Weise an dieser Differenz und dem mit ihr verbundenen Primat des Seins vor dem Erkennen festhalten.”
Lees verder...Spinoza's Ethica volgens dansgezelschap Kon Moción
Van zaterdag 27 oktober tot en met 24 november zal in het Civivox Iturrama in Pamplona, Noord Spanje, de vierde editie van de serie ‘DanZ. Espacio de danza’ worden gehouden. De gezelschappen Carmen Larraz & Kon Moción, en de danser Eukene Sagüés, zullen diverse optredens verzorgen.
Voor de laatste dag (Spinoza’s verjaardag!) staat geprogrammeerd: ‘La ética de Spinoza según Kon Moción’.
Kon Motion Dance Workshop heeft de axioma’s over het lichaam ofwel de kleine fysica in het Tweede Deel van de Ethica, als uitgangspunt genomen voor dit, zoals zij zeggen, nieuwe initiatief in de kunst van choreografische improvisatie.
Dus als u toevallig in Pamplona moet zijn...
La compañía Kon Moción 2010 in civivox Iturrama el ciclo DanZ. El cuerpo como. Foto: EP/AYUNTAMIENTO DE PAMPLONA [hier]
Info van hier en hier en programma-PDF
Lees verder...Ja, hier bloggen is... durven spreken namens Spinoza
Trouw heeft regelmatig een korte recensie van een filosofieboek volgens een bepaald format. Vandaag gaat het over Gert-Jan van der Heiden, De stem van de doden. Hermeneutiek als spreken namens de ander [Vantilt, Nijmegen, 2012]. Ook de manier waarop we naar ons eigen leven kijken ziet de auteur als een vorm van hermeneutiek, ofwel: interpretatie, ergens betekenis in lezen. Bij Gadamer en Ricoeur is de rol van hermeneutiek: “De wijze waarop wij, mensen, de werkelijkheid begrijpen, is vergelijkbaar met de wijze waarop we in een tekst naar betekenis zoeken.” Fraai gezegd. Beide zijn equivalent.
Wie denkt bij “spreken namens de ander” niet in eerste instantie aan ‘profeten’, waarover Spinoza, zoals bekend, het een en ander te zeggen heeft in de eerste hoofdstukken van de TTP? Ik ben benieuwd of Gert-Jan van der Heiden ook Spinoza als grote voorganger van de hermeneutica bespreekt, of dat onze filosoof weer vooral wordt veronachtzaamd.
Lees verder...Maakt Yoram Hazony (bepaald geen Spinoza-fan) een eind aan de strijd tussen Athene en Jerusalem?
Eerder al had ik een blog over Yoram Hazony n.a.v. het toen aanstaande boek, dat er inmiddels is en al vele besprekingen kreeg. En zie daar:
Een nieuwe grote profeet die beschikt over een gigantische verbeelding is in Israel opgestaan. Yoram Hazony schreef The Philosophy of Hebrew Scripture [Cambridge University Press, 2012] waarin hij profeteert dat de God van de Bijbel niet gehoorzaamheid, maar juist graag ongehoorzaamheid zag. Waar Spinoza profeten zag, ziet Hazony filosofen. Hij laat dat zien aan zijn geheel eigen andere interpretatie van Bijbelse verhalen als over Kain en Abel (het is speels samengevat in onderstaande YouTubevideo) en andere teksten.
“My name's Yoram Hazony. I'm an Orthodox Jew from Jerusalem. I went to Princeton and majored in Japanese and was North American debate champion. I have a Ph.D. in political philosophy. And I've devoted the last twenty-five years to trying to understand why reading the Bible in a satisfying way is so incredibly hard for people to do, and what we can do to change that.” [yoramhazony.org/phs/]
Lees verder...Meijer de Haan (1852-1895) De banvloek van Uriël Acosta – ook zoekgeraakt
Één van de zeven werken van de grote kunstroof in de vroege uurtjes van 16 oktober 2012 uit de Rotterdamse Kunsthal was het zelfportret van de joodse kunstschilder Meijer de Haan dat hij omstreeks 1889-91 schilderde. Het had in de jaren 2009 en 2010 nog het affiche opgeluisterd van de eerste overzichtstentoonstelling van zijn werk, eerst in Nederland, de verborgen meester, daarna in Parijs, le maître caché.
Meijer de Haan stamde uit een gegoede joodse familie die een matse-fabriek bezat in Amsterdam, waarin hij korte tijd werkte. Maar in ruil voor een maandelijkse toelage droeg hij zijn aandeel in de fabriek over aan zijn twee broers. Hij had meer interesse voor de kunst, ging in de leer bij kunstenaar Petrus F. Greive (1811-1871) en werd in 1874 toegelaten tot de Rijksacademie van beeldende kunsten, waar hij om gezondheidsredenen maar één jaar bleef. In 1880 werd een van zijn stukken op de Parijse salon geëxposeerd. Tot 1888 werkt Meijer de Haan in Amsterdam. In zijn oudere werk liet hij zich door de oude Hollandse meesters, met name Rembrandt, inspireren. Zijn onderwerpen, portretten vooral, waren veelal joods. In het najaar van 1888 trok Meijer de Haan samen met J.J. Isaacson naar Parijs, waar hij in contact kwam met kunsthandelaar Theo van Gogh (broer van Vincent), bij wie hij korte tijd inwoonde. Via hem kwam hij in 1889 in contact met Paul Gauguin, met wie hij naar een schilderskolonie in Pont-Aven in Bretagne trok. Voor de rest van zijn biografie verwijs ik naar wikipedia; hier wil ik het verhaal vertellen van een ander schilderij van hem dat eveneens spoorloos is.
Lees verder...Nog geen tussen-artikel over de nazi-receptie van Spinoza
Ook het novembernummer (nr. 95) van de Academische Boekengids bevat nog niet de bespreking door Michiel Wielema van David Wertheim, Salvation through Spinoza (2011); Daniel Schwartz, The First Modern Jew. Spinoza and the History of an Image (2012); en Dirk Rupnow, Judenforschung im Dritten Reich. Wissenschaft zwischen Politik, Propaganda und Ideologie (2011) [zie zijn reactie van mei 2012 op dit blog en zie ook dit blog van 22 aug. 2012].
Die recensie zou een tussentijdse proeve zijn van een uitgebreider artikel van Wielema over de nazi-receptie van Spinoza waaraan hij aan het schrijven is. We dienen nog enig geduld te beoefenen.
Guus Kuijer's TTP-tje
Van Guus Kuijer, vooral bekend als succesvol kinderboekenschrijver, verscheen vijf jaar geleden, een jaar na Hoe een klein rotgodje God vermoordde, een ander fraai boekje, Het doden van een mens [Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2007 - 224 pagina's]. Het gaat over gebeurtenissen in het midden van de 16e eeuw en lijkt dus nauwelijks met Spinoza te maken te hebben. En toch kan het voor (beginnende) Spinoza-liefhebbers een fraaie voorbereiding vormen op datgene wat ook Spinoza’s grote zorg uitmaakte. Dit aardige boekje naar aanleiding van de botsing in de zestiende eeuw binnen de Reformatie tussen de theoloog Servet en de reformator Calvijn, ligt momenteel in een grote stapel bij de Slegte – voor €2,50. Beschouw het als Guus Kuijer's Tractatus theologico-politicus.
'Het doden van een mens is niet het verdedigen van een doctrine, het is het doden van een mens.' Deze opmerking schreef Sebastian Castellio in 1553 naar aanleiding van de gerechtelijke moord op Miguel Serveto (Michel Servet), die dat jaar op instigatie van Johannes Calvijn in Genève levend was verbrand. Servet was als auteur van Christianismi Restitutio, waarin hij vooral de katholieke kerk aanviel, zo naïef geweest dit werk naar Calvijn te sturen.
Lees verder...Filosofie van Spinoza: Europees equivalent van de Vedanta
“The philosophy contained in the collected texts of the Upanishads (most written between about 1200 and 600 BCE) is called Vedanta, which asserts the existence of one absolute reality called Brahman, and urges seekers of truth to bypass ritual in favor of meditation governed by loving morality, as this will assuredly lead to blissful enlightenment. The 19th-century German Sanskritist Theodore Goldstücker found the philosophy of Spinoza to be a European equivalent of Vedanta, and Baruch Spinoza (1632-1677) himself to be "a man whose very life is a picture of that moral purity and intellectual indifference to the transitory charms of this world, which is the constant longing of the true Vedanta philosopher."Ik geef het maar even door van hier.
Nieuw boek: Spinoza et la psychanalyse
Dit boek zou verder gaan dan de al vaak geopperde algemene overeenkomst tussen psychoanalyse en spinozisme en de - minstens gedurende een tijd - grote belangstelling van Freud en Lacan voor Spinoza. Dit boek zou het eerste zijn dat die nabijheid of overeenkomst aan de hand van nauwkeurige tekstanalyse onderzoekt.
d'André Martins et de Pascal Sévérac (Dir.), Spinoza et la psychanalyse. Editions Hermann, 2012
Avec les contributions de Adrien Klajnman, Isabelle Ledoux, André Martins, Pierre-François Moreau, Myriam Morvan, Maxime Rovere, Monique Schneider, et Pascal Sévérac.
