Pieter Balling overleed in 1664 (en niet in ca 1669)
In de mail waarin Margreet Brandes mij over haar aanstaande Amsterdamse Spinozawandelingen informeerde [cf. dit blog), schreef ze ook dat ze in het Amsterdamse Archief [ik neem aan in het door dat Archief online gezette begraafregister van vóór 1811, cf.] de sterfdata van Pieter Balling, zijn dochters en waarschijnlijk een tante heeft gevonden.
Pieter Balling, een van de vrienden in Spinoza's kring die ik bij bezoekers van dit blog bekend veronderstel, overleed dus-later in hetzelfde jaar als zijn zoon, over wie Spinoza hem zo inlevend schreef (brief 17) - zo wordt toch gezien de inhoud van Spinoza's antwoord i.h.a aangenomen.
Ik geef eerst de gegevens in de vorm waarin Margreet ze mij e-mailde:
Lees verder...Clarice Lispector (1920 - 1977) en Spinoza [4]
In juni van dit jaar had ik een kleine serie over de joods-Braziliaanse schrijfster “Clarice Lispector (1920 - 1977) en Spinoza” en het laatste blog gaf ik de aanduiding mee: [3 en slot].* Nu zie ik toch aanleiding voor een vervolgblog.
Het zomernummer van het tijdschrift The Scofield (dat ook digitaal in te zien is) was geheel gewijd aan het leven en schrijven van Clarice Lispector. Het blad had als thema Clarice Lispector & The Act of Writing. Het bevatte een heel fraai essay van
Nathan Goldman, “Is God a Word? The Heterodox Jewishness of Clarice Lispector” [In: The Scofield, Summer 2016, p. 73 – 82
Inmiddels is dat stuk op 17 september 2016 nog eens geplaatst op Literary Hub onder een licht aangepaste titel: “On the Heterodox Jewishness of Clarice Lispector. A Writer of the Diaspora, In Search of God. Daar is het makkelijker te lezen dan op de manier waarop The Scofield wordt aangeboden [Cf.]
Nathan Goldman is zeer op zoek naar wat het betekent jood te zijn en in die zoektocht ontdekte hij Clarice Lispector. En in de beschrijving van zijn ontdekking van het werk van Lispector heeft hij veel aandacht voor haar verwerking van Spinoza in haar schrijven. Boeiend om te lezen. Reden waarom ik er in een apart blog op wijs in plaats van het toe te voegen aan een van de eerdere blogs.
Het hele artikel is uiteraard het lezen waard, maar ik citeer er graag een aantal alinea’s uit die speciaal over haar en Spinoza gaan:
Lees verder...Inutilis scientia Spinozana [226] Spinoza afgebeeld binnen een ouroboros
Deze afbeelding van Spinoza ingekaderd binnen een ouroboros trof ik aan op de cover van het hierna te noemen boek. In dit eerdere blog zijn een aantal afbeeldingen van Spinoza, waarop hij samen met een ouroboros is afgebeeld, bijeengebracht, maar nooit kwam ik deze vorm tegen van Spinoza binnen de ouroboros, de slang die in zijn staart bijt. Volgens Colerus zou hij tegen zijn huisgenoten meermalen gezegd hebben: "ik doe gelyk de slang die in 't einde van 't jaar zyn staart in de mond heeft, ik en zoeke niets over te houden, als zoo veel tot een eerlyke Begravenis van noden is."
De afbeelding is te vinden op dit boek dat de Duitse Spinozabibliografie niet heeft:
Lees verder...De filosofie van Spinoza vergeleken met het neo-confucianisme van Chu Hsi
In 1998 werd Hae-Suk Choi doctor in de filosofie aan de Albert Ludwigs Universität te Freiburg (in Breisgau) met een dissertatie waarin hij de filosofie van Spinoza vergeleek met het neo-confucianisme van Chu Hsi. In februari van het jaar erop verscheen van zijn werk een handelsuitgave
Hae-Suk Choi, Spinoza
und Chu Hsi: die absolute Natur als der Grund des menschlichen Seins in der
Ethik Spinozas und der neokonfuzianischen Lehre Chu Hsis. Frankfurt am Main
etc: Peter Lang, 1999 - VII, 177 pp.
"Im Denken Spinozas ist die größte Nähe zur neokonfuzianischen Lehre zu sehen. Durch die parallele Darstellung der "Ethik" Spinozas und der neokonfuzianischen Lehre werden die chinesischen und westlichen Deutungen der Welt und des Menschseins besser zu verstehen versucht. Sie zeigt, daß die "Ethik" Spinozas nicht nur die Metaphysik, sondern auch die Ethik beinhaltet, und daß die neokonfuzianische Lehre nicht nur die Ethik, sondern auch die Metaphysik in sich einschließt. Dadurch sieht man deutlich, daß Spinozas Gedanken viel plausibler und lebensnäher sind, als sie sich in ihrer strengen Form darbieten, während die Gedanken Chu Hsis an Klarheit gewinnen, wenn sie in eine Ordnung gebracht werden, die an Spinozas folgerichtiger Ordnung orientiert ist. Aus dem Inhalt: Parallele Darstellung der "Ethik" Spinozas und der neokonfuzianischen Lehre - Metaphysik und Ethik - Absolute Immanenz Ethischer Sinn von Spinozas "Ethik"." [Deze uitgeverstoelichting was hier nog te vinden]
Lees verder...Peter Sloterdijk: "Bisher hat niemand bestimmt, was der Erdkörper vermag."
Zoals ik in diverse blogs al heb laten zien, heeft Peter Sloterdijk niet veel aandacht aan de filosofie van Spinoza [cf., cf., en cf.]. Maar zie, in zijn recentste* boek komt het in de kop vermelde zinnetje voor, dat hij waarschijnlijk, vermoed ik, via Deleuze van Spinoza heeft opgevangen en voor zijn ‘atmosphärisch-ökologischen’ doel aanpaste:
Peter Sloterdijk, Was
geschah im 20. Jahrhundert? - Unterwegs zu einer Kritik der extremistischen
Vernunft. Suhrkamp Verlag, 2016
Het betreft een bundeling van voordrachten die hij tussen 2005 en 2014 hield en die “thematisieren, aus unterschiedlichen Perspektiven und zu unterschiedlichen Anlässen, welche Lasten, welche Lehren, welche Hoffnungen das 20. dem folgenden Jahrhundert vermacht hat.” Aldus de uitgever, waar verder te lezen is: “Kein einzelner Begriff, kein einprägsamer Slogan, von »Atomzeitalter« bis »Globalisierung«, beantwortet die im Titel aufgeworfene Frage – Was geschah im 20. Jahrhundert?. Eine reine Ereignis- oder Ideengeschichte kann die Bedeutung dieses Jahrhunderts für die Nachwelt ebenfalls nicht erfassen. Deshalb, so die These von Peter Sloterdijk, sind völlig neue Vorgehensweisen auf allen Feldern notwendig, von der Ökonomie bis zur Philosophie. Und dabei kommt, nicht ohne Sloterdijks Ironie und Metaphernkunst, dem Schatz eine zentrale Stellung zu: Diesen Schatz, also die Natur, die Heimat, das Raumschiff Erde, gilt es zu bewahren gegen die extremistische Vernunft, die das vergangene Jahrhundert prägte. Als explizite Botschaft formuliert: »Der Mensch ist für die Bewohnung und Geschäftsführung der Erde im ganzen verantwortlich geworden, seit seine Anwesenheit auf.”
