Johan Rudolph Thorbecke (1798 - 1872) Spinozist

Momenteel ligt het boek van Jan Drentje, Thorbecke, een filosoof in de politiek [Boom, Amsterdam, 2004] bij Selexyz in de ramsj. Sowieso een schitterend boek over deze grootste staatsman van Nederland die ons de eerste grondwet bracht (en de HBS). Maar het boek is voor Spinozisten extra interessant, omdat Thorbecke zo uiterst serieus met Spinoza´s Ethica bezig is geweest. En dat komt in dit boek op vele plaatsen uitvoerig aan de orde.

Je kunt goed merken dat Drentje niet alleen historicus maar ook filosoof is. Hoe hij in een paar bladzijden de Pantheïsme-strijd in Duitsland schetst is werkelijk subliem. Ook waar hij uitvoerig Thorbecke´s filosofische ontwikkeling en strijd beschrijft, lees je een auteur die begrijpt waar hij het over heeft - ook als het over Spinoza gaat.

Wat ik mistte bij Safranski in zijn boeken over Schiller, de Romantiek en de vriendschap tussen Goethe en Schiller (geen woord over Spinoza), is bij Jan Drentje wel anders. Thorbecke’s uitgebreide studiereis naar Duitsland, zijn ontmoeting met Schelling t.t.v. van zijn worsteling in zijn denken met de metafysische dilemma’s over de relatie tussen het eeuwige en het tijdelijke… het wordt allemaal uitvoerig en zeer goed leesbaar beschreven.

Lees verder...

Werkgroep 'Negri en Spinoza' op 6e Internationaal Marxcongres

Hierbij geef ik deze e-mail van IMAVO door:

Groepsreis naar het 6de Internationaal Marxcongres in Parijs

In Parijs (Universiteit van Nanterre) vindt het 6de Internationaal Marxcongres plaats van woensdag 22 september 2010 tot zaterdag 25 september 2010

Het Vlaams Marxistisch Tijdschrift organiseert daar een werkgroep over “Negri en Spinoza” met als sprekers Sonja Lavaert, André Mommen en Miriam Van Reijen.

Meer info over dit congres vindt u op: http://netx.u-paris10.fr/actuelmarx/cm6/index6.htm

IMAVO vzw organiseert naar dit congres een groepsreis. We vertrekken op woensdagmiddag en komen op zaterdagnamiddag terug.

Lees verder...

Filosofieblog over "Spinoza's hermeneutiek"

Martine Berenpas schreef vorige week vrijdag op filosofieblog over “Spinoza’s hermeneutiek”. Ik geef mijn reactie op dit blog en geef het op om aldaar te reageren (het reactieformulier wordt al na een dag of zo uitgeschakeld of er wordt erg streng gemodereerd).

Afgezien van een paar kleine foutjes [de Ethica, die geschreven is begin jaren 60 en de TTP die de gemoederen begin 17e-eeuw lang heeft beziggehouden] schetst zo zoals ze in haar titel belooft Spinoza’s hermeneutica en doet dat niet op een onaardige manier. Ik krijg sterk de indruk dat ze daarbij vooral gebruik maakte van Leo Strauss’ Hoe men Spinoza's Theologisch-politiek traktaat dient te bestuderen. [Zie hier op benedictusdespinoza.nl de vertaling die Adrie Hoogendoorn van dit artikel maakte]

Lees verder...

Spinoza's immanentiebegrip en eigen invulling van WYSIWYG

In het verlengde van eerdere discussies*) die op dit weblog werden gevoerd, ga ik hier in op een vraag die ik een tijdje terug via de e-mail ontving: “Gaat God helemaal op in het universum, m.a.w. bestaat er alleen een gemodificeerde God?”

Eerder had ik zelf nog niet de uitdrukking "gemodificeerde God" gebruikt, maar wel "God gezien als gevolg" (quatenus natura naturata), in een blog waarin ik – weer eens -  benadrukte hoe je bij Spinoza steeds een soort wat ik zou willen noemen ‘perspectivisme’ tegenkomt – iets wat ik als het wezen van het Spinozisme beschouw. Bij hem kun je dingen nooit eenduidig of simpel benaderen; altijd kun je dingen van twee (of meer) kanten bezien.

Het antwoord op de vraag is dus: Ja en Nee: God gaat op in het universum, maar niet helemaal. Er bestaat alleen de gemodificeerde God, maar... Want zo eenduidig kun je niet over Spinoza's systeem praten. Dan zou je kunnen volstaan met gewoon over het universum te spreken. IN de gemodifeerde God is voortdurend de modificerende God actief. Gods essentie, zijn macht, gaat nooit op in de 'bereikte' resultaten, maar blijft essentia actuosa die een absolute potentia is. Het is een manier om op een krachtiger wijze over het universum of over de natuur te kunnen spreken en om te blijven beseffen welke fundamentele kracht daarin wordt uitgedrukt.

Net zoals de "oneindigheid aan attributen" een manier van benadrukken is dat God/de substantie wellicht niet helemaal opgaat in het universum zoals wij dat kennen via de twee enige attributen waarmee wij hem/de werkelijkheid kunnen kennen.

Ik ga dit nog eens opnieuw van voorafaan benaderen. Lees verder...

Barbara Lefcowitz (1935) bracht vandaag een Spinozagedicht

Barbara Lefcowitz is een Amerikaanse dichteres uit Bethesda, Maryland die diverse dichtbundels publiceerde en een pagina op wikipedia heeft, waarin haar negen bundels en een verhaal sinds 1978 vermeld staan.

Ze werd geboren in New York in 1935, groeide op in Brooklyn, behaalde haar doctoraal aan de Universiteit van Maryland. Ze was professor Engels aan het Anne Arundal College in Maryland en is momenteel gepensioneerd. Ze woont in Bethesda.

Vandaag publiceerde ze op haar weblog Barbara Lefcowitz Poetry - Selected & New Poems; Selected Prose - het gedicht SPINOZA, IRENE, LENSES. Zie hier nog enige van haar gedichten en informatie.

32 Barbara Lefcowitz by smartish_pace.

Lees verder...

Samuel van Hoogstraten (1627 - 1678) schilder van Spinoza's portret?

Geen enkele van de overgeleverde afbeeldingen die Spinoza moeten voorstellen, is zodanig voldoende gedocumenteerd dat het volstrekt onbetwijfelbaar zeker is dat die zijn werkelijke uiterlijk afbeelden. Dus is en blijft het ontdekken van het ware uiterlijk van Spinoza een best moeilijk en precair karwei. Ik wijdde eerder dit blog aan wat volgens iconografisch deskundigen het meest betrouwbare portret zou zijn.