Nieuw boek uit: Motivationen für das Selbst. Kant und Spinoza im Vergleich
Het heeft even geduurd, maar het is er dan toch: het boek n.a.v. een in maart 2008 gehouden conferentie "Motivationen für das Selbst. Kant und Spinoza im Vergleich." Een tijd lang zag het er naar uit dat het boek de titel zou krijgen Kant und Spinoza. Motivationen für das Selbst - en zo staat het nóg vermeld op de website van de uitgever, maar het werd dus toch: Anne Tilkorn (Hrsg): Motivationen für das Selbst. Kant und Spinoza im Vergleich. [Reihe Wolfen-bütteler Forschungen] Harrassowitz Verlag, 2012 – ISBN 978-3-447-06625-9
De uitgever : "Der von Anne Tilkorn herausgegebene Sammelband Kant und Spinoza. Motivationen für das Selbst beschäftigt sich mit den verborgenen Gemeinsamkeiten der beiden Philosophen in ihren Letztbegründungen für moralisches Handeln. Im Mittelpunkt stehen dabei die Begriffe der Selbstreferenz und Freiheit. Die Beiträge gehen den Folgen der sowohl bei Kant als auch bei Spinoza anzutreffenden Grundannahme einer "Ent-Aristotelisierung" auf dem Gebiet der Motivationstheorien, also der praktischen Philosophie nach. Dass zum Handeln auch eine Motivation gehört, ist für beide Denker klar. Spinoza wie Kant wussten um die Relevanz des Gefühls - nicht als Fundament einer Moral, aber als notwendiger Beweggrund für den Vollzug des moralischen Tuns. Und sie haben des Öfteren dieselbe Einschätzung hinsichtlich des Stellenwerts bestimmter Gefühle: So sehen sie beide im Mitleid eine Schwäche und keine Tugend, von beiden Philosophen ist der Ausspruch "Die Tugend ist ihr eigener Lohn" bekannt. Doch wo begegnen sich ihre Theoriestrukturen? Trotz der auf den ersten Blick so großen Differenzen - Spinozas Determinismus versus Kants freier Wille, Spinozas Ansatz einer Einheit von Theorie und Praxis versus Kants strikte Unterscheidung zwischen theoretischer und praktischer Vernunft - lassen sich viele kongruente Linien in ihren Argumenten entdecken, die nun in fundierten Einzelstudien herausgestellt werden."
Lees verder...Spinoza in conferenties
Om eens na te gaan waar de wetenschappers zich wat Spinoza aangaat mee bezig houden heb ik even een selectie gemaakt uit The Early Modern Philosophy Calendar waarin vele (de meeste?) conferenties van het komende half jaar te vinden zijn. Niet alle: het programma van het IX Coloquio Internacional Spinoza dat van 6-9 november 2012 in Córdoba, Argentina zal worden gehouden bijvoorbeeld, is nog niet bekend [intussen wel, zie hier]; en zo zullen er wel meer symposia niet in die kalender vermeld staan. Maar dit geeft een beeld.
Als je die titels ziet, lijkt het wel alsof er veel herhaling van stof is. Maar aan titels alleen kun je uiteraard niets afleiden - wie weet hoeveel interessante nieuwe aspecten er worden ingebracht.
Relatief weinig politieke issues deze keer (eigenlijk alleen in Gent). En Filip Buyse zit er eenzaam tussen met zijn aandacht vragen voor Spinoza's natuurkunde.
Lees verder...De Belgische vrijmetselaarsloge Spinoza
De 50e bij de Reguliere Grootloge van België aangesloten vrijmetselaarsloge bevindt zich in Oostende en heeft de naam van Spinoza aangenomen. Op de website wordt serieuze informatie over Spinoza gegeven: “Welkom op onze site. Je vindt hier informatie over de Vrijmetselarij, over de filosoof ‘Spinoza’, over zijn leer en zijn invloed op het 17de eeuwse denken. Ontdek hoe zijn stellingen na 350 jaar nog steeds brandend actueel en modern zijn. Verdiep je in zijn uiteenzettingen over godsdienst, kerk, staat en democratie, en tot slot: achterhaal de raakpunten met de Vrijmetselarij.” Aldus de homepage van de site.Ze houden zich er inderdaad serieus met studie van het gedachtegoed van Spinoza bezig. Onder ‘Seminaries’ worden de twee bijeenkomsten van 2011 en 2012 vermeld. Vorig jaar sprak Tinneke Beeckman over Spinoza als de filosoof van de blijheid. Deze maand sprak Sonja Lavaert over de politieke betekenis van Spinoza en de politieke en sociale context waarin Spinoza leefde. Haar lezing is er te downloaden.
Onder 'Bibliotheek' wordt ook een link naar dit weblog gegeven; het wordt omschreven als "Een Blog van Nederlandse Spinoza-kenners". Grappig, ik denk dat het door de reacties komt dat de indruk ontstaat dat dit een site van velen is!
Wie weet vonden ze het motto dat ze aan hun website meegaven en dat te vinden is in Peter Stiegnitz’ Gott ohne Kirche: Religion und Freimaurerei [2003] wel via dit blog: “Spinoza dachte freimaurerisch, Freimaurer denken spinozaisch” [zie dit blog van 22 juli 2009]
Benjamin de Casseres (1873 - 1945) zag zich van de koude kant met Spinoza verwant
In Philadelphia in een joods gezin van sefardische afkomst geboren Amerikaanse journalist en schrijver, die werkte voor vele dagbladen en magazines: columns, essays en commentaren – ook fictie, poëzie en kritische reviews.Het onuitgegeven duizend pagina’s tellende manuscript van zijn autobiografie, Fantasia Impromptu, verblijft in de archieven van de New York Public Library.
Rond de eeuwwisseling trok hij naar New York waar hij voor tientallen kranten en tijdschriften schreef. En hij publiceerde vele boeken, wel 22, waaronder
Spinoza: Liberator of God and Man (1632-1932) [E. W. Sweetland, 1932 - 145 pagina's] en in The Smart Set van juni 1922 verscheen een schets van hem met de titel Sub Specie Eternitatus (sic). Niets van al zijn werk wordt nog herdrukt. Hij lijkt volkomen vergeten. Hoewel, tegenwoordig worden allerlei oude rechtenvrije werken weer heruitgegeven en zo bracht Kessinger Publishing 1 mrt. 2007 Spinoza: Liberator of God and Man 1632-1932 weer op de markt.
Hij was getrouwd met de schrijfster Adele “Bio” Terrill.
De familienaam stamt van Cáceres, de vroegere hoofdstad van de gelijknamige Spaanse provincie. Benjamin de Cassares mocht graag erover speculeren dat hij een aangetrouwde familierelatie met zijn held Spinoza had, namelijk via Samuel De Casseres, die trouwde met Spinoza’s jongste zus Miriam en later met Rebecca, rabbijn en schrijver werd en de grafrede hield voor zijn leraar de rabbijn Saul Levi Mortera die betrokken was bij de herem van Spinoza.
Lees verder...Missionaris van de Spinozistische God?
Meermalen per week gebeurt het wel dat ik m’n ochtendkrant, Trouw, lees en dan direct een ingezonden brief wil schrijven over hoe je iets ook anders kunt zien.Vandaag bijvoorbeeld is er een interview met Stefan van Dierendonck, die op heel jonge leeftijd, hij was pas 23, priester werd gewijd, jarenlang priester was, almaar magerder werd en toen ontdekte dat zijn lichaam de gluten van tarwe die in een hostie zitten niet kon verdragen. En glutenvrije hosties accepteert de Roomse kerk niet. Voor hem golden de woorden bij de consecratie, “en gij zult gezond worden,” niet: hij werd er juist ziek van. Hij verliet het priesterschap en vervolgens de rooms-katholieke kerk. Hij schreef over zijn ervaring een roman, En het regende brood [Thomas Rap, 2012]. Hij leeft nu met een vriendin. Voor de nog altijd zeer rechtlijnige Stafan is het óf God óf een vrouw.
Monic Slingerland: Wat is het verschil tussen de liefde van God en de liefde van een vrouw?
Stefan van Dierendonck: “Wederkerigheid. Van God krijg je niks terug, echt helemaal niks. Je kunt bidden wat je wilt, maar je zult nooit iets terugzien. Van mijn vriendin krijg ik op goede dagen álles terug. Het fijne van mensen is dat ze terugpraten. Het leven is veel rijker geworden.”
Ik wil dan meteen een ingezonden brief schrijven om te vertellen dat de geïnterviewde álles van God heeft. Dat hij nodig z’n godsbeeld moet veranderen en dan zal zien dat die liefde die hij van zijn vriendin krijgt de manier is waarop God - dat is immers: de natuur – hem alles geeft – op goede en slechte dagen. Maar die brief schrijf ik toch maar niet.
Lees verder...
Vondel en Spinoza: gelijkgerichte stemmen in ‘t maatschappelijk debat
Het lopende nummer van het tijdschrift De Zeventiende Eeuw [28 (2012) 1, p. 66-81] bevat een artikel van Mike Keirsbilck, “‘Sou niet te duchten staen gewetens scharpe dwang’. Politieke beschouwingen in Joost van den Vondels Palamedes en Baruch de Spinoza’s Theologisch-Politiek Traktaat”.
Tijdens de Spinoza-zomerweek 2011 van de Ver. Het Spinozahuis, was Mike Keirsbilck al eens komen vertellen over zijn doctoraats-studie naar “politieke discoursen” in drie werken van Joost van den Vondel (1587 – 1679) die hij analyseert in het licht van Foucaults gouvernementalité-begrip. In dat verband vergelijkt hij ook de mogelijke ideeënrelatie tussen Vondel’s Palamedes oft Vermoorde Onnooselheyd (1625), waarin via Palamedes de verontwaardiging over de onthoofding van Oldenbarneveld onder Mauritz wordt geuit, en Spinoza’s TTP (1670), waarin die verontwaardiging 50 jaar later nóg op diverse plaatsen doorklinkt. ]zie hier] Lees verder...
Lotte Egtberts - een nieuwe jonge Spinoza-liefhebber
Volgt Lotte Egtberts Manon Schotman [zie dit blog], die deze zomer afgestudeerd is op een Spinoza-onderwerp [cf blog en blog] en nu zo'n 25 jaar zal zijn, op als de nieuwe jonge vrouwelijke Spinoza-liefhebber?
Ik denk het, zie maar...
Ik kwam op de hoogte van haar bestaan doordat ze me via het bij dit blog horende e-mailadres een vraag stelde. Een niet eenvoudig te beantwoorden vraag - ik deed mijn best 'm te beantwoorden.
Lotte omschrijft zich als: student Illustratie aan de HKU, Spinozist, feminist, humanist en groot sympathisant van de vrijdenkerij, groot Edith Piaf- en kunst(filosofie)liefhebber [zie haar blog in de kop waarvan een Spinoza-illustratie; aldaar vertelt ze méér over zichzelf].
Ze had vorige maand haar exemplaar van de Ethica uitgelezen, kocht toen Spinoza Brieven over het kwaad, werd op 26 september 2012 17 jaar en kreeg bij die gelegenheid “de nieuwe Ethica” waarmee ze zeer content was (het is duidelijk welke uitgave daar bedoeld werd).
Op 12 september bracht ze op haar blog: “Twee afdrukken van de lino die ik heb gemaakt tijdens tools (oftewel gewoon grafiek), wat een heel koel vak is. Dit zijn twee verschillende drukken van een geïmproviseerd portretje van Spinoza gemaakt met onscherpe gutsen."