Lees verder...Van noodzakelijke subjectieve ervaringen met hun "view from somewhere" kúnnen we komen tot meer "objective view from nowhere", volgens Spinoza volgens
Julia Borcherding, “A View from Nowhere? The Place of Subjectivity in Spinoza’s Rationalism.” In:
Jari Kaukua and Tomas
Ekenberg (eds.), Subjectivity and Selfhood in Medieval and Early Modern
Philosophy. Springer, 2016, 294pp., $129.00 (hbk), ISBN 9783319269122 -
Pages 235-261 – books.google [dit hoofdstuk bij Springer]
In de inleiding schrijven de redacteuren:
In the following contribution, Julia Borcherding asks whether there is room for subjectivity in Spinoza's decidedly rationalistic metaphysics that aims to regard the whole of being sub specie aelernitatis. Through a close analysis of crucial sections of the Ethics, Borcherding shows that Spinoza moves subtly between strictly ratio-nalistic deduction and empirical intuitions. In this way, subjectivity can be argued to have played an important cpistemic role in the construction of Spinoza's monistic system.
Lees verder...Weer Amsterdamse Spinozawandelingen van Margreet Brandes
Al vaker heeft Margreet Brandes Amsterdamse Spinozawandelingen georganiseerd. De komende Spinozawandelingen onder haar leiding vinden plaats op: 2, 6, 9 en 10 oktober 2016.
Hieronder méér over de verschillende thema’s en routes (per datum).
Op
woensdag 23 april 2014 maakte beroepsfotograaf Maarten Brante deze foto van mensen, lekker genietend van 't voorjaarszonnetje op het Amsterdamse Spinozabeeld. [Foto groter formaat op zijn website]
Yuval Jobani over the towering figure of Spinoza
Yuval Jobani is Assistant Professor at the Department of
Hebrew Culture Studies and the School of Education at Tel-Aviv University. [Cf. en cf.] Eerst verscheen van hem:
Yuval Jobani, “Ethical or Political Religion? On the Contradiction Between Two Models of Amended Religion in Spinoza’s ‘Theological-Political Treatise’.” Hebraic Political Studies, Vol. 3, No. 4 (Fall 2008), pp . 396-415, [PDF] En begin dit jaar:
Een jaar geleden, in het blog van 12 sep. 2015 waarin ik de komst van zijn boek aankondigde, verwachtte ik er een bestrijding in. Nu ik recent bij books.google de hele inleiding die een uitgebreide samenvatting van inhoud en aanpak geeft, las, kreeg ik ontzettend veel zin om het boek aan te schaffen en te gaan lezen. Maar ja, méér dan € 100 voor een boek van 212 pagina’s… ik vind het nogal wat. Dus ben ik vooralsnog nog aan ’t dubben over wat ik zal doen.
Lees verder...Inutilis scientia Spinozana [225] Spinoza in graphic novel Family Man
Family Man is een graphic novel die deels direct als webcomic is te lezen maar die ook in druk verschijnt. De eerste hoofdstukken werden volledig op internet gezet, maar later worden pagina’s overgeslagen.
De comic wordt geschreven en getekend door Dylan Meconis, die - zoveel wordt duidelijk - wel iets met Spinoza heeft. Het verhaal speelt zich af in het 18e eeuwse Duitse academische milieu. Hoofdpersoon Luther Levy, die gepromoveerd is op Spinoza, wordt verwijderd als docent aan een school vanwege onpopulaire meningen over Spinoza. Vervolgens lukt het hem een positie te verwerven in een verre uithoek in Bohemen, waar hij weer verwikkeld raakt in kwesties met de rector en met diens dochter die de universiteitsbibliotheek beheert. Er ontstaan telkens weer crises over geloof, academisch beleid en superstitie waarin weerwolven een rol spelen.
Spinoza’s Summum Bonum
Yitzhak Melamed heeft een artikel naar academia.edu geüpload dat binnenkort gaat verschijnen. “Spinoza and Some of His Medieval Predecessors on the Summum Bonum. Forthcoming in Nadja German and Yehuda Halper (eds.), The Pursuit of Happiness in Medieval Jewish and Islamic Thought.
Daarin laat hij zien wat het begrip 'summum bonum' – het hoogste goed – dat al vroeg in de TIE voorkomt bij Spinoza betekent en hoe het zich in de Ethica ontwikkelt.
Melamed laat zien hoe
Spinoza, die niet veel van Aristoteles zei te moeten hebben, toch dit centrale
Aristotelische begrip overnam.
Een informatief artikel, waarvan ik het slot
hier overneem.
Conclusion
Spinoza was no fan of Aristotle. In a letter from October 1674, he asserts plainly: “To me the authority of Plato, Aristotle, and Socrates is not worth much.”[1] Still, Spinoza’s attitude toward Aristotle was not one of complete and unreserved rejection. On some issues, such as the rejection of the Aristotelian ban on actual infinity, Spinoza’s attack on Aristotle went far beyond that of most of his contemporaries.[2] Yet, on many other issues, Spinoza critically adopted, and reinterpreted, key Aristotelean concepts and doctrines. In this manner Spinoza adopted and heavily employed the Aristotelian concept of essence while divorcing it from its original and standard association with teleology. We can discern a similar attitude in Spinoza’s reception of Aristotelean ethics. Spinoza adopts key doctrines and concepts from Aristotle and Maimonides, yet at the end of the day these elements acquire a new, and frequently surprising, meaning.
A bit more than a third of a century ago, I recall myself as a child coming across an odd volume in the library of my father’s Hassidic shul. The title of the book, Sefer ha-Midot (Hebrew: “the Book of Ethics”), was not the reason for my surprise; most Hassidic libraries contain books on piety and ethics. The reason for the surprise was, of course, the author of this specific book of piety, namely, Aristotle.[3] In his masterly study, Steven Harvey traced the fascinating history of the Jewish reception of the Nicomachean Ethics from almost complete ignorance and indifference in the early middle-ages to the early modern period during which the book became one of the most cited works in rabbinic literature.[4] The terminology of Aristotle’s Nicomachean Ethics is today spread over much of the canonical rabbinic literature on piety. In many of these works, Aristotelean terms are put to work in a very original and surprising manner, just as in the works of our friend, Benedict of Amsterdam.
[1] Spinoza, Ep. 56| IV/261/30.
[2] See my “Hasdai Crescas and Spinoza.” For the rejection of actual infinity by self-proclaimed early modern anti-Aristotelians, such as Hobbes and Locke, see my “Eternity in Early Modern Philosophy,” 137-142.
[3] Most likely, this volume was the 1866 Lemberg reprint of Itzik Satanow’s 1790/91 edition, Sefer ha-Midot le-Aristoteles. See Friedberg, Bet Eked Sepharim, II 554.
[4] Harvey, “Influence,” 136-7. Indeed, any cursory search of Aristotelean moral terminology (such as, ‘hazlaha [happiness],’ or ‘ha-tov ha-elyon [the highest good]’ in databases of rabbinic literatures will yield thousands of hits.