Tot heden heb ik niet mee willen doen aan het verspreiden van bovenstaand mansportret, dat in 1670 is geschilderd door Samuel van Hoogstraten en waarvan is beweerd dat het Spinoza zou voorstellen. Ik hield dit zogenaamde ‘Spinozaportret’ tot nog toe expres buiten mijn weblog. Lees verder...

Klever's Spinozana Redux [12] Terugblik van een bisschop

Vandaag alvast in plaats van maandag het 12e stukje van Wim Klever  uit zijn boekje Zicht op Spinoza. Twintig tijdschetsen, Heuff/Thesis, Amsterdam, 1994. Die hoofdstukjes worden op internet geplaatst.

Vandaag het hoofdstukje Terugblik van een bisschop (p. 56 – 59)

Als u op onderstaande afbeelding van Niels Stensen klikt, krijgt u de scans van het hoofdstukje te lezen. Enige aanvullende opmerkingen van Wim Klever volgen hieronder
Er is een aparte inhoudsopgave van al deze stukjes.

                       

Lees verder...

Het paradoxale fanatieke programma van Ayaan Hirsi Ali

Ayaan Hirsi Ali: Nomade. Augustus, Amsterdam, maart 2010

Is haar droom nog van deze wereld? Deze droom van de nomade die als een nieuwe Jeanne d’Arc, maar dan zonder gulden maagdenvlies, zich aanbiedt om aan het hoofd van de troepen de tribale moslims uit de westerse wereld te verdrijven, door ze te bekeren en wat betreft hun waarden en normen onder dwang te accultureren. Want de islam dient  geharnast tegemoet te worden getreden, zo luidt haar boodschap.

Eigenlijk hoort een bespreking van dit boek helemaal niet thuis op dit Spinoza-weblog. Toch heb ik aanleidingen om het wel te doen. Voor ze naar haar nieuwe vaderland, de VS van Amerika, vertrok, vond ze het belangrijk een daad te stellen door een bezoek te brengen aan het Spinozahuis in Rijnsburg. Hetgeen de indruk gaf dat ze iets had met Spinoza, die ons immers de Verlichting en de moderniteit bracht. De Verlichting, althans het beeld dat zij ervan opdeed, die zijzelf aan den lijve heeft ondervonden wil zij op haar beurt aan anderen, niet alleen brengen, maar desnoods opleggen.

Lees verder...

Spinoza verwerkt in theaterspel 'Met Heldere Stekels'

In Albuquerque leeft en werkt al tien jaar de kleine theatergroep The Q-Staff in een eigen theatertje. Hun vierde productie “With Bright Spines” zou z’n première beleven in januari tijdens het Revolutions International Theatre Festival 2010 maar moest worden uitgesteld vanwege een conflict met de gebouweigenaar

De groep zou twee jaar bezig geweest zijn met research naar drie prikkeldingen: cactussen en andere ‘prickly plants’ uit de nabije woestijn, ‘prickly personages’ (artists, dissidents, and mad-folk), en de 17e eeuwse ketter en filosoof Baruch Spinoza.

Lees verder...

David Hume (1711 - 1776) Wetenschappelijke ethica van een overtuigd Spinozist

Aankondiging van de nieuwe publicatie van Wim Klever:

DAVID HUME (1711-1776)
Wetenschappelijke ethica van een overtuigd Spinozist
(Vrijstad 2010)

De Engelstalige ‘recycling’ van Spinoza’s erfgoed  culmineert in de magistrale Treatise of Human Nature (1739-1740) van David Hume. Het spoor van Mandeville en Locke volgend heeft hij als geen ander begrepen, dat Spinoza in zijn menskunde een rasechte natuurwetenschapper was en heeft hij diens Ethica op persoonlijke wijze herschreven in wat hij  nadrukkelijk ‘science of man’  noemt. Dit houdt in dat hij evenals Spinoza het gedrag van de mens beschrijft zonder het te willen normeren en dat hij het verklaart met dezelfde maximes die wetenschappers hanteren voor de verklaring van andere dingen of natuurverschijnselen en daarbij dus geen gebruik maakt van belevingen of gevoelens in zijn eigen bewustzijn. Alle substantiële componenten van Spinoza’s ‘afschuwelijke hypothese’ (dat moest tot eigen immunisering wel even worden gezegd!) keren bij hem terug: het volstrekte determinisme en naturalisme, het epistemologisch empirisme en de samenvatting van onze ervaringen in de algemene noties van de rede, de vele affectieve reacties als varianten van versterkende of verzwakkende aandoeningen, het resultaat hiervan in onze heilzame politisering. Ook Spinoza’s ‘natuurlijke historie van de godsdienst’, alsmede diens theorie over een puur sociaal-politieke strekking van de bijbel of Openbaring vinden volop weerklank en adhesie in zijn talrijke Essays. Hume, een eminente interpretator, transporteert en verspreidt in het Engels wat Spinoza ons in het Latijn gaf.

Lees verder...

Dionijs Burger (1820 - 1891) vertaler van Spinoza's Ethica

In het blog dat ik gisteren maakte over Berthold Auerbach kwam ook de naam voor van Dionijs Burger die een vertaling maakte van het boek van Auerbach, Spinoza. Het leven van een Denker én tevens een vertaling van Spinoza’s Ethica.

Het werd voor mij aanleiding om na te gaan of er meer over deze Dionijs Burger te vinden is en dat bleek het geval. Met name op de door mij voor dit weblog al zo vaak met succes geraadpleegde DBNL bleek Burger goed bekend [zie hier]. Ook bij Siebe Thissen is veel over hem te vinden.3De classicus Dionijs Burger met interesse in filosofie, heeft flink gepubliceerd, ook over Spinoza.

Dionijs Burger (1820 - 1891)M.W. Scheltema, een dominee die hem goed gekend heeft, schreef over hem een uitvoerig en wat omslachtig levensbericht, waaruit hij tevoorschijn komt als een rustige, vriendelijke, meelevende en hulpvaardige man. 1)

Dionijs Burger is geboren te Rotterdam op 4 Febr. 1820. Zijn vader, Dionijs Burger (1788-1860), was cargadoor en chef van de firma's D. Burger en Zoon, en Wambersie en Burger. Diens vader, zijn grootvader dus, eveneens een Dionijs Burger (1747-1834), was op 12 april 1772 een agenturenbedrijf begonnen. 2)

Lees verder...