In de kop van dat blog had ze het over “Spinoza'tje”, waarmee ze zichzelf, zo lijkt het, ook al een beetje meet aan Marlene Dumas (zie dit blog met Dumas' Spinoza'tjie). Kortom, ze heeft grote plannen. Ik ga haar in de gaten houden... en neem intussen haar Spinoza-lino op in de verzameling Spinoza-illustraties.
O ja, met ene Willem-Jan, die momenteel voor een aantal weken zich in Mantsjoerije, China, bevindt, en die in de transcendente God gelooft, voert ze een discussie over Spinoza's God. Het werd de aanleiding voor ons contact en dus dit blog.
Welkom in de wereld van Spinoza-liefhebbers, Lotte
Antonio Negri over het boek Job (en Spinoza)
Naar aanleiding van mijn blog van zaterdag 13 oktober “Spinoza over het boek Job – voor velen het moeilijkste Bijbelboek,” ontving ik van iemand interessante informatie over een boek over Job van de hand van Antonio Negri. Negri schreef deels in de gevangenis, in 1982/1983 voortgezet tijdens z’n ballingschap in Frankrijk, een boek over Job, gepubliceerd in 1988, Il lavoro di Giobbe. Il famoso testo biblico come parabola del lavoro umano, later uitgebracht in Franse vertaling, Job, la force de l'esclave [Bayard, Parijs, 2002]. In het voorwoord schrijft Negri dat hij in de gevangenis het boek Job las, en thema's als macht, bevrijding, het pessimisme bestudeerde, en dat verhelderde met het gedachtegoed van Spinoza. Hij schrijft verder in de inleiding over Job: “Spinoza is mijn andere belangrijke gevangenis-lectuur geweest. Want Spinoza begint daar waar Job eindigt: hij begint met god te zien, dat wil zeggen daar waar de weg van Job eindigt.” Over Spinoza verscheen Negri’s L'animalia selvaggia [Milan, Feltrinelli, 1981], L'Anomalie sauvage, Puissance et pouvoir chez Spinoza [1983] en daarna dus zijn boek over Job.
Dat boek over Job begint met de vraag naar de actualiteit van Job en hij haalt de Italiaanse vertaler van het boek Job aan, Guido Ceronetti, die in het nawoord van zijn vertaling Job in verband brengt met Spinoza, en schrijft: “Spinoza dacht dat Job even ver afstond van de metafysica (d.w.z. van het moderne rationalisme) als Ariosto er van afstond.” Negri zelf vervolgt dan: “Maar dat is niet waar. Het is waar dat Job ver van Spinoza afstaat en dat hij een barbarentaal spreekt.” (Hij verwijst naar een uitspraak van Spinoza over Job in de TTP, hoofdstuk 2, een zin van Spinoza over Aben Hezra.
Mijn informant schrijft verder: “Het eerste hoofdstuk (6 pag.) van het boek gaat verder over de al of niet overeenkomst tussen Job en Spinoza, maar het voert mij nu te ver dat te gaan vertalen. Het is niet gemakkelijk leesbaar, en ik heb het druk. Ik weet niet of dit boek in een andere taal is vertaald.”
En dan gaat deze blogger uiteraard even op zoek en vond snel dat in november 2009 bij Duke University Press Books de vertaling door Matteo Mandarini uitkwam: The Labor of Job: The Biblical Text as a Parable of Human Labor. Books.google laat er in bladeren en zoeken.
Cover: Georges de la Tour (1593-1652) olie op doek, getiteld 'de gevange' maar vaker aangeduid met: 'Job bespot door zijn vrouw.' [Musée Departemental des osges, Épinal, Frankrijk]
Lees verder...Prinses Irene las in Spinoza: de afgescheidenheid los te laten
Annemiek Schrijver had gisteren in het IKON-programma Het Vermoeden een gesprek met prinses Irene van Lippe-Biesterfeld. Ik heb pas gekeken nadat ik van iemand een tip kreeg dat ze Spinoza aanhaalde. Klik op de afbeelding om het programma alsnog te bekijken. Ik geef hieronder enige markeringen.
15:12 “Goddelijk is dat wat door alles heen blijkt - dat wat het leven mogelijk maakt.
16:45 leest ze deze tekst van Albert Einstein: “Menselijke wezens zijn deel van een geheel, door ons universum genoemd, een deel dat begrensd is door ruimte en tijd. We ervaren onszelf, door onze gedachten en gevoelens, als afgescheiden van de rest – een soort van optische misleiding van het bewustzijn. Deze misleiding is een gevangenis voor ons, beperkt ons tot onze persoonlijke verlangens en tot het tonen van liefde en aandacht voor enkele personen die het dichtst bij ons staan. Het is onze taak om onszelf te bevrijden uit deze gevangenis door onze cirkels van mededogen te verruimen, door alle levende wezens te omarmen, alsmede het geheel van de natuur in al zijn schoonheid.”18:25 “Zie de hele puzzel van bovenaf.”
24:05 over Spinoza “die heeft nagedacht over 'verbinding' met de ander, met jezelf, je medemens, de aarde… het gaat niet zozeer om verbinding, maar om de afgescheidenheid los te laten - te laten vallen.”Ja, kan ik me iets bij deze interpretatie voorstellen. Toch ontvang ik graag een tip over waar ze dit bij Spinoza kan hebben gelezen…
Jean Le Clerc (1657 – 1736) Spinoza zou alleen over Natuur niet over God hebben willen schrijven
Le Clerc was een Zwitsers-Nederlandse theoloog die Jonathan Israel indeelt bij de Gematigde Verlichters. Israel geeft veel informatie over Le Clerc; honderden malen komt zijn naam in zijn boeken over de Radicale Verlichting voor – teveel om hier samen te vatten. Le Clerc had het aan de stok met Bayle en met de Franse oratoriaan Richard Simon met wie hij op ’t punt van bijbelkritiek rivaliseerde, terwijl ze toch eigenlijk medestanders moesten zijn daar het hen erom ging het openbaringskarakter van de Bijbel tegen ongelovigen te verdedigen. Maar zij bestreden elkaar en maakten elkaar wederzijds uit voor Spinozist. Zoveel leek Le Clerc toch op de lijn van Spinoza te zitten, b.v. wat betreft het ontkennen van vele wonderen, dat wel meer tijdgenoten in hem een crypto-Spinozist zagen. Zo was er een lutherse theoloog die in Leipzig in 1684 opmerkte dat Le Clerc niet minder dan Spinoza het gedrag van de Schrift ondermijnde. Le Clerc vestigde zijn reputatie in Europa met zijn Sentimens de quelques théologiens de Hollande sur l'histoire critique du Vieux Testament composée par le P. Richard Simon (1685) waarin hij Simon een jood, een verwarde calvinist of een ‘Spinosiste caché’ noemde, die onder het mom van bestrijding op sluwe wijze Spinoza’s ‘sentiments impies’ naar voren bracht. Zelf gaf hij toe – hetgeen hij geleerd had van Spinoza’s TTP – dat er discrepanties in de tekst van de Bijbel waren binnengeslopen. Zodat hij door Simon en Abt Pierre Valentin Faydit op één lijn werd gezien met Grotius en Spinoza, als degenen die de bijbelexegese hadden bedorven. Faydit noemde Le Clerc ‘notre Arminien-Spinosiste’. Net als Spinoza hield Le Clerc overstromingen, stormen en andere calamiteiten in de Bijbel voor gewone natuurlijke gebeurtenissen, waar geen aparte wil van God aan te pas kwam. Geen wonder dus…
Regius schaarde Le Clerc onder degenen die net als Leenhof, Van Hattem, Deurhoff en De Volder, “hadden gezogen aan de tepels van Spinoza.” (Al deze typeringen ontleen ik aan Radicale Verlichting p. 483-486 en 520).
Lees verder...Robert Misrahi, "La nacre et le rocher. Une autobiographie"
Gisteren werd het deel van het gesprek met Spinozageleerde Robert Misrahi over zijn autobiografie dat op 11 october in de rubriek La grande librairie op France 5 werd uitgezonden op YouTube gezet. Voor de liefhebbers en goede verstaanders breng ik het hier:
François Busnel reçoit Robert Misrahi pour La nacre et le rocher (éd. Encre Marine)
Robert Misrahi est un philosophe français né à Paris en 1926. Professeur émérite de philosophie éthique à La Sorbonne, il a publié de nombreux ouvrages sur Spinoza et consacré l'essentiel de son travail à la question du bonheur. Il lui arriva par ailleurs de publier plusieurs articles dans Les Temps modernes, l'Encyclopédie Universalis, le Dictionnaire des philosophes des éditions de PUF, mais aussi Libération ou Le Nouvel Observateur.
Zie blog van 31 jan. 2011: Robert Misrahi: Het geluk volgens Spinoza
En blog van 28 april 2008 Robert Misrahi, 100 woorden over de Ethica van Spinoza
Lees verder...Spinoza "was nauwelijks Nederlander" (Han van Ruler)
Kort geleden heb ik weer eens het zoveelste kortingsaanbod voor een abonnement op Filosofie Magazine afgeslagen: de “Jubileumaanbieding: Nu 3 nummers Filosofie Magazine voor maar € 15,-“. Ik was lang abonnee, maar hoef het blad niet meer. Maar mijn dagblad, Trouw, heeft een bladenrubriek waarmee ik op de hoogte wordt gehouden. Vandaag wordt een human interest-achtig verhaaltje samengevat van Han van Ruler, hoogleraar intellectuele geschiedenis aan de Erasmus Universiteit. Via een ervarinkje in de Nationale bibliotheek in St. Petersburg, waar hij ooit vroeg naar ‘Hollandse filosofie’ (“Gollandskaja filosofia”) werd hij eerst glazig aangestaard, maar toen bleek er toch een kaartenbak (te lezen is 'een schoenendoos’ - klinkt lekker denigrerender, maar dan blijkt het toch ‘een schatkist’) met kaartjes voor Erasmus, De Groot, Spinoza: “grote namen.”