Van Anthony Gottlieb verscheen: The Dream of Enlightenment
Anthony Gottlieb, voormalig redacteur van The Economist, die we op dit blog hebben leren kennen van zijn NYT-review van het boek Spinoza’s Life van Steven Nadler en van wie we via dit blog vernamen dat hij het boek van Rebecca Goldstein, Betraying Spinoza. The Renegade Jew Who Gave Us Modernity, via dezelfde NYT omschreef als “haar liefdesbrief aan de 17e eeuwse Nederlandse filosoof,” en via dit blog welke vijf boeken Jonathan Israel aan hem voorlegde, etc. kwam in 2000 met The Dream of Reason. A History of Western Philosophy from the Greeks to the Renaissance en schreef nu het vervolg, waarin hij ‘explains the rise of modern thought from Descartes to Rousseau’:
Anthony Gottlieb, The
Dream of Enlightenment. The Rise of Modern Philosophy. W. W. Norton &
Company / Allen Lane, 2016 - 384 pagina's
Chapter 3: “A Breeze of the Future: Spinoza” – cf. books,google
Daaruit citeer ik hier het volgende stukje tekst over Spinoza, waaruit duidelijk wordt dat hij heel goed weet waarover hij het heeft:
Lees verder...J.J. Rousseau moest niet veel hebben van Spinoza
In dit blog is het slechts beperkt gegaan over de houding van Jean-Jacques Rousseau tegenover Spinoza. Het blog van 20-september 2012 was neutraal getiteld “Rousseau en Spinoza”. Klever reageerde er kritisch op. Ik weet dat hij tamelijk gebeten was op de manier waarop Jonathan Israel in zijn trilogie over de Radicale Verlichting Rousseau als niet behorend tot de radicale navolgers van Spinoza; volgens hem zou Rousseau veel meer als een Spinozist moeten worden gezien. ik heb me in die discussie niet gemengd – had genoeg aan de informatie van Israel. Er was ook nog het blog van 22 aug. 2012.
Nu ontving ik een dag terug een interessante mail van Jurriën Rood:
Aanknopend bij een discussie uit 2012 over de connectie Rousseau - Spinoza, tussen Verdult en Klever, vanuit het perspectief van Rousseau.
Rousseau noemt aan het eind van zijn 1e Discours, over de Kunsten en de Wetenschappen, Spinoza letterlijk en niet in gunstige zin. Hij wil daar laten zien dat de moderne filosofen vooral domme onzin geschreven hebben. Zo is er één 'die beweert dat er slechts één substantie bestaat, materie, en dat God niets anders is dan de wereld.' En verderop meent hij dat dankzij de drukpers 'de gevaarlijke dromerijen van Hobbes en Spinoza voor altijd zullen blijven bestaan'. Ik neem aan dat JJR het hier over de Ethica heeft, dit Discours stamt uit 1750. Misschien dat hij daarna de TTP las en zijn mening over Spinoza bijstelde?
Lees verder...Het Vaticaans Ethica manuscript momenteel in het JHM
Maaike Putman bracht in een tweet een foto van hoe het Vaticaans Ethica-manuscript momenteel in het Joods Historisch Museum te zien is.
Waarom had Spinoza een voorkeur voor meetkunde (en niet voor rekenkunde)? [een vervolg - en een uitstapje naar Frederik van Eeden]
Hierbij neem ik graag de vrijheid om een vervolg op het vorige blog, waarin een artikel van Adrie Hoogendoorn was opgenomen met bovenstaande titel, aan te bieden.
Sindsdien kwam ik nog enige artikelen en hoofdstukken tegen die m.i. een relevante en aanvullende documentatie leveren bij deze vraag. Vooral wijs ik graag op een relevant en exact bij deze kwestie passend buitengewoon informatief artikel van
• Yitzhak Melamed, "On the Exact Science of Nonbeings: Spinoza's View of Mathematics." In: Iyyun, The Jerusalem Philosophical Quarterly, 49 (January 2000); 3-22, gepubliceerd op academia.edu
Verder
• R.H. Moorman, "The Influence of Mathematics on the Philosophy of Spinoza." In: National Mathematics Magazine, Vol. 18, No. 3 (Dec., 1943), pp. 108-115
• Alexandre Matheron, "Spinoza and Euclidean Arithmetic: The example of the fourth proportional. "In: Marjorie Grene & Debra Nails (eDS.), Spinoza and the Sciences. Dordrecht etc: D. Reidel (Boston studies in the philosophy of sciences, v. 91) nu Springer Science & Business Media, 1986, pp. 125-150 - books.google.
• Ger Harmsen, “Spinoza and the Geometrical Way of Proof.” In: T. Koetsier en I. Bergmans (Ed.), Mathematics and the Divine. A Historical Study. Amsterdam etc., 2005, 423-440 - deels in te zien op books,google
• Geert Vanpaemel, "The Culture of Mathematics in Early Dutch Enlightenment." In: Wiep van Bunge (Ed.), The Early Enligtenment in the Dutch Republic 1650-1750 : Selected Papers of a Conference held at the Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel, 22-23 March 2001. Leiden [e.a.]: Brill [Brill's Studies in Intellectual History, 120], 2003: 197-211. Grotendeels te lezen op books.google – geeft veel contextuele informatie.
Lees verder...Het altijddurende onderwerp van "de eeuwigheid van de geest" bij Spinoza
Dit blog wordt een vervolg op het blog van 18 september 2016, waarin ik o.a. erop wees dat Mogens Laerke zijn artikel “Spinoza on the Eternity of the Mind,” dat in DIALOGUE gaat verschijnen, alvast op academia.edu heeft geplaatst.
Pas eergisteren heb ik dit artikel kunnen printen en het vervolgens enige malen aandachtig kunnen lezen. Er is voor mij alle reden er hier nog eens apart en uitvoerig op in te gaan. De reacties die het vorige blog ontving vind ik erg mager en eigenlijk onder de maat. Het stuk verdient m.i. beter.
Het Keizer verwijst naar een nog te verschijnen artikel van hem, waarvan hij aankondigt daarin te laten zien dat Laerke ten onrechte uitgaat van het bestaan van eeuwige essenties. Daar kom ik nog op. Maar als hij dat artikel niet alvast op academia.edu brengt, kan het nog niet meedoen in het debat. Ik hoop dat hij ondanks dat punt toch nog iets meer over Laerke’s artikel te melden heeft. Dat hoop ik ook van Mark Behets.
Intermezzo. Zoals blijkt aan het slot van het artikel heeft hij de tekst gebracht op de eerste Internationale Spinozaconferentie aan de Nationale Autonome Universiteit van Mexico die gehouden is in mei 2016. De organiserende universiteit heeft de lezing direct op internet gebracht. Wel aardig te zien dat ze daarbij gebruik hebben gemaakt van de foto van Mogens Laerke die ik een half jaar ervoor in Amsterdam had gemaakt. Ik mag hopen dat de aanwezigen net als de moderator, Teresa Rodríguez, zijn tekst hebben kunnen meelezen, anders zou het volgen van de op zich al moeilijke tekst onbegonnen werk zijn, zoals ik eerder heb kunnen meemaken en van anderen weet.
Lees verder...
Reformatisch Dagblad met artikel en video over expositie bij 400 jaar Ets Haim
Het Reformatisch Dagblad heeft vandaag een uitgebreid artikel over de tentoonstelling in het Joods Historisch Museum “De glorie van het joodse boek” bij gelegenheid van het 400-jarig bestaan van Ets Haim. Op die tentoonstelling is het Vaticaanse manuscript van de Ethica te zien naast het Escamoth met de over Spinoza uitgesproken ban. [Cf. dit blog & blog]
Daarnaast werd gisteren een door het RD gemaakte video op Youtube geplaatst, waarin Emile Schrijver, directeur van het Joods Historisch Museum in Amsterdam, vertelt over de expositie “De glorie van het joodse boek”. Van ca 2:00 tot 4:00 gaat het over het Ethica-manuscript en Spinoza's ban (nu zou het manuscript in 2012 in plaats van in 2010 zijn ontdekt).
Inutilis scientia Spinozana [224] Spinoza legde het af in de "Universiteitsstrijd"
Bij de NTR loopt op NPO 2 een dagelijkse "Universiteitsstrijd" waarin teams van telkens twee universiteiten een kwis spelen. Vandaag speelden studenten van de Erasmus Universiteit Rotterdam en de Universiteit Utrecht tegen elkaar. Beide teams hadden geen idee wat het antwoord was op deze vraag:
Geprobeerd werden de antwoorden: Montesquieu en Voltaire.