Julien Gautier is gereed met zijn aparte Ethica-site

Toeval bestaat en het betekent niets...

Naar aanleiding van het blog dat ik gisteren samenstelde over Berthold Auerbach, waarin ook de naam Dionijs Burger voorkomt, was ik vandaag even nieuwsgierig of er op internet meer over deze laatste te vinden is. Naar aanleiding van de Ethica-vertaling die Burger rond 1860 maakte, bracht Google mij ook een hit naar mijn blog van 28 dec. 2009 Ethica online Wie helpt Julien Gautier? Ik ging even kijken hoever hij gevorderd was met het inbrengen van de Van Suchtelen-vertaling op zijn site, waarin hij meerdere Ethica-vertalingen bij elkaar brengt. En ik zag dat hij er helemaal gereed mee was: vijf vertalingen 100% ingebracht. Ik vroeg mij af hoe lang dat wellicht al zo was.

En zie, ik kreeg direct antwoord. Toen ik namelijk vervolgens mijn e-mailbox opende trof ik daarin dit bericht:

Lees verder...

Berthold Auerbach (1812 - 1882) Spinoza. Ein Denkerleben

Berthold Auerbach, ca 1850Joods-Duitse dichter en schrijver, eigenlijk genaamd Moyses Baruch Auerbach. Zijn ouders waren joods en hij, negende kind, was door hen voorbestemd om rabbijn te worden, maar door zijn filosofiestudie in Tübingen, München en Heidelberg en vooral vanwege het bestuderen van Spinoza raakte hij vervreemd van de joodse orthodoxie en besloot hij zich aan de literatuur te wijden. In Tübingen was het David Friedrich Strauss geweest die hem op Spinoza had gewezen.

Auerbach maakte een redelijk gelukkige start met zijn romantisering van het leven van Spinoza in zijn  Spinoza. Ein Denkerleben (1838) - een interessant werk dat als roman of als biografie gelezen kon worden. Hierna schreef hij Dichter en Koopman (1839) en vervolgens maakte hij vertalingen van Spinoza’s complete werken die in 1841 ook werden uitgegeven. In 1842 schreef hij Der gebildete Bürger, waarin hij filosofische onderwerpen probeerde te populariseren. Daarop volgde zijn grootste succes, de Schwarzwälder Dorfgeschichten (1843), verhalen over het boerenleven in het Zwarte Woud, die hem nog meer beroemd maakten. Met Barfussele (1856), Edelweiss (1861), en andere met veel gevoel geschreven verhalen, schetste hij het leven der Zuid-Duitse boeren. Auf der Höhe (3 vols., 1865) waarin een politiek conflict in democratische harmonie wordt opgelost, verscheen in Nederlandse vertaling als Op de Hoogte (1867).

Hij was de voorman van het Duitse steuncomité dat samen met dergelijke comités in andere landen vanaf 1876 geld inzamelde voor het Haagse Spinozastandbeeld.

De tweede editie van Spinoza. Ein Denkerleben verscheen in 1854 en werd bekender. De eerste was niet in Nederland opgemerkt, deze tweede kreeg een uitvoerige bespreking in de Gids door P.A.S. van Limburg Brouwer (zie onder). Deze editie staat gedigitaliseerd bij Gutenberg

Lees verder...

Lezing over filosoof Spinoza in Lochem

LOCHEM - Arts en filosoof Adrie Hoogendoorn geeft op vrijdag 26 maart een lezing in het Filosofiecafé in Lochem. Hij gaat in op Spinoza (1632-1677), de bekendste filosoof van Nederland. De bijeenkomst begint om 20.00 uur in het café-restaurant Scholten in Lochem. De toegangskaarten zijn verkrijgbaar in de Boekhandel Lovink.

Bericht vandaag van De Stentor

Volgens eerder bericht van het "Cultureel café" zou het vooral gaan over de politieke filosofie van Spinoza.

Klever's Spinozana Redux [11] Professor

Hier het 11e stukje van Wim Klever, nu niet meer uit de NRC-reeks, maar uit zijn boekje Zicht op Spinoza. Twintig tijdschetsen, Heuff/Thesis, Amsterdam, 1994, waarin die tien NRC-stukjes verschenen, aangevuld met nog een negental. Die hoofdstukjes zullen ook naar internet worden gebracht.

Vandaag het hoofdstukje Professor (p. 52 – 55)

Als u op onderstaande cover van het boekje klikt, krijgt u de scans van het hoofdstukje te lezen. Een aanvullend commentaar van Klever is eraan toegvoegd
Er is een aparte inhoudsopgave van al deze stukjes.

Lees verder...

Jan Wolkers (1925 - 2007) was lezer van Spinoza

Jan Wolkers in 1999 (foto: Gerard Klaasen)Veel sporen zijn er niet van te vinden, maar Jan Wolkers las, zeker in het latere deel van zijn leven, Spinoza. “Veel Spinoza” zou hij aan Gerard Klaasen hebben verteld. Bij gelegenheid van het overlijden van Jan Wolkers publiceerde katholieknederland.nl het interview dat Gerard Klaasen in april 2005 op Texel met hem maakte. Daarin staat:

Wolkers zegt veel Spinoza te lezen. Het gereformeerde geloof van uw jeugd heeft U afgelegd , daar is eigenlijk het spinozisme voor in de plaats gekomen?
"Zo kan je dat niet zeggen. Ik houd er mijn eigen filosofie op na: Christus was natuurlijk een rebel. Hij sprak: 'Wie zonder zonde is werpe de eerste steen’ weet je wel. Ze kwamen bij Hem met een prostituee die ze wilden stenigen en toen zei Christus ‘Wie zonder zonde is werpe de eerste steen’, en toen konden ze allemaal die steen weer uit hun poten laten vallen, hahahaha. Het Oude Testament heeft natuurlijk ook veel te maken met de moslimwereld, de houding van moslims tegenover homoseksualiteit , want dat is in het Oude Testament hezelfde: 'wie ligt met een man als met een vrouw is des dood schuldig, zijn bloed zij op hem’, nou ja." [hier]

Monique de Knegt had op bijna tachtigjarige zijn broer, die in de oorlog stierf aan difterie: „Er gaat geen dag voorbij of ik denk aan hem en aan mijn dochtertje van twee dat verongelukte in m’n eerste huwelijk. Soms zie ik de blauwe aderen over de slaap van mijn broer. Ik heb nog geprobeerd hem tot leven te wekken door mijn hand op z’n borst te leggen. Het voelde net alsof het karton was, maar we weten allemaal van Spinoza dat wonderen niet bestaan. God heeft niet de mens geschapen, maar de mens God.“ [Hier]

Lees verder...