Maar vervolgens geeft Van Ruler die bibliotheekmedewerker met de ongelovige ogen wel een beetje gelijk. “Ja, Spinoza, die kende natuurlijk iedereen. Maar dat was helemaal geen Hollander! En Erasmus, natuurlijk – maar die was geen filosoof! Erasmus was een theoloog en Hugo de Groot was een jurist…. Inderdaad zijn onze grootste intellectuele helden soms nauwelijks filosoof of nauwelijks Nederlander.”En eerder in het stuk had Van Ruler als verklaring gegeven dat “Nederlandse filosofie” nooit in zwang is geraakt daar de filosofie pas is gaan regionaliseren “toen wij onze belangrijkste periode al achter de rug hadden. Nederland lag in de gouden eeuw wat betreft filosofie ver voor op de rest van Europa.”
Ja, Spinoza is zó Gouden Eeuw… [blog]
En de Gouden Eeuw was zó internationaal en geglobaliseerd.Spinoza is volkomen van de wereld.
De KB vraagt vernieuwing van links
De Koninklijke Bibliotheek was nog maar kort geleden [27 april 2012 zie blog] gekomen met een rubriek 'Denker op het scherm': www.kb.nl/denkers. De redactie ervan is in handen van Paul van Capelleveen en Elly Verzaal. Ook Spinoza kreeg daarop een eigen pagina. Een zeer informatieve pagina, met o.a. links naar gedigitaliseerde versies van de werken van Spinoza.
Maar die rubriek is nu weer helemaal opnieuw opgezet. Jammer is dat de oude url’s niet werden gehandhaafd, dus wie Spinoza op “denker op het scherm” als favoriete pagina of ‘bookmark’ had of, zoals dit blog, een link erheen gaf, moet die weer opnieuw aanbrengen. Ach, u ontdekt het vanzelf, want aanklikken van die oude url geeft: “Pagina niet gevonden,” waarna je gaat zoeken.
Echter die link werkt nog niet (geeft: "Pagina niet gevonden") en moet nog aangepast worden.
Overigens ben ik over het vernieuwde resultaat zeer tevreden: oogt fris, is zeer handig, begrijpelijk en toegankelijk opgezet en – allerbelangrijkste uiteraard – is een rijke bron van betrouwbare informatie over Spinoza en de Spinoza-studie. Chapeau!
Wolfgang Cramer (1901 - 1974) "Spinozas Philosophie des Absoluten"
Zijn leerling Dieter Henrich zag in Cramer’s werk het "einziges grundlegendes systematisches Werk, das nach 1945 in Deutschland veröffentlicht wurde." 
In mei 1932 werd hij lid van de NSDAP en de nationaalsocialistische lerarenbond. Na verwijdering van de joodse Rademacher uit zijn positie werd Cramer assistent op het Mathematisch Instituut bij Werner Schmeidler. Intussen hield hij contact met vroegere medestudenten van Hönigswald, onder wie Moritz Löwi die hij in 1938 hielp bij zijn emigratie. In 1935 publiceerde hij zijn Habilitationsschrift over: Das Problem der reinen Anschauung. Eine erkenntnistheoretische Untersuchung der Prinzipien der Mathematik, waarna hij in Breslau privaatdocent in de filosofie van de exacte wetenschappen werd. Een verdergaande benoeming ondervond tegenstand. Na WO II kreeg hij in 1949 een privaatdocentschap in Frankfurt am Main en werd er in 1953 tot ‘außerplanmäßigen Professor’ benoemd. Uiteindelijk verkreeg hij in 1962 een benoeming tot buitengewoon hoogleraar.
Lees verder...Richard Phillips Feynman (1918 – 1988) Spinoza's philosophy is to laugh
Feynman was een charismatisch Amerikaans natuurkundige, aldus de Nederlandse Wiki. Feynman groeide op in New York behaalde z’n doctorsbull in Princeton, waarna hij professoraten kreeg in Cornell en het California Institute of Technology. In 1965 ontving hij de Nobelprijs voor z’n werk op het gebied van de quantum electrodynamica.
Richard P. Feynman, The Pleasure of Finding Things Out: The Best Short Works of Richard P. Feynman verscheen postuum in 1999 en kreeg een herdruk in 2005 bij Basic Books, waarbij het deze typering meekreeg: “The Pleasure of Finding Things Out is a magnificent treasury of the best short works of Richard P. Feynman—from interviews and speeches to lectures and printed articles. A sweeping, wide-ranging collection, it presents an intimate and fascinating view of a life in science-a life like no other. From his ruminations on science in our culture to his Nobel Prize acceptance speech, this book will fascinate anyone interested in the world of ideas.”
"My son is taking a course in philosophy, and last night we were looking at something by Spinoza - and there was the most childish reasoning! There were all these Attributes, and Substances, and all this meaningless chewing around, and we started to laugh. Now, how could we do that? Here's this great Dutch philosopher, and we're laughing at him. It's because there's no excuse for it! In the same period there was Newton, there was Harvey studying the circulation of the blood, there were people with methods of analysis by which progress was being made! You can take every one of Spinoza's propositions, and take the contrary propositions, and look at the world - and you can't tell which is right. Sure, people were awed because he had the courage tot take on these great questions, but it doesn’t do any good to have the courage if you can’t get anywhere with the question." [cf in books.google]
Lees verder...Radio-interview met Tinneke Beeckman n.a.v. haar boek
Zoals uit een reactie van Mark Behets blijkt was er vandaag in het ochtendprogramma op het Vlaamse Radio 1- programma “Interne keuken” een gesprek met Tinneke Beeckman.
Het is hier alsnog te beluisteren (aldaar klikken op ‘herbeluister’).
Om 7:50 is de aankondiging, dan een song van Garfunkel, waarna het gesprek begint om 10:45 en duurt tot 32:55.
Zie daar enige verontwaardigde reacties over het in de rede vallen van de interviewer, wat Bob Hoekstra juist niet stoorde. Ik ben het wel met hem eens: in eerste instantie door Tinneke Beeckman uiteraard, maar ook doordat de interviewer zich flink ingelezen had wat hij goed liet merken, werd het een aardig gesprek over Spinoza.
Ik kan hier nog aan toevoegen dat op de najaarsbijeenkomst die de Vereniging Het Spinozahuis op 1 december zal houden in de Roskam in Katwijk aan de Rijn (een locatie waar de Vereniging in het verleden ook haar bijeenkomsten hield) Tinneke Beeckman en Martin Saar inleidingen zullen houden. [zie bij de VHS]
Spinoza over het boek Job – voor velen het moeilijkste Bijbelboek
Het is wel fraai dat de correspondentie die Spinoza en Willem van Blijenbergh met elkaar voerden als de “Brieven over het kwaad” zijn benoemd, maar het is wel een beetje jammer dat die andere Bijbelverhalen dan dat over Adam (waarbij in de brieven Eva niet eens genoemd werd) die aanleiding hebben gegeven voor de gelovigen om over Het Kwaad te spreken en te preken, er niet in aan de orde komen: het verhaal over Kain en Abel en het verhaal over Job. Over het boek Job en de man Job zegt Spinoza in de TTP wel het een en ander, maar op het verhaal en de thematiek ervan gaat hij nauwelijks in.
Dat verhaal is bekend. Satan daagt God uit tot een wedje dat de rijke Job, de herdersvorst, gezegend met tien kinderen, die alle reden heeft om met zijn leventje tevreden te zijn, van zijn simpele geloof zal afvallen en God zal lasteren, als hij op de proef wordt gesteld. God gaat akkoord met het wrede experiment en laat Satan begaan om kwelling na marteling toe te brengen aan die trouwe dienaar van God, Job, om te zien of de wil van die mens kan worden doorbroken. Job krijgt te horen dat zijn kinderen dood zijn, zijn vee gestolen of verbrand, en ook hijzelf wordt ernstig ziek. Maar Job gaat niet in op het voorstel van zijn vrouw om God te vervloeken, want “zouden wij het goede van God ontvangen, en het kwade niet?” Job beklaagt zich in zijn wanhoop bij God waarom toch, wat hij Hem kan hebben misdaan, maar hij kiest ervoor met God in debat te gaan. En dan krijgt hij van de machtige te horen: waar was jij dan toen ik de sterren en alles schiep? Maar goed, daar Job bleef geloven dat alles goed zou komen, wordt hij voor zijn standvastigheid dubbel en dwars beloond. Eind goed al goed?
Lees verder...Even iets bij elkaar gezocht over dr. Martin Saar
Toen ik gisteren zag dat op de najaarsbijeenkomst die de Vereniging Het Spinozahuis op 1 december zal houden in de Roskam in Katwijk aan de Rijn (een locatie waar de Vereniging in het verleden ook haar bijeenkomsten hield) als sprekers Tinneke Beeckman en Martin Saar zullen optreden, was dat voor mij een reden om op zoek te gaan naar meer informatie over Saar.Momenteel is hij waarnemend hoogleraar, Vertr.-Prof. Dr. Martin Saar [Vertreter der Professur von Prof. Dr. Thomas Schramme ] aan de Universiteit Hamburg [meer info hier - PDF van zijn publicaties].
Hij schreef het review in NDPR van het boek van Ursula Renz, Die Erklärbarkeit von Erfahrung. Realismus und Subjektivität in Spinozas Theorie des menschlichen Geistes [Klostermann Verlag, Frankfurt am Main, 2010 - ISBN 9783465036432 cf blog]. Een uitgebreide bespreking (van 6 A4-tjes) waarin hij een duidelijk beeld geeft van dat boek van Renz, waarover ik al zo vaak geaarzeld heb of ik het ga lezen. Zijn bespreking haalt mij, wellicht, over de streep...
Toen hij die bespreking schreef was hij plaatsvervangend hoogleraar in de filosofie met accent op sociale filosofie aan de universiteit van Frankfurt am Main [zie hier].
Daarvoor, in 2010, was hij waarnemend hoogleraar voor politieke theorie aan het Instituut voor Politieke Wetenschappen aan de universiteit van Bremen.
In die periode schreef hij aan zijn Habilitationsschrift (2011) dat in januari 2013 bij Suhrkamp als Die Immanenz der Macht. Politische Theorie nach Spinoza zal verschijnen – een boek om naar uit te zien (ik had daar al in een blog op gewezen).