Zie ook blog van 30-12-2010: Wat weet "De allerslimste mens ter wereld" van Spinoza?
Inutilis scientia Spinozana [223] Antero Meozzi vertaler van o.a. Spinoza
Voor de aardigheid breng ik hier de cover van het volgende
boek
B. Spinoza, Tractatus politicus. traduzione e prefazione di Antero Meozzi. Lanciano: R. Carabba. 1918, 1934
Uiteraard ging ik op zoek naar de vertaler. Over z’n biografie is niets te vinden. Wel zijn vele titels te verzamelen van door hem vertaald werk, maar ook van boeken die hij zelf schreef, zoals
Antero Meozzi, La vita e l'opera di Gabriele d'Annunzio. Vallerini
Antero Meozzi, La vita e la meditazione di Giovanni Pascoli. Firenze : F. Le Monnier, 1924.
Tommaso Di Aquino, De regimine principum. Traduzione e introduzione di Antero Meozzi. Lanciano: Carabba, 1928
e.v.a. - ik ga ze hier niet allemaal noemen.
Dat er geen enkele pagina over zo iemand is gemaakt verbaast me een beetje. Enfin, ik laat het hierbij; meld alleen nog dat Antonio Gramsci tijdens zijn gevangenschap gedurende het fascistische regime in zijn notieboeken schreef over een literatuur-historisch werk van Antero Meozzi, cf. books.google en de eindnoten in books.google [cover van ebay]
Rob Hartmans positief én flink kritisch over Jonathan Israel, nu in De Nederlandse Boekengids
In de Groene
Amsterdammer, NRC Handelsblad en
misschien ook elders schreef Rob Hartmans in het verleden al vaker over de drie
boeken over de Radicale Verlichting
van Jonathan Israel. Nu heeft hij nog eens een uitgebreid artikel over Israels
boeken, mede in het licht van diverse kritieken van collega-historici.
In het verlengde van de recente kritiek van Piet Steenbakkers in zijn laatste college als hoogleraar [cf. blog], van Wiep van Bunge langer terug [cf. blog] én van mij, zoals ik die in diverse blogs heb geuit, zet Hartmans het positieve en betwistbare nog eens duidelijk op een rij in het jonge tijdschrift De Nederlandse Boekengids: Rob Hartmans, "Jonathan Israel, of: het slagveld van de ideeëngeschiedenis", nader aangeduid met HERLEZEN. [Cf.]
Ik citeer deze regels:
Wie de boeken van Jonathan Israel leest steekt hier enorm veel van op, al
was het maar doorat hij bij zijn speurtocht naar de ondergrondse, subversieve
netwerken van radicale denkers allerlei auteurs en activisten heeft opgedolven
waarvan je het bestaan niet eens vermoedde. Maar bij zijn streven om een
coherent, om niet te zeggen monolithisch beeld van de Verlichting als dé
oorzaak van de moderniteit te schilderen, gaat hij wel extreem schematisch te
werk, wat ten koste gaat van de rijkdom en diversiteit die kenmerkend is voor
het intellectuele leven van de zeventiende en achttiende eeuw.
Een relevant en evenwichtig artikel.
Inutilis scientia Spinozana [222] Spinoza even genoemd in symposium "Rembrandt en de joden"
Gisteren verscheen in The Jewish Week een verslag van het symposium “Rembrandt and the Jews” dat op zondag 11 september werd gehouden in het Straus Center of Yeshiva University i.s.m. Yeshiva University Museum. Gesproken werd er door Steven Nadler, Shelley Perlove, Simon Schama, Meir Soloveichik, Leon Wieseltier, Jacob Wisse & Michael Zell. [Cf. en Cf.]
Ik citeer daaruit deze alinea's: "Rabbi Soloveichek called Rembrandt’s portrayal of Moses with the Ten Commandments “profoundly Jewish.” To begin with, this Moses does not have horns, thus righting the mistaken interpretation and translation that had led Michelangelo to depict Moses with horns. Moreover, these tablets follow the division of five commandments on each tablet, traditionally used by Jews — but in Rembrandt’s time, Christians generally placed four on the first tablet, and six on the second. Then there is the Hebrew calligraphy, which is superlative, “almost like a Torah scroll.”
Acting as a self-described “amateur art sleuth,” Rabbi Soloveichek presented evidence he had gathered pointing to the probable source for this inscription: an Amsterdam shul that that no longer exists, and of which only two depictions remain, but which Rembrandt, or one of his students (one of whom was Jewish) almost certainly visited. This was the very same shul that had excommunicated Baruch Spinoza, Soloveichik commented, making it “more welcoming to Rembrandt and his student than to Spinoza.” Finally, the rabbi noted that while some call this painting the “shattering” of the tablets, he believes it depicts Moses restoring the tablets to the people of Israel — an interpretation to keep in mind as we contemplate the meaning of the High Holidays ahead."
Rembrandt van Rijn, Mozes met de Tien Geboden, 1659, olie op doek [Gemäldegalerie der Staatlichen Museen zu Berlin]
Vaticaanse Manuscript van Spinoza's Ethica momenteel in Amsterdam
Vanaf morgen, 19 september t/m 8 januari 2017, loopt in het Joods Historisch Museum te Amsterdam de tentoonstelling “De glorie van het joodse boek” met topstukken uit Ets Haim, het Vaticaan en andere collecties. Op 21 juni 2016 had ik hier al een blog over - morgen is het zover.
Morgen is het toch maandag? Ja, in tegenstelling tot vele andere musea is het JHM ook op maandag open. Zie de pagina bij het JHM over deze tentoonstelling en de eromheen georganiseerde evenementen. Daar is te lezen:
Een topstuk uit het Vaticaan
van een heel andere orde dat naar het museum komt, is het enige nog bestaande
afschrift van de filosoof Baruch Spinoza (1632-1677). In 2011 werd het
verloren gewaande afschrift in de bibliotheek van het Vaticaan teruggevonden.
Kleinigheidje: het was in het laatste kwartaal van 2010 dat de ontdekking door Leen Spruit werd gedaan.
Het Vaticaans Ethica-manuscript wordt tentoongesteld naast het Escamoth (het register van besluiten en reglementen van de Portugees-Joodse gemeente), opengeslagen op de bladzijde waarop de ban is opgetekend.
foto: Claudia Kamergorodski
voor Crescas op het Symposium ‘de Casus Spinoza’ op 6 december 2015
Tip: Yirmiyahu Yovel’s "Spinoza. Das Abenteuer der Immanenz" in de ramsj
Dit in het Duits vertaalde bekende werk van Yirmiyahu Yovel, waaraan ik twee enthousiaste blogs wijdde (enige kritiek die ik ook had deed niets af aan mijn grote waardering en enthousiasme voor dit prachtige werk - ook qua vormgeving; cf. en cf.) dat oorspronkelijk in 2012 al niet erg prijzig was [€34,00] is nu afgeprijsd in de ramsj gebracht voor jetzt nur: €7,95. [Bij Frölich & Kaufmann Cf. “Kundenkonto” niet nodig]
Mogens Laerke tilt zijn oppositie tegen "platonizerende lezingen van essenties in Spinoza" naar het niveau van wetenschappelijk boek en tijdschrift
In eerdere blogs hebben we hier flink gediscussieerd over de
lezingen die Mogens Laerke hield in Leuven [2014] en Nijmegen [2015] over “Aspects
of Spinoza’s Theory of Essence: Formal Essence, Non-existence and Two Types of
Actuality,” om te beginnen in het blog van 21 februari 2015 "Mogens Lærke’s diep
gravende, maar m.i. nog onvoldragen tekst." Ook in latere blogs werd de
discussie naar aanleiding ervan voortgezet. De draft ervan verscheen een half
jaar later op zijn pagina bij academia.edu.