Weer een ander diagram van Spinoza's metafysica

Een nieuwe lente - een nieuw diagram...  

Vandaag een nieuwe poging tot onderbrenging van enige hoofdlijnen van Spinoza's metafysica in een diagram, waarbij nog eens rekening is gehouden met gemaakte opmerkingen over eerdere schema´s (in drie ronden hier , hier en hier) . De vlakken zijn nu even groot.

Lees verder...

Amedeo Modigliani (1884 - 1920) gaf zich uit als afstammeling van Spinoza

      Il nuovo museo MAGA – Museo Arte Gallarate 

Morgen wordt in Gallarate (ten Noorden van Milaan) het nieuwe MAGA – Museo Arte Gallarate geopend en in gebruik genomen met de tentoonstelling Il mistico profano. Omaggio a Modigliani. Zo’n vijftig werken van de ‘profane mysticus’ Amedeo Modigliani, waaronder schilderijen, sculpturen en tekeningen afkomstig uit diverse musea, worden tentoongesteld.   

Amedeo ModiglianiModigliani is bekend als een modern figuratief kunstenaar. Zijn schilderijen zijn herkenbaar aan de gestileerde langgerekte lichamen van vrouwen in warme kleuren. Modigliani werd geboren in het Italiaanse Livorno als telg uit een joods koopmansgeslacht en groeide op temidden van de grote Sefardisch-joodse gemeenschap aldaar. Op 14-jarige leeftijd leed hij aan tyfus en twee jaar later aan tuberculose. In 1902 begon hij zijn kunstopleiding in de Scuola libera di Nudo (Vrije school van naaktstudies) in Florence, ging daarna naar Venetië. Op z’n 21e trok hij naar Parijs waar hij een turbulent en enigszins losbandig leven Bekijk de afbeelding op ware grootteleidde, aan vrouwen en drugs verslaafd raakte - hij was een knappe man met een sterke aantrekkingskracht op vrouwen. Hij werd een van de karakteristieke bohemiens van Montmartre. Z’n schilderen onderging invloed van Toulouse-Lautrec, Picasso en vooral van Cezanne. Op 35-jarigen leeftijd overleed hij aan tuberculose. Net als bij Vincent Van Gogh werd zijn werk pas na zijn dood echt populair.

Lees verder...

Wim Lintsen bij Vuconnected over Spinoza en de emoties

VUconnected is een samenwerkingsverband waarmee de Vrije Universiteit en de Christelijke Hogeschool Windesheim het contact tussen wetenschap en samenleving stimuleren, ofwel via publieksactiviteiten “het gesprek en debat tussen wetenschap, samenleving en levensbeschouwing" organiseren.

Volgende week donderdagavond 25 maart organiseert VUconnected in Amsterdam een lezing door Wim Lintsen over de emotieleer van Spinoza.

Ir Wim Lintsen die inmiddels al vele Spinoza-cursussen verzorgde voor de VolksUniversiteit en voor de HOVO, zal ingaan op de relatie tussen lichaam en geest en vertellen hoe de leer van Spinoza nog steeds een rol speelt in het moderne emotieonderzoek.

Lees verder...

Duitsland kent de Spinoza-medaille

Eén jaar na de Eerste Wereldoorlog werd de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge opgericht. Sindsdien houdt deze organisatie zich bezig met het doen inzamelen van gelden en het daarmee bekostigen van het onderhoud aan oorlogsgraven. Een karwei dat uiteraard met de Tweede Wereldoorlog nog eens flink werd vergroot.

Dat inzamelen gebeurt door allerlei lokale speciale Volksbund-kringen op te richten en andere verenigingen te werven om in hun omgeving geld in te zamelen. Als tegenprestaties bestaan er allerlei medailles.

Zo bestaan er o.a. de Immanuel-Kant-Medaille, Albert-Schweitzer-Medaille, Theodor-Heuss-Medaille, Manfred-Wörner-Medaille, Medaille "Winterschlacht im Osten 41/42. Eén van die medailles is de Spinoza-medaille. Ik weet niet of er een rangordening in bestaat.

Merkwaardig is dat op de website http://www.volksbund.de/
niets over deze medailles vermeld wordt, maar op allerlei websites van trotse ontvangers vindt Google er de sporen van.

Lees verder...

Wiep van Bunge gaat vandaag snijden in Jonathan Israel

Bekijk de afbeelding op ware grootteOp 11 januari 2010 had ik het bericht over Wiep van Bunge's inaugurale rede die in maart aan de Vrije Universiteit van Brussel zou worden gehouden. Welnu, die zal vanmiddag om 16:00 uur plaats hebben. Dan zal Van Bunge als bijzonder hoogleraar namens het Algemeen Nederlands Verbond (ANV) de leerstoel 'De Nederlanden in de wereld' gaan innemen. Het zal dit jaar namelijk gaan om de Nederlandse bijdrage aan de geschiedenis van de filosofie. En dan gaat het uiteraard hoofdzakelijk over Spinoza. Van Bunge’s rede zal gaan over: De Nederlandse Republiek, Spinoza en de radicale Verlichting.

Hier is een PDF, waarin de hoofdlijnen al zijn weergegeven.

Lees verder...

De Spinoza Groep wil juridisering van de overheid tegengaan

Zoals de geregelde bezoeker van dit weblog weet, is een van de dingen die ik hier doe: het bijhouden van wat er zoal aan spinozana in de breedste zin verschijnt. Alles waaraan de naam van Spinoza verbonden wordt en mij ter ore komt, krijgt een plekje op dit weblog.

Zo had ik op 07-11-2008 een blog over BentoSpino, een onafhankelijke adviesorganisatie die zich vooral op het overheids-bestuurlijke terrein beweegt. Met de directeur ervan, Rob van Doorn, heb ik enige gesprekken gehad om te zien of ik hen een tekst kon leveren over Spinoza’s filosofie in het algemeen en zijn politieke in het bijzonder, toegepast op arbeidsorganisaties en overheidsbestuurlijk handelen. Ik had daar wel oren naar, en ideeën over, maar begon er tegenaan hikken, zodat ik er toch liever vanaf heb gezien.

Intussen zie ik dat ze hun trainings en opleidingscapaciteit hebben ondergebracht in de BentoSpino Academie

En zojuist kreeg ik het bericht dat BentoSpino een nieuwe loot aan de stam heeft laten uitbotten: De Spinoza Groep.