Spinoza's Vision - Remix René Schohe, Lyrics & Vocals Dalia Neis & Khaled Barakeh
Op zoek naar Martin Saar (over wie later meer) bracht die me bij Dalia Neis. Op dinsdag 28 aug. 2012 ging in de Image Movement in Berlijn: MOVES #38: »A Reading by Dalia Neis, Sound design by René Schohe«»Eine Geste hin zum Literarischen Salon, zu Spoken Word Happenings, zur Redekunst und religiösen Predigt der Griechischen Antike – das Duo Dalia Neis & René Schohe wird einen Spoken Word Sermon aufführen, der von der Filmgeschichte bis zu den Liebesgedichten El Grecos reicht.«
Lyrik & Stimme – Dalia Neis
Sounddesign & electrisches Cello – René Schohe
Dalia Neis, graduated from FAMU (Academy of Photography and Film) in Prague, Czech Republic in 2000, arbeitet in Feldern wie Film, Rezitation, Musik und Schreiben. Mit künstlerischen Arbeiten, Vorträgen oder Performances war sie beteiligt an Ausstellungen und Projekten am MMK in Frankfurt, bei Manifesta, der europäischen Biennale für zeitgenössische Kunst, bei den Internationalen Kurzfilmtagen Oberhausen, in der Tate Modern oder bei Image-Mouvement im Genfer Centre d'art Contemporain. Dieses Frühjahr hatte sie als Doktorantin ein Forschungsstipendium über Spinozas Optik am Berliner Max Planck Institut.
Spinozadag 2012: Spinoza en de Revolutie van het Denken
Op zondag 25 november 2012 wordt in en met Paradiso door de ASK alweer de 5e Spinozadag georganiseerd. De ASK is dit jaar wat later dan anders met het bekendmaken van het thema en met de verdere ‘marketing’ voor die dag. Maar vanaf 15 september zijn bij Paradiso al kaartjes in de voorverkoop te krijgen en aldaar is ook het thema te zien (zie de kop van dit blog). Ik geef die informatie alvast door voor de geïnteresseerde bezoeker van dit blog en van wellicht die Spinozadag. Ik tref op de site van Paradiso de volgende tekst aan:
‘Wanneer wij geleid worden door de Rede, zullen wij van twee goede zaken de beste en van twee slechte de minst slechte kiezen.’ (Ethica 4, 65). Met medewerking van Jonathan Israël, Arnon Grunberg, Eberhard van der Laan, Carien de Jonge en De Fanfare van de Eerste Liefdesnacht.De internationaal geroemde filosoof Baruch de Spinoza (1632-1677), een tweedegeneratie-allochtoon uit de 17e eeuw, is geboren in Amsterdam en woonde zijn hele leven in Nederland. Zijn denken heeft velen geïnspireerd (Goethe, Hegel, Einstein) en is ook vandaag nog uiterst actueel. De filosofie van Spinoza is niet slechts gericht op het vinden van waarheid, maar heeft vooral een ander doel: door de bestudering van zijn wijsbegeerte zou het mogelijk zijn vrede met het bestaan te vinden.
J.H. Gunning Jr. (1829-1905) hield zich ook met Spinoza-bestrijding bezig
Vandaag, vrijdag 12 oktober vanaf 14:30 uur, wordt het eerste deel van het Verzameld werk van theoloog J.H. Gunning Jr gepresenteerd bij de vestiging Amsterdam van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). Het deel met zijn tekst over Spinoza volgt later.
Predikant en theoloog J.H. Gunning was in zijn tijd een vooraanstaand Nederlandse theoloog. Lange tijd was hij hervormd predikant in Den Haag en stond hij in contact met leden van de invloedrijke Réveilkring rond Groen van Prinsterer. Daarna was hij kerkelijk hoogleraar in Amsterdam en staatshoogleraar in Leiden. Gunning schreef talrijke boeken en artikelen die een belangrijke plaats innemen in het negentiende-eeuwse culturele en wetenschappelijke erfgoed en die volgens sommigen nog steeds relevant zouden zijn voor de huidige vraagstukken van christelijk geloof en moderne cultuur.
Van 2012 tot 2015 zal deze driedelige heruitgave van zijn werk verschijnen – niet het complete werk, maar een representatieve keuze uit zijn geschriften.
Waar is de Spinoza van het dierenrijk?
Dit blog borduurt voort op het blog van 14 sept. 2012 “Over 'begrijpen' en 'wijsheid' van dieren.”
In een chassidisch verhaal vertelde een van z’n volgelingen aan een rebbe dat er volgens Spinoza geen fundamenteel verschil zou bestaan tussen mensen en dieren. Waarop de rebbe antwoordde: waarom hebben dieren dan nooit een Spinoza voortgebracht?
Zo eindigt het Lemma “Spinoza” in Louis Jacobs, A Concise Companion to the Jewish Religion. Oxford University Press, 1999
Nog eens iets van Wolfgang Bartuschat
In november vorig jaar had ik enige blogs over Wolfgang Bartuschat; ik vermeld ze hieronder. Sindsdien ben ik een paar maal begonnen aan zijn Spinozas Theorie des Menschen (1992), maar dat lees je niet eenvoudig even voor de vuist weg. En daar er niet een of andere verplichting achter zit, loopt zo’n moeilijk boek het risico voor iets anders weggelegd te worden. Ik weet dat ik hier niet de enige in ben. Als je het dan weer oppakt moet je vanvoorafaan beginnen – met hetzelfde risico. Dit is mij nu enige malen overkomen. Maar, wie weet..., ooit…Intussen valt op dit blog regelmatig Bartuschat’s naam, recent nog. Dat deed mij besluiten om een tekst van hem, waarin hij in kort bestek enige hoofdlijnen van zijn wijze van lezen van Spinoza geeft - een flink deel van het volgende hoofdstuk van hem:
Wolfgang Bartuschat, “Subjekt und Metaphysik in Spinozas Ontologie.” In Jürgen Stolzenberg (Hrsg), Subjekt und Metaphysik: Konrad Cramer Zu Ehren, Aus Anlass Seines 65. Geburtstages. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen, 2001, p 15-28
Daar een deel van deze tekst in books.google te lezen is, neem ik aan dat ik hem hier ook wel mag overnemen. Het gaat om ongeveer het aaneensluitende laatste kwart (vanaf p. 25).
In die bijdrage vatte hij nog eens puntsgewijs samen hetgeen hij ook al in zijn grote bovengenoemde Spinoza-monografie had betoogd, n.l. dat Spinoza's filosofie vanuit een dubbelperspectief opgebouwd is en zo dus ook gelezen moet worden. Het ene perspectief wordt ontwikkeld in het eerste deel van de Ethica ("De Deo") die als "basis-ontologie" (p.23) of als "struktuurmetafysica" (p. 18) te zien is. Het andere perspectief neemt Spinoza in de delen II t/m V in, waarin hij over de mensen en in het bijzonder over de menselijke geest, de mens humana, handelt. Terwijl in het eerste deel uit definities en axioma's op zuiver formele wijze een structuur ontworpen wordt, komt de invulling van dat geraamte, de concretisering ervan derhalve, aan de orde via de empirische fundering van de menselijke geest. Bartuschat stelt voor niet bij De Deo op te houden (wat volgens hem de idealisten deden), maar de Ethica a.h.w. van achter naar voren te lezen. Volgens Bartuschat impliceert Spinoza's “Theorie over de mens” zijn “Theorie over het Absolute.” De theorie over de menselijke subjectiviteit stemt harmonisch overeen met de structuurmetafysica van het eerste deel. Ik begin waar hij commentaar geeft op het pantheïsme dat in Spinoza gelezen wordt.
Lees verder...Geld als passie(-intermediair)
Emanuel Derman stelde ooit een Map der hartstochten op, die ik vervolgens enigszins aanpaste (zie blog van 25 januari 2011).Deze zelfde Emanuel Derman had begin deze maand een interessante column bij de Frankfurter Allgemeine, waarin hij met behulp van Spinoza's theorie over de passies een poging doet het verschijnsel geld te begrijpen. Ik verlok u naar dit artikel te kijken door zijn diagram eruit over te nemen.
Zie ook de column hier weer over van Izabella Kaminska.
Ik voeg hieraan toe, hetgeen Spinoza in Ethica 4/Caput 28 over geld schrijft: "Een individu heeft niet voldoende lichaamskracht om zich zonder wederzijdse hulp van anderen al deze voedingsmiddelen te verschaffen. Waarlijk, het geld is de kortste weg tot alle dingen, met als gevolg dat het volk gewoonlijk aan niets anders denkt en zich nauwelijks een soort vreugde kan voorstellen zonder de gedachte aan het geld als haar oorzaak." [vert. Henri Krop]
Vandaag lancering van 'Door Spinoza’s lens'
Vanavond wordt om 19:30 uur in boekhandel ‘De Groene Waterman’ [Wolstraat 7, 2000 Antwerpen] door uitgeverij Pelckmans/Klement het boek van Tinneke Beeckman Door Spinoza’s lens gepresenteerd. Bij gelegenheid daarvan zal de schrijfster in gesprek gaan met de bekende filosoof Ludo Abicht.
Op haar website deelt Tinneke Beeckman mee dat ook in Nederland evenementen om het boek te promoten zijn gepland, waarover later details zullen volgen.
Vandaag bij Spinoza in Vlaanderen méér informatie over het boek.
Naturalisme én teleologie in Spinoza's filosofie!
Hoe vaak heb ik hier in blogs niet gewezen op een paradox die je als lezer van de Ethica ervaart. Hoe kan een ethiek samengaan met een deterministisch bepaalde loop der dingen?In een blog van 19 februari 2012 omschreef ik dat kort aldus: Het raadsel van samengaan van determinisme en ethiek... Ikzelf zie als het grootste raadsel dat ik al vaker op dit weblog aan de orde heb gesteld en meestal als ‘paradox’ omschrijf: hoe is met elkaar te rijmen dat een filosoof die uitgaat van volstrekt determinisme een ethiek brengt, waarin van ruimte voor de mogelijkheid tot verandering (beïnvloeding) wordt uitgegaan. Onlangs zag ik dat Herman De Dijn hierover in 1985 schreef: “The compatibility of determinism and moral attitudes”.
En eerder, in het blog van 3 december 2009, daagde ik Manon Schotman uit om haar scriptie te schrijven “over wat voor sommigen dé paradox is bij Spinoza: hoe is het mogelijk dat wij, zonder een substantieel ik, zonder een echt centrum van actie te zijn met een vrije wil, toch de mogelijkheid hebben om ons bestaan te sturen en richting te geven, tóch door naar kennis te streven de regie in handen kunnen nemen van een gelukkiger bestaan dat uitmondt in een amor Dei intellectualis.”