Inmiddels is in een vervolgartikel te lezen dat dit stuk in een boek gepubliceerd gaat worden, t.w.
• “Aspects of Spinoza’s Theory of Essence. Formal Essence, Non-existence and Two Types of Actuality,” in M. Sinclair (ed.), The Actual and The Possible, Oxford: Oxford University Press, [forthcoming]. NB op de webpagina van Sinclair is te lezen dat het in 2016 zal verschijnen, maar de website van OUP laat nog niets zien.
Ik ben benieuwd of hij nog wijzigingen in dat stuk heeft aangebracht.
Lees verder...Inutilis scientia Spinozana [221] Raadseltje opgelost van 'buren van Domus Spinozana'
Op de website van “Creatief bedrijvencomplex Galerie Sophie”, gevestigd aan de Paviljoensgracht 70 in Den Haag staat een pagina met de titel “Een plek met historie!” met daarbij een foto van het Standbeeld van Spinoza aldaar en deze pagina, waarbij niet werd vermeld uit welk boek de scan genomen was.
De vraag uit welk boek dit genomen was intrigeerde mij. De stijl, de vormgeving van de ‘s’ en de inhoud bracht mij al snel op het juiste spoor: het gaat om de inleiding van dr. Willem Meijer op zijn vertaling van Benedictus de Spinoza, Ethica op meetkundige wijze uiteengezet. Daarvan bezit ik de derde druk uit 1923 - met precies deze pagina.
Spinoza woonde en schreef zijn Ethica in Paviljoensgracht 72-74. Het Creatief bedrijvencomplex Galerie Sophie” bevindt zich op Paviljoensgracht 70 – ernaast dus en dat schrijven ze er niet eens bij…
Via Katja Diefenbach iets over Knox Peden te weten komen…[beiden schrijven over Spinoza in de hedendaagse Franse filosofie]
De prinsen van Serendip hebben mij weer een toevallige vondst laten doen.
In een blog van 27 augustus 2016 wees ik op een artikel van Katja Diefenbach, "Is it simple to be a Spinozist in philosophy? Althusser and Deleuze," in: Radical Philosophy, philosophical journal of the independent Left, #199 (sept/okt.). Naar aanleiding daarvan wees Ferdie Fluitsma me op een komend boek van haar.
Katja Diefenbach ist Theoretikerin und lebt in Berlin. Ihre Forschungsschwerpunkte sind französische Epistemologie und Philosophie des 20. Jahrhunderts, unter besonderer Berücksichtigung des Verhältnisses von Marxismus und Poststrukturalismus. Vor kurzem ist der von ihr mitherausgegebene Band Encountering Althusser. Politics and Materialism in Contemporary Radical Thought (Bloomsbury 2013) herausgekommen. 2015 erscheint Politik der Potentialität. Spinoza im Postmarxismus. Katja Diefenbach hat an der Universität der Künste Berlin, der Humboldt Universität Berlin, der Jan van Eyck Akademie Maastricht und der Hamburger Hochschule für Bildende Künste gelehrt. [Aldus een bericht uit dec. 2014, Cf.]
Enige maanden later, vandaag precies een jaar geleden, maakte de Merz Akademie bekend: “Katja Diefenbach ist neue Professorin für Ästhetische Theorie an der Merz Akademie.” [Cf. aldaar méér over haar CV, waaraan ik ontleen:]
Katja Diefenbach ist Kulturwissenschaftlerin mit Forschungsschwerpunkten im Bereich der französischen Epistemologie und Philosophie des 20. Jahrhunderts. Sie studierte Kommunikationswissenschaften, Politische Wissenschaften, Sozialpsychologie und Soziologie an der Ludwig-Maximilians-Universität München. 2016 wird sie ihre Dissertationsschrift "Politik der Potentialität. Spinoza in der französischen Philosophie der Gegenwart" veröffentlichen.
Het aangekondigde boek van haar dissertatie lijkt dus een iets andere titel te krijgen, maar is er nog niet. Om in de gaten te houden.
Lees verder...Inutilis scientia Spinozana [220] Brief van Freud over Spinoza op Ebay
Voor zijn eerste herdenkingsgeschrift bij gelegenheid van de 300e geboortedag van Spinoza schreef Siegfried Hessing [cf. blog] zoals bekend velen aan, onder wie Sigmund Freud. In zijn tweede herdenkingsgeschrift, nu bij gelegenheid van de 300e sterfdag van Spinoza in 1977, Speculum Spinozanum 1677-1977, nam hij een artikel van zijn hand op over “Freud’s relation with Spinoza.” Daarin bood hij facsimile’s en transcripties van de brieven die hij ontving. Daaronder de brief van
9.7. 1932 Prof. Dr Freud Wien IX,
Berggasse 19
Sehr geehrter Herr,
Ich habe mein langes Leben hindurch der Person wie der Denkleistung des großen
Philosophen Spinoza eine außerordentliche, etwas scheue Hochachtung
entgegengebracht. Aber ich glaube, diese Einstellung giebt mir nicht das Recht
etwas über ihn vor aller Welt zu sagen, besonders da ich nichts zu sagen wüßte,
was nicht schon von anderen gesagt worden ist. Entschuldigen Sie durch diese
Bemerkungen mein Fernbleiben von der geplanten Festschrift u[nd] seien Sie
meiner Sympathie und Hochachtung versichert.
Ihr Freud.
[NB, de woorden “etwas scheue” ontbreken in de transcriptie van Hessing.]
Welnu, deze brief wordt momenteel op Ebay aangeboden voor 17000 euro [cf.].
Misschien kan iemand de brief aanschaffen en aan het Spinozamuseum in Rijnsburg aanbieden?
Waarom had Spinoza een voorkeur voor meetkunde (en niet voor rekenkunde)?
Adrie Hoogendoorn stuurde mij de volgende tekst toe met het voorstel die in een blog op te nemen. Graag voldoe ik daaraan, daar zijn opstel aardige historische achtergrondkennis aandraagt die een antwoord kan bieden op de in de kop van het blog gestelde vraag, die tevens de titel is van Adrie's stuk.
Alleen de inleiding, die het probleem schetst, neem ik hierna op zodat u een indruk krijgt. Van het hele artikel dat ca 4½ blz. telt geef ik aan het slot de plaats van het PDF.
Adrie en ik zijn benieuwd naar uw eventuele reactie die u hieronder kunt plaatsen.
Lees verder...Johan Dahlbeck's Spinoza and Education verschijnt eind van het jaar
In het blog van 10 februari 2016, "Spinoza en opvoeding", waarin ik bij elkaar had gezet wat er zoal over dat onderwerp verschenen was, kon ik aankondigen dat er eind van het jaar het volgende boek zou verschijnen. Daar de informatie op de website van Taylor and Francis verdween en de auteur er niet bekend was, leek het alsof het project wellicht van de baan was. Maar inmiddels is de cover gepubliceerd van
Johan Dahlbeck, Spinoza and Education. Freedom, understanding and empowerment, Routledge, 2017 - ISBN : 9781138931817 - 208 pp. books.google
Table of Contents
Introduction: Why All Education Begins and Ends in Moral Education
1. Spinoza’s Ethical Project
2. To Be Educated Is to Exist More: Spinoza’s Gradualist Notion of Reality
3. Self-preservation as an Educational Ideal
4. Moderating the Passive Affects: Education, Imagination and Causation
5. Educational Implications of the Doctrine of the Imitation of Affects
6. Teaching as the Art of Offering the Right Amount of Resistance
Conclusion: Outlining a Spinozistic Account of Education
Lodi Nauta kan niet meer om Spinoza heen!