Ex-bestuurders en professoren van uiteenlopende politieke pluimage hebben zich verenigd in De Spinoza Groep onder het motto ‘Een conflict vraagt niet om een dossier maar om een oplossing.’ De leden vinden de juridisering van de overheid een zorgwekkende ontwikkeling.

Net nadat in de afgelopen nacht de Eerste Kamer instemde met de crisis- en herstelwet, ook een soort de-juridisering die bezwaarprocedures inkort en snellere procedures rond de aanleg van wegen en andere infrastructurele projecten mogelijk maakt, biedt De Spinoza Groep zich aan voor vergelijkbare stappen.

Lees verder...

Henri de Boulainvilliers (1658 - 1722) ras-Spinozist en ideoloog van de Radicale Verlichting - le 'Spinoza français'

Deze graaf van Saint-Saire was een Frans historicus, schrijver en radicaal ‘philosophe’ die naast Fontenelle als tweede grondlegger van de Franse Vroege Verlichting kan worden gezien. Als historicus was hij een van de eersten die schreef over de instituties en de fundamentele wetten van de staat.

Hij begon met het idee Spinoza te moeten bestrijden, maar hij raakte meer en meer in de ban van Spinoza’s krachtige argumentaties en, zoals Jonathan Israel, op wie ik me voornamelijk baseer, het noemt, raakte doordrenkt van de filosofie van Spinoza. Hij ontwikkelde zich tot een ras-spinozist. En door de kring waarvan hij het middelpunt was had hij grote invloed op de verspreiding van het spinozistische gedachtegoed.

Aan zo iemand mag op dit weblog wel eens aandacht worden besteed, vooral ook daar de Nederlandse wikipedia hem negeert. 

Boulainvilliers opleiding begon hij aan het cartesiaans georiënteerde college der Oratorianen in Fuilly ten N-Oosten van Parijs. Hij diende van 1679 tot 1688 bij ’s konings musketiers (hij was niet een van de legendarische mousquetaires). En toen hij daaruit ontslagen werd kon hij zich geheel overgeven aan het genoegen van te studeren. Hij werd getypeerd als een zachtaardige en bescheiden edelman en een diepzinnig erudiet. Door de tegenslagen van zijn lot (hij verloor vrouw en kinderen) liet hij het najagen van roem achterwege en wijdde zich aan intensieve en brede studie; met een neiging om teveel zaken aan te pakken en zo zijn aandacht te versnipperen.

Lees verder...

Spinoza - een van de grote religiecritici

Vandaag heeft de Berlijnse Humanistische Pressedienst die onder leiding staat van  dr. Carsten Frerk en plv. dr. Fiona Lorenz in enige webpagina’s religiecritici uit de Oudheid, de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd bijeen gezet.

Ik vermeld hier die van de Nieuwe Tijd. Daarna neem ik het tekstje over Spinoza over.

Giordano Bruno (1548-1600), Baruch Spinoza (1632-1677), Pierre Bayle (1647-1706), Jean Meslier (1664-1729) Voltaire (eigentlich Francois-Marie Arouet) (1694-1778), David Hume (1711-1776), Denis Diderot (1713-1784), Claude-Adrien Helvetius (1715-1771), Paul Thiry D'Holbach (1723-1789), Immanuel Kant (1724-1804), Ludwig Feuerbach (1804-1872), David Friedrich Strauß (1808-1874), Charles Darwin (1809-1882), Michael Bakunin (1814-1876), Karl Marx (1818-1883), Friedrich Engels (1820-1895), Friedrich Nietzsche (1844-1900), Johann Most (1846-1906). Lees verder...

Een nieuw diagram van Spinoza's metafysica

Naar aanleiding van een discussie die (in twee ronden hier en hier) ontstond over het schema van Spinoza’s metafysica, heb ik getracht een aantal verbeteringen aan te brengen in dit nieuwe diagram. Hier de laatste versie (na nog weer enige verbeteringen)

[Diagram_Metafysica_Spinoza.jpg]

 Toelichting:

Lees verder...

Speelde Spinoza mee in de vriendschap tussen Goethe en Schiller?

Rüdiger Safranfski, de Duitse filosoof en schrijver van biografieën, kan maar niet genoeg krijgen van de Duitse Klassieke en Romantische periode die in Duitsland met z’n toen nog vele vorstendommen, van 1780 tot 1820 de plaats innam van de Revolutie in Frankrijk. Het is de tijd van Kant, Schelling, Hegel, Herder, Schiller, Goethe en de romantici Novalis, de Schlegels, Hölderlin, Kleist e.a.

Safranski schreef er meerdere boeken over: de dikke pil Friedrich Schiller of de uitvinding van het Duitse idealisme (2004, Ned. vert. 2005), gevolgd door Romantiek. Een Duitse affaire (2007, Ned. vert. 2009) en nu dan onlangs Goethe en Schiller. Het verhaal van een vriendschap (2009, Ned. vert. 2010).

Uiteraard was die vriendschap Goethe en Schiller ook al in het Schillerboek aan de orde geweest , maar in dit boek staat die centraal en laat Safranski in zijn boeiende stijl zien hoe ze elkaar wederzijds stimuleerden, juist door hun verschillen in persoonlijkheid: Goethe meer dichter, meer openstaand voor het onbekende en duistere, meer een man van de wereld, het uitwendige. Schiller meer een denker, een filosofische man-van-de-geest, van de analyse. Goethe was dol op Schillers analyses van zijn werk, terwijl Schiller in zijn soms stokkend dichterschap veel van Goethe kon opsteken.

Samen met Goethe gaf Schiller vorm aan de “Sturm und Drang”-periode van de Duitse literatuur. Zij werden zulke goede vrienden dat Goethe na Schillers overlijden in 1805 schreef: “Ik verlies met hem de helft van mijn bestaan.”

Lees verder...

Verslag Spinozahuis-zomercursus te bestellen

De ASK brengt mij ’t idee om hier eveneens te melden dat het deze week nog mogelijk is voor geïnteresseerden om het uitvoerige verslag te bestellen dat Jan de Koning maakte van de Spinoza zomerweek 2009 van de Vereniging Het Spinozahuis. Thema van 2009 was: Spinoza in gesprek met tijdgenoten over filosofische, wetenschappelijke en theologische kwesties, voornamelijk aan de hand van de Briefwisseling. Dit verslag zal binnenkort verschijnen in boekvorm, gebonden met een spiraalbandje. (A4-formaat)

Het boekwerk telt 240 pagina's en kost € 12,50 inclusief verzendkosten. Bestellingen dienen vooraf gedaan te worden. Bestelling én betaling dienen uiterlijk 21 maart binnen te zijn.