Ja, hoe is het toch mogelijk dat een filosoof met een naturalistische metafysica waarin alles, ook de mens, volledig causaal gedetermineerd is (zodat er geen enkel zicht lijkt te zijn op enig zelfstandig-subject-zijn), dan tóch een Ethiek ontwikkelt op het streven naar zelfbehoud van elk ding (de conatus). Hoe laat zich de aanname van een causaal bepaalde natuur rijmen met het teleologische idee dat mensen doelgericht handelen? Hoe kan men een metafysisch onzelfstandig wezen überhaupt op hemzelf betrokken doelen toeschrijven?Dit probleem gaat opgelost worden!
Lees verder...Spinoza fucks Hegel
Eerst was er het vele malen herdrukte boek van de in 1946 geboren voormalige jongerenwerker, leraar en grafisch ontwerper: Jean-Bernard Pouy, Spinoza encule Hegel [Albin Michel, 1983, Canaille, 1994, Baleine, 1996, Folio policier 1999, Gallimard Education, 1999, ...etc.]
Ja, ook dit moet hier gesignaleerd worden.... Ik heb het niet gelezen, maar stel het volgende samen uit meerdere berichten. Het speelde in mei ’68. Ogenschijnlijk ging het om protest tegen de maatschappij op basis van politieke en filosofische overtuigingen, maar in feite ging het om tot de tanden gewapende gewelddadige anarchistische groepen met fantastische namen als Black Pannekoek, Kapital King-Kong, Blue Trotsks, Soyons Frank, Stakhanov For Ever, Tampax Aeternam 
die kriskras het land doorkruisen op zoek naar ... nou ja, niets anders dan andere groepen. Ondertussen veel westerse pseudo-filosofische en vooral nihilistische kreten uitslaand. Daaronder de FAS, Fraction Armée Spinoziste, een groep van elf jongens onder leiding van strateeg Julius en zijn paarse laarzen van hagedissenleer, die zich verzet tegen de groep Hegel in een intussen legendarisch geworden gevecht.
Mij is het zo wel genoeg, maar voor wie meer wil: zie hier en hier en hier en hier en hier.
Ludwig Feuerbach (1804–1872): "Spinoza ist der Moses der modernen Freigeister und Materialisten"
Feuerbach schreef dat in Grundsätze der Philosophie der Zukunft; het was de laatste zin van § 15 [Erstdruck: Zürich und Winterthur, Julius Fröbel, 1843]. Ik neem deze paragraaf hier over, waarin opvallend is hoe Feuerbach alleen voor het attribuut uitgebreidheid belangstelling heeft. (Voor commentaar op deze eenzijdigheid wijs ik naar het blog van gisteren met een tekstje van Jo Van Cauter.)
Lees verder...
Albert Einstein over "unser wunderbarer Spinoza"
Een jaar voor zijn overlijden, op 3 januari 1954, schreef Albert Einstein een brief aan Eric B. Gutkind. Diens boek Choose Life: The Biblical Call to Revolt, had Einstein pas gelezen en hij voelde de behoefte er enige kanttekeningen bij te plaatsen.
Die in het Duits gestelde brief is goed bewaard gebleven en wordt momenteel via eBay geveild. Het aanvangsbod dient boven de 3 miljoen dollar te zijn (dus als u nog wat hebt liggen…). klik op de afbeelding voor een groter plaatje van de brief.
Daarin deze passage:
Das Wort Gott ist für mich nichts als Ausdrück und Produkt menschlicher Schwächen, die Bibel eine Sammlung ehrwürdiger aber doch reichlich primitiver Legenden. Keine noch so feinsinnige Auslegung kann (für mich) etwas daran änderen. Diese verfeinerte Auslegungen sind naturgemäsz höchst mannigfaltig und haben so gut wie nichts mit dem Urtext zu schaffen. Für mich ist die unverfälschte jüdische Religion wie alle anderen Religionen eine Incarnation des primitiven Aberglaubens. Und das jüdische Volk, zu dem ich gerne gehöre und mit dessen Mentalität ich tief verwachsen bin, hat für mich doch keine andersartige Dignität als alle anderen Völker. Soweit meine Erfahrung reicht ist es auch um nichts besser als andere menschliche Gruppen wenn es auch durch Mangel an Macht gegen die schlimmsten Auswüchse gesichert ist. Sonst kann ich nichts "Auserwahltes" an ihm wahrnehmen. Lees verder...Jo Van Cauter en Gie van den Berghe
Vandaag was ik wat aan het opruimen, o.a. ging ik een stapeltje artikelen over Spinoza ordenen. Daartussen zat er een met de titel: "Spinoza voor de geest: kenis van de passies als medicijn voor gemoedsrust" - zonder auteursnaam en zonder herkomst. Ik kon er niet opkomen om wie het ging, had echter wel een vermoeden.
Toen ik die titel in Google ingaf kreeg ik te zien dat ik het geplukt had van de site van Spinoza in Vlaanderen en dat het 't draft was van een artikel van Jo Van Cauter. Mijn vermoeden werd bevestigd en in weten omgezet; ga het nu op het stuk aantekenen. Maar tegelijk ontdekte ik dat de uitgever van het tijdschrift Ethiek & Maatschappij de PDF van het artikel ook gepubliceerd heeft (van de jaargangen 2009 en 2010 zijn alle artikelen vrij te downloaden). Dat geef ik hierbij even door, want is wel handig: staat de naam van auteur en nummer van het tijdschrift in het stuk.
Van het een komt het ander. Nu dan a.h.w. dubbel-serendipisch, want de site waar ik vervolgens iets van Van Cauter tegenkwam heet serendib.be - een interessante site van Gie van den Berghe. Die is ethicus en historicus en de auteur van het boek:
Gie van den Berghe, De mens voorbij. Vooruitgang en maakbaarheid. 1650-2050. Meulenhoff/Manteau, Amsterdam/Antwerpen, 2008
In dit boek onderneemt Van den Berghe een zoektocht naar de denkkaders die mee aan de basis lagen van de uitroeiing van mentaal, fysiek en raciaal gehandicapte mensen in de eerste helft van de 20ste eeuw. Dat was, anders dan we graag geloven, geen breuk in onze beschaving maar een ontsporing. Een catastrofale uitloper van de maakbaarheids- en vooruitgangsideologie, dat veelbelovende geesteskind van de Verlichting. Aldus de auteur. Als u op de afbeelding van de cover klikt komt u op zijn blog waar te vinden zijn: een PDF van het boek (dat inmiddels niet meer in de handel is), een lijst errata én een commentaar van Jo Van Cauter op de uitgebreide paragraaf in het boek "Alles is materie. Baruch Spinoza". Die reactie neem ik hieronder graag over, daar ik het er geheel mee eens ben, maar het ook mooi uitgelegd vind.
Lees verder...Spinoza aan de Illustere School
De Amsterdamse Illustere School organiseert bijeenkomsten op het gebied van geesteswetenschappen voor een breed publiek. Het lijkt zoiets als studia generale (maar i.t.t. tot die zijn de colleges niet gratuis). Op 5 september is Dr. Victor Kal er een serie colleges begonnen - de volgende zijn op 17 oktober, 31 oktober, 12 december - over
Spinoza's denken over vrijheid achtereenvolgens in het Theologisch-politiek tractaat en in de Ethica.
"Aan de ene kant voert de moderne wereld zijn oorlogen in naam van de vrijheid, aan de andere kant kan de moderne wetenschap met die vrijheid niets aanvangen. Beide partijen verwijzen daarbij wel naar Spinoza, de protagonist van een vrije samenleving èn de verdediger van een onbarmhartig determinisme. We volgen Spinoza’s denken over vrijheid achtereenvolgens in het Theologisch-politiek tractaat en in de Ethica. Daarbij letten we speciaal op de volgende kwesties:
• De samenleving moet bijeengehouden worden door een religie-voor-het-volk (Spinoza). In welke zin kan de vrijheid van denken daardoor bevorderd worden?
• De burger verdient altijd het wantrouwen van de overheid (Spinoza). Met welke middelen kan deze overheid de vrijheid respecteren en toch de burger bedwingen?
• Vrijheid is geen keuze-vrijheid (Spinoza). Maar wat is vrijheid dan wel?
• De theologie moet verworpen worden (Spinoza). Langs welke weg verkrijgt de vrije mens dan de oriëntatie waarzonder hij tot willekeur vervalt?
• De Natuur is de norm (Spinoza). Zijn het individualisme en de oorspronkelijkheid die sommigen met ‘vrijheid’ associëren in dit verband nog denkbaar?
Studiemateriaal
Spinoza, Theologisch-politiek tractaat (vertaling Akkerman)
Spinoza, Ethica (vertaling Van Suchtelen)
Steven Nadler, A Book Forged in Hell (Princeton UP 2011)
Herman Berger, De Ethica van Spinoza (Garant 2011)
Zal Spinoza voorkomen in komende NTR/VPRO-serie De Gouden Eeuw?
Wat is in tijden van crisis mooier dan veel aandacht hebben voor onze Gouden Eeuw? Toen het zo erg goed ging met Nederland? Althans tot het rampjaar en de moord op de gebroeders De Witt in 1672, door de “Ultimi barbarorum” zoals Spinoza, naar we van Leibniz weten, de verantwoordelijken voor die moord omschreef. Daarna ging het bergafwaarts. Die Gouden Eeuw, zoals over de 17e eeuw in de 19e eeuw verzonnen werd, lijkt wel meer in de belangstelling dan ooit.Van 11 oktober 2012 tot en met 5 mei 2013 zal Museum Boerhave de tentoonstelling brengen: Leydse weelde, Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw. [Zie hier]
Van 15 oktober 2012 tot en met 17 mei 2013 gaat in de Ritman Library te Amsterdam de tentoonstelling Alchemie aan de Amstel: Over Hermetische Geneeskunst in de Gouden Eeuw. Daarin zal ook materiaal te zien zijn van arts en alchemist Theodoor Kerckring, die bekend is als anatoom én als medeleerling van Benedictus de Spinoza aan de Latijnse school van Franciscus van den Enden, die later Kerckrings schoonvader zou worden. [Zie hier]
TV-serie De Gouden Eeuw
En op dinsdag 11 december zal de eerste aflevering van start gaan van weer een groot en prestigieus project waaraan op de geschiedenisafdeling van NTR en VPRO al bijna twee jaar wordt gewerkt: De Gouden Eeuw - om 20:30 uur op Nederland 2.