Deze foto verspreidde Ritsert Jansen bij zijn tweet n.a.v. de toelichting die de Groningse hoogleraar geschiedenis van de filosofie Lodi Nauta geeft op de plannen die hij heeft met de Spinozapremie die hij gisteren ontving. In mijn blog van 11 juni 2016 vroeg ik mij af of hij iets van zijn 2,5 miljoen euro Spinozapremie zal besteden aan onderzoek op het vlak van Spinoza en Spinozisme?
Als je deze foto ziet, dan kan hij daar toch niet omheen?
Arne Næss: "I know of no philosopher after Spinoza from whom people can learn as much of significance for our life and community."
Het boekje, nog tijdens het leven van Naess samengesteld en ingeleid door Alan Drengson & Bill Devall dat in 2008 verscheen bij Counterpoint, U.S. is deze zomer heruitgebracht in de serie Penguin Modern Classics
Arne Næss, Ecology of Wisdom. Penguin UK [Penguin Modern Classics], 2016 - 352 pagina's
Books.google laat zien dat Spinoza er flink in aan de orde komt in
SECTION 4 NONVIOLENCE AND GANDHI,
SPINOZA AND WHOLENESS
Nonmilitary Defense Gandhian Nonviolent Verbal Communication: The Necessity of
Training
Spinoza and the Deep Ecology Movement
Through Spinoza to Mahayana Buddhism, or Through Mahayana Buddhism to
Spinoza?
Freedom, Self, and Activeness, According to Spinoza
In dit gegeven zag ik voldoende aanleiding om op het blog van januari 2009 dat ik schreef n.a.v. zijn overlijden, “Arne Naess (1912 - 2009) Spinoza en deep ecology”, nog eens een kort vervolgblog aan hem te wijden.
Lees verder...God, Alles of Niets?
Deze week verschijnt het boek van
Taede Smedes, God, Iets of Niets? De postseculiere maatschappij tussen 'geloof' en 'ongeloof'. Amsterdam University Press, 2016
De naam van onze filosoof valt ook, want volgens de inhoudsopgave [cf. PDF] is er een paragraaf: "Het Spinozisme van Albert Einstein.”
Opvallend dat we nu ineens in een “postseculiere maatschappij” terecht zouden zijn gekomen, omdat er meer zinzoekers zouden zijn dan eerder verwacht werd en het aantal ‘ietsisten’ blijkbaar groeit. Eigenlijk zou de titel veel robuuster moeten luiden, zoals ik in de kop van het blog aangaf.
Ik denk niet dat ik het boekje ga aanschaffen en lezen. In plaats daarvan ben ik voornemens om de website van Paul Delfgaauw,"Van goden en mensen," in de gaten houden. Het lijkt me typisch een boek waarmee hij de komende tijd z'n weblog weer flink kan vullen. [Toevoeging: cf. Van goden en mensen hier]
Cover volgens najaarsprospectus uiteindelijke cover
Vandaag Uitreiking NWO-Spinozapremies 2016
Over een uur begint de feestelijke uitreiking van de NWO-Spinozapremies in de Nieuwe Kerk in Den Haag. De laureaten presenteren daar hun onderzoek en hun plannen met de premie. De bijeenkomst is alleen toegankelijk voor genodigden.
[cf. dit blog van juni 2016 n.a.v. de toekenning]
Zij krijgen ieder 2,5 miljoen euro om naar eigen inzichten te besteden aan wetenschappelijk onderzoek. Ook ontvangen zij een bronzen Spinozabeeldje.
Maarten van Buuren komt met een 'handboekje' Spinoza
Uit een blog van Els van Swol van 9 mei 2016 konden we al weten dat er nog een boek over Spinoza van Maarten van Buuren te verwachten zou zijn. Dat klopt dus: op diverse plaatsen staat aangekondigd dat over ongeveer een maand een tweede boekje van zijn hand zal verschijnen met de erg veel belovende titel
Maarten van Buuren, De essentie van Spinoza. ISVW Uitgevers, verwacht rond 10 of 17 oktober 2016.* ISBN: 9789491693908 - 160 pagina's - € 14,95
Maar je weet maar nooit – ik zal me welwillend openstellen. Maar gezien zijn Spinoza. Vijf wegen naar de vrijheid, waarover ik zeer kritisch moest zijn, vrees ik met grote vreze dat de lezers op het verkeerde been worden gezet. We zullen zien.
Lees verder...Rebecca Newberger Goldstein over Spinoza's "droom over de begrijpelijkheid van de wereld"
In een hele serie video’s, begin deze maand naar Youtube gebracht, stelt Robert Lawrence Kuhn [cf. & cf.] de vraag aan de orde `Why Is There Anything At All?` Langs komen (in willekeurige volgorde), A.C. Grayling [cf.], John Leslie [deel 1 en deel 2], Paul Davies [cf.], Martin Rees [cf.], Scott Aaronson [cf.] etc. Best grappig om al deze knappe koppen te horen ‘filosoferen’ over een in beginsel onzin-vraag, van de orde als waarom is een cirkel niet vierkant of waarom is 1 het eerste getal.
Ook Rebecca Newberger Goldstein schuift aan en zie: zij komt op de proppen met Spinoza voor wie dit uiteraard volstrekt geen serieuze vraag was. Ik ben het niet helemaal eens met haar dat ze het heeft over Spinoza’s droom over de intelligibiliteit van alles. Dat was geen droom van hem, maar een overtuiging, een zekerheid. Zoals zij zegt: It is intelligibility all the way down...en: Nature explains itself.
Vandaag is spinoza.blogse.nl het tiende jaar ingegaan
Gisteren werd de negen jaar waarin dit Spinoza-blog bestaat volgemaakt. De conatus is er echter niet sterker op geworden en de blogger en curator van dit blog, Stan Verdult, neemt zich dan ook voor om een flinke stap terug te zetten (als dat lukt). Het tijdelijke bestaan zal in een beduidend geringer tempo worden voortgezet, zo is de bedoeling.
Eerste deel film "Spinoza, een vrije denker" op internet
Enge dagen geleden plaatste ene R. de Oude "Maatschappijleer Filmpjes", de eerste helft - 44 minuten - van de Spinoza-film, zoals in nov. 2015 uitgezonden door de Joodse Omroep, op Dailymotion. Of dat in overeenstemming met de rechthebbenden gebeurde zal wellicht blijken doordat het niet weer verwijderd moet worden. Ik haal de film hier binnen en zal het tweede deel, als dat volgt, hierna plaatsen.Spinoza deel 1 door Oudr
Birden Güngören, Turkse Spinoza scholar aan de Galatasaray Universiteit
Al is het boek alweer van vijf jaar geleden, er zijn genoeg redenen om er alsnog in een blog op te wijzen. Mij viel om te beginnen de cover op, toen google.images hem van de week toonde. Er lijkt wat aan beeldmanipulatie gedaan met het bekende Wolfenbütteler-portret van Spinoza. Ik lees er de suggestie in dat Spinoza niet zo tevreden was met wat Hegel met zijn filosofie deed… Enfin, een cover die de imaginatio aan het werk zet. Maar als je nog eens goed kijkt, zie je dat het bovenste (brein-)gedeelte van het hoofd van Spinoza is en het onderste van Hegel. Zo stevig heb ik Spinoza nog niet in Hegel verankerd gezien...