Bestellen en betalen kan rechtstreeks bij Joost Raaff:

Lees verder...

Klever's Spinozana Redux [10] Goudwinning

Hier het 10e stukje van Wim Klever uit de NRC-reeks: dat van 27 augustus 1990 – Goudwinning. Het opent weer een nieuw venstertje op Spinoza!

Er is een aparte inhoudsopgave van al deze stukjes. Als u op onderstaande kleine versie klikt, krijgt u een goed leesbare grotere. Daarna volgt nog enige aanvullende informatie.

Ook in zijn DE LEIDSE SPINOZA op benedictusdespinoza.nl heeft Klever het over nog even over Helvetius / Schweitzer n.a.v. Israel's artikel over Bontekoe, die door Helvetius werd beschuldigd van 'Spinozisme'. Ook dat artikel is een venstertje op wat er zich allemaal afspeelde.

Lees verder...

Nogmaals over natura naturans en natura naturata

De uitvoerige discussie die zich ontspon, vooral tussen Henk Keizer en mij, op de blogs Een helder diagram van Spinoza’s metafysica en Spinoza's Deus quatenus. Ofwel Spinoza’s perspectivisme, was voor mij aanleiding om de brochure te bestellen waarin de toespraak was opgenomen die Eccy de Jonge op 25 mei 2002 voor de Vereniging hield: “Reinstating the Infinite: Arne Naess and the Misappropriation of Spinoza’s God.” (Mededelingen vanwege het Spinozahuis nr 86)

Ik had daarbij eigenlijk kennis willen kunnen nemen van Arne Naess Spinoza's Finite God (Hfst 15 van de Verzamelde werken van Arne Naess), maar dat kon ik nog niet te pakken krijgen. Ik wilde nagaan of Naess tot zijn Spinoza's Finite God kwam op de manier, waarop ik erover schreef, namelijk of hij het Universum zag als Deus quatenus modificatus. Ik krijg uit de bestrijding door Eccy de Jonge van wat zij noemt het anti-Spinozisme van Arne Naess, de indruk dat Naess op een heel andere en nogal betwistbare wijze tot zijn wat hij noemt ‘Eindige God’ kwam.

De Jonge geeft aan hoe Naess God als eindig wezen zag, namelijk als de totaliteit van alle eindige dingen en hoe hij vervolgens ten onrechte tóch als Spinozist gezien wilde worden. Zo bestrijdt De Jonge bijvoorbeeld het nogal dualistische onderscheid dat Naess maakte tussen God als schepper en de schepselen (de eindige dingen of de natuur in z’n geheel), waarbij hij God als het creërende aspect van de natuur ziet (de natura naturans), waarmee hij echter in De Jonge’s ogen God scheidt van de geschapen wereld, hetgeen hem de transitieve (overgaande) oorzaak van eindige dingen maakt en niet de immanente (inblijvende) oorzaak. Hij maakt zo, volgens De Jonge, een “metafysische dichotomie” tussen de natura naturans en de natura naturata, waar die niet bestaat.

Nu gaat het mij hier verder niet om de al dan niet juiste interpretatie van Arne Naess. Daarin kan ik mij zonder kennisneming van diens teksten in dezen niet mengen. Mij gaat het hier om de in het verlengde van de genoemde blogs zeer bruikbare toelichting die Eccy de Jong geeft inzake hoe de natura naturans en natura naturata gezien moeten worden. De door De Jonge bestreden foutieve lezing, wordt namelijk wel vaker gedaan. Ik geef hier de betreffende zeer nuttige passage in vertaling.

Lees verder...

Kosmische ADHD

Gisteren had in het Spinozalyseum in Amsterdam de tweede voorjaarsbijeenkomst over de Ethica van Spinoza plaats. Dit jaar is daarbij een opzet gekozen waardoor ook mensen die pas begonnen zijn met lezen van Spinoza’s teksten, goed aan hun trekken kunnen komen. Daartoe is ervoor gekozen om niet het strakke, geometrische deel met definities, axioma’s, stellingen en bewijzen als vertrekpunt te nemen, maar de toelichtingen, uitwijdingen in de corrolaria, scholia en appendices – de meer essayistisch geschreven stukken. Of zoals Steenbakkers het typeerde: de meer ‘intimiderende’ tekstdelen van de Ethica werden even gelaten voor wat ze waren.

Deze aanpak heeft zijn uitwerking in ieder geval al gehad in het veel grotere aantal deelnemers dan vorige keren. De provisorische aula werd met ca 120 deelnemers geheel gevuld.

Prof. dr. Piet Steenbakkers gaf weer een gedegen toelichting, zoals we intussen van hem gewend zijn. Hij typeerde het verschil in de resp. tekstonderdelen van de Ethica als de in synthetische stijl gegeven definities, axioma’s, stellingen en bewijzen waarmee het systeem wordt opgebouwd, tegenover de analytische stijl, waarin vanuit zekere gegevenheden wordt teruggezocht naar de fundamentele waarheden die eraan ten grondslag liggen.

De Ethica-gedeelten die nu aan de orde zijn, zijn meer in de analytische stijl geschreven. Spinoza was, door deze benutting van beide stijlen te zien als zowel de auteur, als de commentator. Die corrolaria, scholia en appendices vormen zo een tweede laag in de Ethica, waarin Spinoza als het ware zijn afterthoughts gaf.

Lees verder...

Spinoza gaat weer te Paard

Aanstaande dinsdag 16 maart begint een nieuwe reeks Spinoza-avonden in het Paard van Troje te Den Haag.

NWO organiseert samen met Paard van Troje, NRC Next en het Rathenau Instituut op de derde dinsdag van de maand Spinoza te Paard. Onder het motto Ongehoorde Kennis verkennen winnaars van de NWO-Spinozapremie in het Haagse poppodium Paard van Troje de grenzen van de wetenschap. Tijdens de avonden laten wetenschappelijke toppers de fascinerende kanten van hun vakgebied zien. Het publiek speelt hierbij een belangrijke rol, want voor discussie en prangende vragen is alle ruimte.

16 maart 2010: Geboorte van sterren en planeten - Ewine van Dishoeck
Hoe ontstaan sterren en planeten? En hoe wordt bepaald of nieuwe sterren al dan niet lijken op onze zon? Ewine van Dishoeck neemt ons mee naar de ijskoude en ijle wolken tussen de sterren in onze Melkweg, waar nieuwe sterren en planeten op dit moment worden geboren. Welke moleculen treffen we aan in de ruimte? Hoe kunnen we die überhaupt zien? En hoe waarschijnlijk is het dat die organische verbindingen uiteindelijk op een andere planeet kunnen komen en de basis vormen voor buitenaards leven?