Hans Goedkoop, bekend als presentator van Andere Tijden zal in 13 afleveringen van 40 minuten op zoek gaan naar het historische én actuele verhaal van de Gouden Eeuw. Daarnaast zendt Z@PP de juniorversie Welkom in de Gouden Eeuw (NTR/VPRO) uit.
Lees verder...
Hoe Ben Goerion voor Spinoza Spaans leerde
De naam van Israëls eerste president, David Ben Goerion (1886-1973), is in verband met Spinoza al vele malen in blogs voorbij gekomen. Bijvoorbeeld hoe hij via de 1885-vertaling van de Ethica in het Hebreeuws door Salomon Rubin kennis maakte met Spinoza [hier]; over zijn naam in het gastenboek van het Spinozahuis [hier]; over zijn bescheiden rol bij de totstandkoming van het Spinoza herdenkingsmonument achter de Nieuwe Kerk in Den Haag [hier]; Over de inspanningen van David Ben Goerion in 1953 om de ban ongedaan te maken [hier en hier]. Dat hij las León Dujovne’s Spinoza: su vida, su época, su obra, su influencia [Spinoza: zijn leven, zijn tijd, zijn werk, zijn invloed]. Buenos Aires : Universidad de Buenos Aires. Facultad de Filosofía y Letras/Instituto de Filosofía, UBA, 1941-1945, 4 delen van bij elkaar 2000 bladzijden - blog met info van hier waar te lezen was dat hij Spaans leerde om Cervantes’ Don Quixote de la Mancha in de originele taal te kunnen lezen. 
Gisteren verscheen er in The Jerusalem Post een artikel over de reizen met Ben Goerion van Yitzhak Navon (1921) die van 1978-1983 de 5e president van Israel was. Yitzhak Navon sprak vele talen, waaronder Spaans. Hij stamde uit een Sefardische familie die sinds de uitdrijving in 1491 uit Spanje in Jerusalem woonde. Gedurende het eerste jaar (1948) van de staat Israël was hij tweede secretaris in Israel’s diplomatieke dienst in Uruguay en Argentinië. Na zijn terugkeer werkte hij als persoonlijk secretaris voor de minister van buitenlandse zaken, Moshe Sharett. Dan volgt:
“During this period someone sent Ben-Gurion a book about Spinoza, whose intellect he greatly admired, though he disapproved of Spinoza’s heresy.*)Ben-Gurion was eager to read the book, but there was a snag. The book was in Spanish, a language which Ben-Gurion did not have at his disposal.
The avid reader and scholar that he was, Ben-Gurion refused to entertain the possibility that someone fluent in Spanish would read the book and then present him with a summary in Hebrew. He wanted to read it himself, and asked people in his orbit to recommend a good Spanish teacher.
The task fell to Navon, who met with Ben-Gurion regularly, taught him vocabulary and grammar and read passages of the book together with him.
Having mastered Spanish to the extent that he could read a book and understand it, Ben-Gurion became more ambitious and decided to read Cervantes’ Don Quixote in the original. Navon again came to his assistance and they read Cervantes together.”
In 1951 werd hij politiek secretaris van Ben Goerion.
Het was, gezien deze getuigenis, dus niet Cervantes, maar Spinoza die Ben Goerion aanzette tot het leren van Spaans. Er staat niet bij om welk boek over Spinoza het ging. Misschien betrof het wel een van de Spinozaboeken van León Dujovne.*) Spinoza’s ketterij moet uiteraard zijn Spinoza’s herem!
Over Spinoza en het basisidee van Amerika
Jada Thacker, auteur van Dissecting American History: A Theme-Based Curriculum, attaqueert de staats- en rechtsopvatting van Mitt Romney’s running mate Paul Ryan. Die zou hebben gezegd: Amerika is een idee: “It’s the only country founded upon an idea: Our rights come from Nature and God, not government.” Dat betwist Thacker in een lang exposé over de grondleggers van Amerika en de opstellers van de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring. Het gaat over Thomas Jefferson, de hoofdopsteller van de Declaration of Independence en derde president van de United States, uitvoerig over John Locke en ook Spinoza komt langs: “The opinion that persons’ rights derive from Nature, or natural law, has been rejected for centuries by philosophical luminaries from Baruch Spinoza to Jeremy Bentham, who pointed out the obvious: rights derive from law; and law as we know it does not and cannot exist without government.”
Over dit onderwerp en dan met nóg meer accent op de rol van Spinoza wegens diens invloed op Locke, is dus een boek op komst van Matthew Stewart: The heterodox origins of the American Revolution, zo liet Wim Klever in een reactie weten. Ik ben benieuwd of daarin net zo’n groot verschil tussen Locke en Spinoza wordt geschetst als Thacker hier doet. Wie zich op dat onderwerp wil voorbereiden kan alvast kennisnemen van dit lange essay: Ryan’s Distortion of America’s Founding.
Lees verder...Halil Gür (Turkije, 1951) voelt zich als auteur verwant aan Spinoza
Aanleiding voor dit blog is het boeiende interview, vandaag in Trouw, van de in Amsterdam wonende uit Amerika afkomstige Julie Philips met de in dezelfde straat wonende uit Turkije afkomstige schrijver Halil Gür.
Daarin lees ik: “Gür wil nog steeds een gids zijn, maar niet meer op het gebied van historische architectuur of de multiculturele ervaring. Hij wil mensen helpen de spirituele wereld te ontdekken. “Ik ben me bewuster geworden van mijn eigen rol in de samenleving”, zegt hij, wijzend op een portret aan de muur van Spinoza, boven dat van [Orhan] Pamuk. “Spinoza is een lichtdrager, en zo zie ik mijzelf ook. Als schrijver en dichter ben ik een vuurtoren, ik loods mensen als schepen bij slecht weer veilig de haven in.”
Lees verder...Spinozablog feliciteert Rudi Rotthier met winnen Vlaamse Noord-zuidpersprijs
Reisjournalist Rudi Rotthier won met een artikelenreeks over Pakistan die in september en oktober 2010 in Knack verscheen, gisteren de Vlaamse Noord-zuidpersprijs (à €3.000). Die artikelenreeks leidde tot het boek De Lont aan de Wereld (2011), over Pakistan in tijden van terreur en overstromingen.
Als het ware tussendoor reist de auteur momenteel in India ter voorbereiding van alweer een reispublicatie. Daarom kon hij gisteren niet zelf aanwezig zijn, zodat zijn broer Rony in Deinze de prijs in ontvangst nam uit handen van Karel Tobback, kabinetschef van de Vlaamse minister-president Kris Peeters, die zich moest laten verontschuldigen.
De webmaster van Spinoza.blogse spreekt naast zijn felicitaties ook de verwachting uit dat het komende boek over Spinoza in Nederland niet alleen prijzenswaardig, maar wie weet eveneens prijswaardig zal zijn.
Bron info en foto van Deinze-online.
Spinoza Epicurus redivivus?
Dit blog moet mij helpen van een kleine obsessie af te komen die mij al dagen bezig houdt sinds Wim Klever’s tweet van maandag 1 oktober 2012:
“Spinoza is Epicurus redivivus: beiden funderen identieke ethica op identieke fysica. 'Ataraxia' in E5/47s: 'de wijze geniet gemoedsrust'.”Ik ging op zoek naar evidentie voor de juistheid ervan. Om te beginnen werd het aanleiding om het hoofdstuk over “Epicurus, Lucretius en Spinoza” in Wim Klever’s Spinoza classicus te herlezen. Maar ik zocht ook additionele informatie op internet en vond wel wat. Onder meer ontdekte ik dat veel over Epicurus te vinden is op de speciale Epicurus-Wiki-pagina, die nog in ontwikkeling is maar waar al veel van de (weinige) teksten van Epicurus gebracht, vertaald en toegelicht werden. Verder is er van Catherine Wilson, Epicureanism at the Origins of Modernity [Oxford University Press, 2008], waarin een uitoerige paragraaf van 10 pagina’s die in hun geheel bij books.google te lezen zijn; maar er is ook een uitvoerige en gedegen review van Charles Wolfe, die dat boek op veel punten afkraakt (vooral door wat hij allemaal mist), maar ook schrijft dat het “some short, non-controversial sections on Spinoza” bevat.
Lees verder...Tweemaal Corinna Vermeulen over Spinoza's Latijn
Aanstaande dinsdag 9 oktober om 19.30 uur geeft Corinna Vermeulen bij Boekhandel Van Stockum, Leiden een lezing over haar vertaling van Spinoza's Ethica.
Benedictus de Spinoza is nog altijd Nederlands bekendste filosoof en op dit moment populairder dan ooit. Vermeulen zal in het kort iets over zijn leven en werk vertellen en daarna ingaan op het Vaticaanse manuscript waarop haar vertaling is gebaseerd. Ook zal Vermeulen spreken over haar werk als vertaler en over de problemen en leuke dingen die zij tegenkomt bij het vertalen van het Latijn van Spinoza. De avond begint om 19.30 uur en vindt plaats bij Van Stockum Boekverkopers aan Breestraat 113. De toegang is vrij.
Aanmelden kan via leiden@vanstockum.nl
De onderzoekschool OIKOS, het samenwerkingsverband van zes Nederlandse universiteiten, organiseert opleidingen op het terrein van de Grieks-Romeinse Oudheid, bevordert onderzoek, promoties en studiedag. Jaarlijk wordt door de OIKOS in samenwerking met het Neolatinistenverband een Neolatinistendag georganiseerd en dit jaar gebeurt dat in samenwerking met het Scaliger Instituut te Leiden. In het Scaliger Instituut zal op 19 october 2012 de Neolatinistendag worden gehouden. Daarbij zal van 16.00-16.45 uur Corinna Vermeulen (Leiden), spreken over Praktisch Latijn in de 17e eeuw: Descartes en Spinoza. [Van hier]
Foto: Corinna Vermeulen op 20 juni 2012 bij de presentatie van haar Ethica-vertaling bij het Amsterdamse Spinozabeeld van Nicolas Dings.