Birden Güngören, Die Bedeutung von Hegels Spinoza -- Lektüre für seine Staats- und Rechtstheorie. Logos, 2011
Emeritus filosofieprofessor Victor Nuovo geeft uitleg over Spinoza
Victor Nuovo, emeritus Professor of Philosophy at Middlebury
College, Vermont, USA and Senior Research Fellow at Harris Manchester College [cf. en academia.edu], heeft in de Addison County Independent een column over filosofen. Zo schreef
hij over Plato en Lucretius. Ook over algemeen filosofische onderwerpen. Zijn specialiteit lijkt vooral Locke te zijn. Medio augustus begon hij
een serie over Spinoza.
Hier vermeld ik de stukjes, aardige inleidingen voor beginners, die hij tot nu toe had:
August 18, 2016 | Spinoza: the first secular Jewish intellectual
August 25, 2016 | Spinoza: Of empiricists and rationalists
September 1, 2016 | Spinoza borrows from Aristotle's universe
September 8, 2016 | Spinoza: In search of an idea [over de TIE]
Zijn foto van hier
Ja, het Spinoza-onderzoek zal zeker wel voortgaan
[maar is er ook iemand of een gremium dat daar leiding en sturing aan kan geven? Zie mijn blog van aan jaar geleden: “Waar blijft de internationale institutionalisering van het Spinozisme?”]
Van de week ontvingen we via de post het werkje dat verscheen naar aanleiding van het afscheid van Piet Steenbakkers van zijn leeropdrachten in Utrecht en Rotterdam. Degenen die het symposium op vrijdag 2 september in Utrecht bijwoonden hadden daar al ontvangen:
Spinoza Research: To Be Continued. Uitgeverij Het Spinozahuis, 2016
Contents
Paul Ziche: Introduction: The Future
of Spinoza Research
Piet Steenbakkers: Spinoza, beyond the Legends
Bibliography Piet Steenbakkers
Steven Nadler: Spinoza on the Divinity of Scripture
Pina Totaro: Possible New Initiatives in Spinoza Research
Susan James: Wanting to Understand: Spinoza on the Virtue of Fortitudo
Pierre-François Moreau: For Whom did Spinoza Write?
Jacqueline Lagrée: Spinoza beyond the Confines of the University
Spinoza over de kracht van associatie [en Von Bibers Passacaglia voor vioolsolo]
Zoals Spinoza het sterke belang van associatie behandelt, in 2/18 het principe bespreekt en in het bijbehorende scholium met voorbeelden de werking van het geheugen toelicht, het in 3/14 nóg eens brengt [“Als de geest eenmaal door twee affecten tegelijk is aangedaan, dan zal hij later, wanneer hij door een van beiden wordt aangedaan, ook door de andere worden aangedaan;” vert. Krop, licht gewijzigd] en er in het begin van het Vijfde deel gebruik van maakt voor het in gang zetten van een gedragsverandering, is voor mij slechts een aanleiding om de lezer van dit blog mee te nemen in een recente heerlijke associatie. 2/18s, waarin hij de voorbeelden van verschillende associaties behandelt die een boer resp. een soldaat hebben bij het zien van paardensporen in het zand, eindigt Spinoza met de algemene conclusie: “Iedereen springt zo overeenkomstig de manier waarop hij gewend is de beelden der dingen te rangschikken, van de ene op de andere gedachte over.”
Hier dan mijn associatieve ervaring, want ik ben in mijn langjarige omgang met Spinoza geneigd veel met hem in verband te brengen. Maandagavond waren we met onze SKL bijeen om de eerste hoofdstukken van de TTP, over profetie en over profeten, te bespreken. Een van de deelnemers overhandigde mij een dubbelCD van Archiv Produktion met Heinrich Ignaz Franz von Biber (1644-1704) Die Rosenkranz-Sonaten, uitgevoerd door Musica Antiqua Köln o.l.v. Reinhard Goebel, tevens de bespeler van de barokviool, die door Biber voor elk van de 15 sonates een andere stemming meekreeg - iets dat nogal uniek is in de geschiedenis van het vioolspel. Vooral wees hij me op het laatste stuk, waarin de viool, weer teruggezet in de standaardstemming in quinten, solo wordt gespeeld in een Passacaglia in G kl. (of zoals Biber zelf schreef: Passagalia) met variaties op vier basisnoten.
Gisteren ben ik grote delen van de dag bezig geweest met het luisteren naar deze sonaten, die ik wel gekend heb, maar vele jaren niet meer had gedraaid. Nu genoot ik ervan als van een nieuwe ontdekking. En op internet ging ik op zoek naar andere uitvoeringen van met name deze Passacaglia. Vaak wordt deze aangeduid als “Beschermengel” [Schutzengel/The Guardian Angel/L'Ange gardian], maar van Von Biber zelf is die benaming niet; wel zette hij bij elke sonate en ook bij de Passacaglia een kleine kopergravure die hij – zo werd in 2008 ontdekt – ontleende een aan blad van de Rosenkranz-Bruderschaft. De Rozenkranssonates en Passacaglia werden nooit gedrukt, maar in een fraai handschrift opgedragen aan de Vorst-Aartsbisschop, bij wie Biber als Hof- en Domkapellmeister in dienst was: Maximilian Gandolf Graf von Khuenburg. Toen het handschrift in 1890 ontdekt werd in de Bayerische Staatsbibliothek bleek het titelblad verloren te zijn gegaan, zodat er geen zekerheid is over de datum van ontstaan en opdracht, maar ook van de naamgeving. Toen ik op wikipedia zag dat wordt aangenomen dat het uit 1676* stamt, was daar meteen mijn associatie: het jaar waarin Leibniz Spinoza in Den Haag bezocht. En vanaf dat moment koppel ik deze Passacaglia aan deze ontmoeting. Ik wil u uitnodigingen in de vele schitterende dubbelgrepen een discussie tussen beide wijsgeren te horen. Hierna haal ik dit blog diverse schitterende uitvoeringen naar binnen en tot slot na de Passacaglia door Reinhard Goebel, de complete dubbel-CD met Reinhard Goebel en zijn Musica Antiqua Köln, die ook op Youtube te vinden zijn.
Rachel Podger speelt de Passacaglia in G. kl. uit Die Rosenkranz-Sonaten van Heinrich Ignaz Franz von Biber, op barokviool live in 't Bimhuis Amsterdam, uitgezonden door VPRO Vrije Geluiden op 29 november 2015 en op 1 december 2015 op Youtube gezet.
Lees verder...Anna Forbes Liddell (1891 — 1979) lijkt iets van Spinoza te hebben opgestoken
_in_1969.jpg_%3bfilename_%3dUTF-8%27%27Anna_Forbes_Liddell%2520_(1891%25E)
Haar dissertatie is ook i.h.a. buiten beeld geraakt, want books.google toont geen boeken waarin deze dissertatie van haar wordt besproken of waarin er zelfs alleen maar naar wordt verwezen. Alleen in verantwoordingen van de Research in Progress van de University of California wordt haar dissertatie vermeld. En behalve de Spinoza-bibliografieën van Theo Van der Werf, Heine J. Siebrand & Coen A. Westerveen, A Spinoza Bibliography: 1971 - 1983 [1984] waarin het # 2209 is – cf. books.google – en Wayne Boucher, Spinoza In English, A Bibliography [1999], waarin het # 1438 is – cf. booksd.google - komt hij in geen enkele bibliografie van een Spinoza-monografie voor. Dat is het lot van ongepubliceerde dissertaties. Goed dus dat tegenwoordig vele van deze studies via internet gepubliceerd worden.