Lees verder...

Thema Spinozadag 2010: "menselijke handelingen niet bespotten, niet betreuren, niet veroordelen, doch begrijpen"

De Amsterdamse Spinoza Kring, die inmiddels tweemaal een Spinozadag organiseerde op een zondag die valt in de buurt van de  geboortedag van Benedictus de Spinoza, heeft zojuist datum en thema van de derde Spinozadag bekend gemaakt:

"Op zondag 14 november 2010 vieren wij de 378ste geboortedag van de grote filosoof Baruch de Spinoza. We zijn volop bezig met de voorbereiding van dit jaarlijks terugkerende evenement, maar over de invulling van het programma kunnen we nu nog even geen definitieve informatie bieden. Het thema van de dag ontlenen we aan de volgende uitspraak van Spinoza: De menselijke handelingen niet bespotten, niet betreuren, niet veroordelen, doch begrijpen.

Dus, zet de datum (14 november 2010) alvast in uw agenda en houdt onze website en nieuwsbrief in de gaten voor meer informatie. Ook dit jaar zal de Spinozadag weer plaatsvinden in Paradiso, Amsterdam."[van ASK]

Lees verder...

Blogonderhoud (met C. Thijssen-Schoute's Nederlands Cartesianisme)

Vertrekpunt voor dit weblog is meestal iets dat ik op en via internet ben tegengekomen, vaak doordat ik er uitdrukkelijk naar op zoek ging, maar dikwijls ook doordat ik het als bijvangst toevallig – serendipisch – tegenkwam.

Regelmatig schaf ik mij een boek aan en vaak ook spoed ik mij vervolgens naar de Maastrichtse Openbare Bibliotheek, het fraaie gebouw Centre Céremique genaamd, waarvan Jo Coenen de architect was. Thuis heb ik dan al via internet in de catalogus kunnen zien of een werk er aanwezig is. Sinds deze week heb ik uit die bibliotheek het hoofdwerk van mevrouw C. Thijssen-Schoute, Nederlands Cartesianisme (1954) in huis. Ik vond het te prijzig om aan te schaffen en had eigenlijk niet verwacht dat de bibliotheek het zou hebben. Meer en meer ontdek ik, hoewel ik vaak mistast, hoe welvoorzien zo’n provinciale, niet-universitaire bibliotheek vaak wel is.

Zo ook gisteren, toen ik naging of het boek dat Wim Klever in een reactie gisteren noemde, zijn Voorbeschikking. De wetenschappelijke filosofie, wellicht aanwezig was. Dat bleek niet het geval (het wordt momenteel ook niet op internet antiquarisch aangeboden). Maar tot mijn vreugde bleek de bibliotheek wel 17 titels van hem te hebben, waarvan slechts enkele in de rekken staan en de meeste uit het magazijn op te vragen zijn. Zo ook zijn Zuivere economische wetenschap. Een ontwerp op basis van Spinozistsiche beginselen” (1990). Ik heb dus de komende tijd weer flink wat te doen, terwijl er al stapels boeken liggen.
Daarbij heeft zich nu dus ook gevoegd het
Nederlands Cartesianisme.

Lees verder...

Natura Naturans van kunstenaarscollectief J & PEG

Eind deze maand, van 22 tot 30 maart 2010, wordt de derde editie van (con)Temporary Art gehouden in de Superstudio Più te Milaan, een samenwerking van 147 Italiaanse en internationale kunstenaars en 20 curatoren.

Dan zal het kunstenaarscollectief J & PEG bestaande uit de in Milaan wonende en werkende Antonio Manage (1978, beeldhouwer) en Simone Zecubi (1979, scenografe) hun kunstproject Natura Naturans tonen.

                  

De natuur begrepen als de productie van zijn eigen werkelijkheid als een beginsel van noodzaak en vormgeving, dat alle dingen zelf regelt.

Lees verder...

Spinoza vond zijn argumenten tegen teleologie al bij Aristoteles

Voor wie, zoals ik, reeds vele malen – genietend - de Appendix bij deel I van de Ethica heeft gelezen, zoals we die ook weer twee zaterdagen terug lazen voor de eerste Spinozahuis-bijeenkomst over de Ethica, is het verrassend op een dag de argumenten van Aristoteles vóór teleologie in de natuur te lezen. Alvorens met die argumenten te komen geeft Aristoteles eerst de visie volgens welke alles een zaak van toeval en noodzakelijkheid is; ik zal die zo citeren. “Een dergelijke gedachtengang geeft ons te denken,” besluit hij. Wel, dat is Spinoza nog eens gaan doen.

Spinoza geeft in die schitterende Appendix (ik vind het een van zijn mooiste teksten) argumenten tegen de doelgerichtheid in de natuur: de algemeen voorkomende bevooroordeelde veronderstelling dat alles in de natuur, net als de mensen zelf, gericht is op een doel. Het is aardig hoe hij daarbij gebruik maakt van de argumenten en gedachtengang van Aristoteles. De analogie met de menselijke ambachtsman, bijvoorbeeld, die Aristoteles kennelijk een sterk argument pro teleologie achtte, haalt Spinoza onderuit.
Maar nogmaals, het is aardig om te zien hoe ook de denklijn tégen teleologie al grotendeels door Aristoteles is geschetst. Het zou tot Spinoza, en nog meer tot Darwin duren voor dit de wetenschappelijke lijn werd.

Lees verder...

Spinoza's Principia Philosophiae Cartesianae uit 1663 wordt weer verkrijgbaar

Het Hamburger Abendblatt bracht vandaag het volgende bericht: "De Gruyter legt mehr als 60 000 Titel wieder auf"

Hamburg. "Renati des Cartes Principiorum philosophiae" ist das einzige Werk des Philosophen Baruch Spinoza, das zu dessen Lebzeiten erschien. Ab Mitte März ist die Erstausgabe von 1663 wieder erhältlich. Spinozas Betrachtungen zur Philosophie René Descartes' sind das älteste Buch, das dank der "e-dition De Gruyter" wieder verfügbar ist.

Men kan een titel als e-book bestellen, ofwel een apart nagedrukt hardcover-exemplaar bestellen tegen 25 cent per pagina en een minimumprijs per boek van 89,95 euro. Levering bedraagt maximaal 10 weken.