Spinoza in de joodse historiografie [17] David B. Ruderman
In de maanden juni en juli had ik een flinke reeks over Spinoza in de joodse historiografie [zie in dit blog de inhoudsopgave van die reeks]. In die reeks had ik niet apart opgenomen de joodse historicus David B. Ruderman, daar ik in eerdere blogs al aandacht aan hem en zijn belangrijkste boeken had besteed, n.l.: De fundamentele fout van Spinoza...[blog] en Simone Luzzatto (1583 1663) voorafschaduwing van Spinoza? [blog]
Nu heb ik een aanleiding om er een blog aan toe te voegen en te verwijzen naar de reeks audio-opnamen van colleges van David B. Ruderman die The Teaching Company in 2007 op de markt bracht, getiteld: Between Cross and Crescent: Jewish Civilization from Mohammed to Spinoza.
Nog éénmaal gesignaleerd, nu als Spinozos problema
De Lithouwse vertaling door Viktorija Labuckienë van het boek van Irvin. D. Yalom is onlangs uitgekomen, met deze cover van Asta Puikienë. Ik neem dit op in dit blogje, wegens deze typering:
“Baruch Spinoza, een man die de loop van de geschiedenis veranderde door de weg voor de Verlichting vrij te maken, die de eerste kritiek op de Bijbel formuleerde, alsmede een aantal zeer belangrijke begrippen van de psychotherapie.” (cf hier - de andere vertalingen worden hier bijgehouden)
Over de niet-excommunicatie van Jacques Lacan
Kende ik maar Spaans. Niet zozeer om een korte tekst in het Spaans op internet te kunnen begrijpen. Dat kan, zoals denk ik in het vorige blog bleek, aardig lukken met de op datzelfde internet aangeboden vertaalmodules. Maar dat helpt niet om een boek te lezen als het volgende. 
Ik zou dat graag willen lezen. José Attal is lid van l’école lacanienne de psychanalyse. Ik had al eerder een blog, waarin ik uitgebreid vertelde over Jacques Lacan die gebrouilleerd raakte met de Internationale Psychoanalytische Vereniging die hem in 1964 het recht ontzegde om nog langer psychoanalytici op te leiden. Hij vergeleek dat met de excommunicatie van Spinoza. Ten onrechte dus, gezien de titel van Attal’s boek. Lacan begon er een eigen school mee – eentje die sterk met de ideeën van Spinoza verbonden was, nóg meer dan de officiële psychoanalyse die dat, volgens Attal, altijd al was. Freud zou veel meer door Spinoza beïnvloed zijn, dan hijzelf heeft willen toegeven, zoals hij in 1931 schreef dat hij meer door het door Spinoza’s invloed ontstane klimaat dan door het zelf lezen van Spinoza beïnvloed zou zijn [zie over Freud dit blog]. Attal maakt een uitgebreide vergelijking tussen Spinoza’s conatus en Freud’s libido.
Lees verder...Spinoza samengevat
Ik heb er met behulp van de vertaalmodules van Google en Microsoft kennis van genomen en ben zo vrij er hier een zo goed mogelijke vertaling van te brengen. Ik doe dat, daar ik het wel knap vind hoe iemand in zo kort bestek een kijk op Spinoza weet te bieden. Onder weglating van twee zinnen (de openingszin en een passage over Damasio, die me voor het stuk niet relevant leken) volgt hierna de betreffende tekst. Als iemand een passage kan verbeteren, houd ik me daarvoor aanbevolen.
Lees verder...Derde editie De Dijns "Spinoza, de doornen en de roos"
Drie jaar geleden verscheen van Herman De Dijn, Spinoza, de doornen en de roos. [uitgeverij Pelckmans Klement, Kapellen, ca. 192 blz. ISBN 9789086870547, oktober 2009, prijs ca. € 19,95]
Inmiddels, drie jaar later, verscheen de derde editie - zo meldt Spinoza in Vlaanderen - een nieuwtje dat ik hier graag doorgeef.
Zie hier mijn bespreking van 24 november 2009.
De Brieven over het kwaad – Briefwisseling Van Blijenbergh en Spinoza hertaald
Sinds 1970 is men de briefwisseling die Spinoza en de calvinistische graanhandelaar Willem van Blijenbergh met elkaar hadden, op instigatie van Gilles Deleuze als de ‘Brieven over het kwaad’ gaan aanduiden. Van Blijenbergh stelde naar aanleiding van de PPC (1663), die hij in de vertaling van Pieter Balling (1664) gelezen had, Spinoza vragen over en werpt tegenwerpingen op tegen diens visie dat er geen objectief kwaad bestaat, d.w.z. dat er voor god ofwel de natuur géén kwaad bestaat, en dat dus noch god noch de mens er verantwoordelijk voor kunnen zijn. Dit (vooral theologische) onderwerp bespreekt Spinoza nergens anders in zijn werk zo uitgebreid, daartoe uitgedaagd door vragen van Van Blijenbergh. Dat is de grote betekenis van deze briefwisseling, waar we Van Blijenbergh die ermee begon, best erkentelijk voor mogen zijn.In diverse landen bestonden er al aparte uitgaven van deze brieven mét toelichtingen. In Nederland tot heden niet. Hier moesten we het doen met deze acht brieven, vier van elke correspondent, in de Spinoza Briefwisseling, waarvan de meeste in het 17e eeuwse Nederlands, dat toch niet makkelijk te lezen is. Maar nu is er dan ook in Nederland, in ieder geval tot vreugde van deze blogger, een prachtige aparte uitgave van deze correspondentie, bestaande uit een hertaling van de brieven in goed lopend hedendaags Nederlands, met een uitgebreide toelichting, en voorzien van vele toelichtende noten – dat alles van de hand van Miriam van Reijen, die we dus ook erkentelijk mogen zijn.
Spinoza, Brieven over het Kwaad. Hertaald en ingeleid door Miriam van Reijen. Wereldbibliotheek, 2012.
Het is van alle kanten bekeken, een fraaie uitgave geworden. Om te beginnen, ook omdat dat het eerste opvalt: de vormgeving is heel fraai, zoals hier al eerder is opgemerkt (zie dit blog). Het is vormgegeven net zoals de hertaling van de Korte Verhandeling door Jan Knol (zie onderaan). Dat geeft de suggestie dat binnen deze vormgeving mogelijk een reeks werken van Spinoza begonnen is? Het werkje is genaaid, gebonden, van leeslint voorzien en van een fraaie cover; en – eveneens heel opvallend en hét kenmerk van deze uitgaven - de tekst staat rechts en de toelichtende noten staan op de linker pagina (verso-noten) en dat biedt een heel prettige mogelijkheid om beide in één opslag in het oog te houden.
Ook een aanwijzing voor de zorgvuldige vormgeving is: ik heb slechts de vinger kunnen leggen op een drietal kleine eindredactionele foutjes, wat toch erg meevalt. Lees verder...
Een ander zicht op Spinoza’s invloed in de Duitse Klassieke Filosofische periode
De recensent is zeer te spreken over de eigen thematische invalshoek en de rijke gedetailleerdheid van dit werk over een periode waarover best al wel veel geschreven is.
Het gaat over dé 25 jaar, ook wel getypeerd als de Duitse Klassieke Filosofie, tussen Kant die in 1781 stelde dat er vóór hem geen kritische filosofie bestond en Hegel die in 1806 beweerde dat met hem een einde aan de filosofie kwam – met daartussen Reinhold, Fichte, Schelling en… Goethe. Förster's grote vondst zou zijn ontdekking zijn van de ontwikkeling bij Kant in zijn drie Kritieken van het onderscheid tussen de "intellectuele intuïtie" en het "intuïtieve intellect" – iets dat na Kant grote invloed heeft gehad, vooral bij Goethe en via deze op Hegel. Deze beide Kantiaanse ideeën zouden door de meeste commentatoren over het hoofd zijn gezien.
Een intellectuele intuïtie is de gedachte aan iets dat ín het denken aan het object dat object produceert. Wij kunnen volgens Kant het bestaan van deze intuïtie indenken, maar het zou onmogelijk zijn voor eindige intellecten als wij mensen, die intellectuele concepten moeten combineren met gegevens uit de pure en zintuigelijke intuïtie (wij kunnen niet de mogelijkheid en actualiteit doen samenvallen zoals de intellectuele intuïtie dat kan). Het basisonderscheid hier is dat tussen het ontvangende en het spontane.Een "intuïtief intellect" aan de andere kant is een intellect dat voortschrijdt van het geheel naar de delen en dat geen contingenties herkent in de manier waarop de delen gerelateerd zijn aan het geheel. Het basisonderscheid in dit geval is dat tussen het intuïtieve en het discursieve.
Lees verder...Weesper filosofiekring bespreekt 'Theologisch-politiek traktaat'
De Weesper filosofiekring bespreekt tijdens het nieuwe seizoen het 'Theologisch-politiek traktaat van Spinoza.
"In het boek gaat over de altijd weer boeiende terreinen van geloven, leven en politieke ethiek. Spinoza (1632-1677) is een van de eerste die geloof en Bijbel onder kritiek stelt en zijn visie op de ideale samenleving geeft door vrijheid van meningsuiting voor te staan."
Door de grote belangstelling zijn er twee groepen.
Groep 1 komt op de donderdag bijeen op 18 oktober, 15 november en 20 december, 10 januari, 7 februari en 11 maart.
Groep 2 komt op de woensdag bijeen op 17 oktober, 12 november, 19 december, 9 januari, 6 februari en 13 maart.
De bijeenkomsten zijn van 20.00 tot 22.00 uur in het Lichthuis aan het Waagplein 10.
Opgeven kan bij dr. W.J. Lamfers, tevens gespreksleider, 0294-411629 of stuur een mail naar wjlamfers@hetnet.nl
[van 't Gooi Dichtbij]
Rikus Koops Spinozakundige & KV-hertaler voltooide zijn toelichtingen
Van Rikus Koops, de hertaler van de Korte Verhandeling, laat vandaag weten:
"Met vreugde kan ik jullie mededelen dat ik de laatste toelichtingen op de Korte Verhandeling van Spinoza heb afgerond en op mijn site heb geplaatst www.overspinoza.nl/. Ik heb in een ware eindspurt in eenmaal zes toelichtingen afgerond, dus de lezers onder jullie kunnen weer even vooruit."
Zie dit blog over zijn 'Meesterlijke hertaling'
Hier een eerder blog met méér informatie over hemzelf en zijn toelichtingen,
en een blog over de cursus over Spinoza die hij vanaf eind van deze maand gaat geven.