Of er veel mee is gemist, weet ik dus niet, maar in het tweede werk dat abusievelijk als haar dissertatie werd gezien, Alexander's Space, Time and Deity [1925, cf. bij Hathitrust] zegt ze iets over Spinoza en daaruit komt – door haar jongleren met de termen kwaliteit en kwantiteit - een in mijn ogen enigszins eigenaardige visie naar voren. Om een indruk te geven neem ik hieronder het slot van haar niet heel omvangrijke boek vanaf de passage waarin ze de naam van Spinoza vermeldt. Ze bleef altijd een gelovige, begon als doopsgezinde en werd later episcopaals, maar ze lijkt wel iets – de immanentie van God - van Spinoza te hebben meegenomen, hoewel aan het eind van de geciteerde tekst een meer christelijk gelovige visie blijkt.
Lees verder...De Ethica op postzegelvel "2016 Jaar van het Boek"
In het kader van “2016 Jaar van het Boek” brengt PostNL een postzegelvel uit met tien bijzondere boeken uit de Koninklijke Bibliotheek afgebeeld. Er staan tien boeken afgebeeld op de postzegels. Hierbij gaat het om dagboeken, jeugdboeken, leerboeken, prentenboeken en literatuur, zoals Turks Fruit van Jan Wolkers, Het Achterhuis van Anne Frank, de Ethica van Spinoza en Oom Jan leert zijn neefjes schaken van Max Euwe.”
In feite gaat het om een KB-exemplaar van de Opera posthuma* van 1677, opengeslagen bij de Ethica. Het postzegelvel als "boekenlandschap" is een ontwerp van Niels Schrader. Afgelopen zaterdag werd het eerste postzegelvel tijdens de feestelijke opening van de Boekenparade in de Tolhuistuin in Amsterdam overhandigd aan Eppo van Nispen tot Sevenaar, voorzitter van de Stichting 2016 jaar van het Boek.
Cf. website 2016 Jaar van het Boek, cf. PostNl,
*) Foutje: op het postzegelvel staat foutief Opera postuma.
Lees verder...Anna Forbes Liddell (1891 — 1979) bestudeerde Spinoza, maar dat wordt in diverse biografieën niet gemeld
Er is hier iets merkwaardigs aan de hand. Bijvoorbeeld op de webpagina van Florida Memory dat wordt bijgehouden door 't Department of State's Division of Library and Information Services, staat bij haar foto die dateert van februari 1969 het volgende biografietje:
Ze behaalde echter haar PH.D. niet in 1925, maar in 1924. Haar dissertatie staat juist vermeld in wikipedia en in de Duitse Spinozabibliografie, en luidde
Anna Forbes Liddell, The Logical Relationship of the Philosophy of Hegel to the Philosophies of Spinoza and Kant. Chapel Hill: Univ. of North Carolina [diss.], 1924. Dit blijkt b.v. ook uit [cf. archive.org]
Lees verder...Maarten van Buuren over Spinoza in Crea
spinozalezing: wegen naar de vrijheid
Een reeks van vijf lezingen voor CREA: 20 september, 4 oktober, 18 oktober, 1 november en 15 november 2016
Nooit begrepen waar Spinoza over gaat? Volg de CREA-lezingen van Maarten van Buuren en je snapt waarom Spinoza Nederlands (en misschien wel 's werelds) grootste filosoof is.
Spinoza is even ingewikkeld als beroemd. Zijn Ethica geldt als onleesbaar. In vijf lezingen zal ik de kernbegrippen behandelen waarop Spinoza's filosofie steunt, zoals God, zelfbeschikking, de cruciale rol van de intuïtie, de samenwerking met anderen en vooral: het streven naar vrijheid. Ik zal de filosofie van Spinoza inzichtelijk maken in bewoordingen die iedereen kan volgen. Volgens Spinoza is het belangrijk dat we ons bevrijden van betutteling en leven in overeenstemming met de wereld en met onszelf. Alleen dan kunnen we gelukkig worden.
Locatie: CREA theater
Toegang: studenten gratis | overigen € 5 [cf.]
Ik geef het toch maar even door...
Sigismund Eduard Loewenhardt (1796-1875) zet 'zijn Spinoza' af tegen die van anderen
Zoals in het vorige blog over Loewenhardt aangekondigd, neem ik hier een
stukje over uit zijn boek Benedict von
Spinoza in seinem Verhaltniss zur Philosophie und Naturforschung der neueren
Zeit. W. Peiser, 1872. Hij zou het als zijn lievelingsboek beschouwd hebben
en heeft er, zoveel is wel duidelijk, zeer veel aandacht en tijd in
geïnvesteerd.
Nadat hij het in een eerste deel over Spinoza's 'Körperlehre', over kracht en stof, materialiteit en lichamen, heeft gehad zet hij vervolgens systematisch Spinoza's leer uiteen: I, over het systeem van Spinoza (substantie/God en modi), II over Spinoza's 'Seelenlehre' (bewustzijn, zelfbewustzijn, onsterfelijkheid en eeuwigheid, de kensoorten, de vrije wil) en III over de oorsprong en de natuur der ‘Seelenbewegungen'.
Volgt een tweede deel: “Nachweis der Uebereinstimmung und Abweichung des System Spinoza's über die Seelenthätigkeit mit den Ergebnissen der neuem, durch physiologische Forschungen unterstützte, Seelenlehre - Erfahrungsseelenlehre.”
En tenslotte een derde deel: “Widerlegung der von einigen Schriftstellern gegen das System Spinoza's erhobenen Haupteinwendungen.” Hij gaat uitgebreid in op Kuno Fischer, op Jacobi, Hegel en vele anderen. Ik neem hierna een deel van zijn commentaar op Fischer. Het geeft een indruk van zijn kennis en behandeling.
Lees verder...Sigismund Eduard Loewenhardt (1794 - 1875) schreef m.i. boeiend boek over Spinoza
"sein Lieblingswerk"
Van deze joodse Duitse arts, die een bijdrage leverde aan de ontwikkeling van de psychiatrie, is geen volledige biografie op internet te vinden (voor een correctie zie aan 't eind van 't blog). Wel zijn er brokstukjes die ik bijeensprokkel zo dat er hier enig beeld van de man kan ontstaan. Jammer genoeg is het lemma over hem op p. 881 in Alma Kreuter, Deutschsprachige Neurologen und Psychiater: Ein biographisch-bibliographisches Lexikon von den Vorläufern bis zur Mitte des 20. Jahrhunderts [Walter de Gruyter, 1995] bij books.google niet in te zien, alleen het staartje ervan. Elders vond ik:
Sigismund Eduard Loewenhardt, born March 12, 1794* in Angermunde, participated as military surgeon in the wars of liberation and then practiced in Prenzlau as of 1825; he worked there for half a century and died 1875. He had a very active practice which extended 12 miles around the town, but also published several papers, e.g. 1872 "Be. de Spinoza in s. Verhältnisse zur Philosophie und z. Naturforschung." [gevonden in: Julius Hirschberg, The history of ophthalmology, Volume 6. Wayenborgh, 1986 – books.google]
Zijn dissertatie uit 1817, De myelophthisi chronica vera et notha, is op books.google gedigitaliseerd. Edward Shorter schrijft erover in A Historical Dictionary of Psychiatry [2005, PDF]:
“Although careful clinical descriptions of the spinal form of neurosyphilis, called “tabes dorsalis” (wasting of the posterior columns of the spinal cord), or “locomotor ataxia,” go back to Sigismund Loewenhardt’s (1796–1875) Latin treatise De myelophthisi chronica in 1817, it was only in 1822 that the young Paris physician Antoine Laurent Jessé Bayle (1799–1858) described in his medical thesis what turned out to be the cerebral form of syphilis.”
Lees verder...