Zie hier het hele bericht, waarin even vergeten werd dat tijdens Spinoza's leven in 1670 de Tractatus theologico-politicus, zij het anoniem, uitkwam.

De Gruyter is een heel grote wetenschappelijke uitgever.

Rebecca Goldstein over ideeënromans

Rebecca Goldstein gaf zaterdag in The Wall Street Journal haar lijstje van vijf aan te bevelen ideeënromans. Ze noemt deze vijf.

1. Herzog By Saul Bellow (1964)
2. Middlemarch By George Eliot (1873)
3. The Holy Sinner By Thomas Mann (1951)
4. The Black Prince By Iris Murdoch (1973)
5. Einstein's Dreams By Alan Lightman (1993)

Haar tekstje over George Eliot's Middlemarch vind ik wel passend om op dit weblog geciteerd te worden:

"George Eliot turned her hand to writing "Middlemarch" only months after completing her translation of Spinoza's "Ethica," and the novel is imprinted with many of Spinoza's ideas, as well as by Eliot's robust wrangling with them. The main plotline follows the passionate knowledge-seeker Dorothea Brooke, who blunders her way toward moral clarity, on the way making an unfortunate marriage to a dry pedant, Edward Casaubon. "We are all of us born in moral stupidity, taking the world as an udder to feed our supreme selves," Eliot writes. "Dorothea had early begun to emerge from that stupidity." A great ethicist as well as a supreme novelist, Eliot unobtrusively operates the intricate machinery of reflections about self-interest and morality, determinism and freedom, that move her interlacing stories along."

Over George Eliot had ik 16 dec. 2009 een blog n.a.v. publicaties van Moira Gatens over haar.

Rebecca Goldstein in haar woning in Boston

Georges Vantongerloo (1886 - 1965) ontleende Denkbilder aan Spinoza

Op 3 maart had ik een blog n.a.v. mijn bezoek aan de tentoonstelling Georges Vantongerloo: Voor een nieuwe wereld die momenteel (tot 16 mei '10) loopt in het Gemeentemuseum Den Haag. Ik vind het de moeite waard er nog even op door te gaan.

Daar ik nieuwsgierig was geworden naar hoe de Belgische kunstenaar Georges Vantongerloo de Ethica van Spinoza had ontdekt en in zijn kunsttheoretisch en praktisch schilder- en beeldhouwwerk had proberen toe te passen, heb ik moeite gedaan de dissertatie Denkbilder, Materialien zur entwicklung von Georges Vantongerloo van Angela Thomas uit 1987 te pakken te krijgen.

George Vantongerloo, Komposition aus dem Ovoid, 1918, Mahagony-Holz, farbig gefasst, Ocno 9Angela Thomas claimt (en dat zal wel terecht zijn) ontdekt te hebben wat noch zijn toenmalige collega-medewerkers van De Stijl en de redacteur van de gelijknamige kunsttijdschrift, Theo van Doesburg, noch latere kunsthistorici wisten resp. hadden ontdekt: namelijk hoe Bekijk de afbeelding op ware grootteVantongerloo in zijn eerste artikel in De Stijl, “Reflexions” geheten, zich zonder Spinoza’s naam te noemen op diens Ethica had gebaseerd en hele teksten uit de in 1905 uitgekomen Nederlandse vertaling van W. Meijer naar het Frans had vertaald en letterlijk in zijn artikel had opgenomen.

Lees verder...

Eric Claus maakte Spinoza - dubbelportret (jaarpenning 2001 van de Vereniging voor Penningkunst)

De Vereniging voor Penningkunst laat elk jaar voor de leden een penning vervaardigen.

Eric Claus maakte de jaarpenning 2001. Dat werd:
Spinoza - dubbelportret

   
Het model is uit een harde wasplaat gemodelleerd, vanuit de keerzijde, waardoor een positief en negatief beeld ontstaat.
 
afmetingen: 98 mm
materiaal: brons, gegoten
productie: Argentor, Zandvoort
De penning is nog te bestellen bij de Vereniging voor Penningkunst
Lees verder...

Klever's Spinozana Redux [9] De Prado

Hier het 9e stukje van Wim Klever uit de NRC-reeks: dat van 20 augustus 1990 - De Prado. Over Juan de Prado dus.  

Er is een aparte inhoudsopgave van al deze stukjes. Als u op onderstaande kleine versie klikt, krijgt u een goed leesbare grotere. Daarna volgt nog enige aanvullende informatie.

Lees verder...

Wim Klever over de herontdekte brief van Descartes

Vorige week was in vele nieuwsmedia de ontdekking van een brief van Descartes groot nieuws. De New York Times kwam op 24 februari met de grappige titel: “Descartes Letter Found, Therefore It Is” en de NRC had een dag later de kop: “Hoe Descartes in 1641 op andere gedachten kwam.”

Descartes schreef de brief op kasteel Endegeest bij Leiden op 27 mei 1641 aan Marin Mersenne (1588 –1648) een Franse wiskundige, theoloog, filosoof en wetenschapper aan wie Descartes het drukken van Meditationes had toevertrouwd. Allerlei wijzigingen in voorwoord en de eigenlijke teksten van dit boek krijgen door deze brief meer achtergrond. De brief zou ook een nieuw licht werpen op de relatie tussen Descartes en de bekende filosoof Pierre Gassendi. Gassendi schreef tegenwerpingen op de Meditationes waarover Descartes zich in reeds bekende brieven laatdunkend uitliet. In de nu ontdekte brief, waaruit blijkt dat Descartes de tegenwerpingen voor het eerst zag, laat hij echter een ander geluid horen: de stijl en inhoud van de tegenwerpingen van Gassendi zouden het toekomstig lezerspubliek behagen, en Descartes in staat stellen zijn eigen ideeën nog beter te verwoorden.

klik voor transcriptie en Engelse & Nederlandse vertaling

Lees verder...

Spinoza's Deus quatenus. Ofwel Spinoza's perspectivisme

De discussie die ik in de reacties op het blog “Een helder diagram van Spinoza’s metafysica” met Henk Keizer had over de al dan niet juistheid van het daar opgenomen schema, hebben we even gestaakt; ter nadere bezinning wat mij betreft. Er was veel tegelijk aan de orde, hetgeen discussies ingewikkeld kan maken. Ik pak er één kwestie uit en neem hier de gelegenheid te baat om een blog te schrijven over het belangrijke (en volgens sommige irritante) partikel ‘quatenus’ (meestal te vertalen als ‘voorzover’ of ‘naargelang’) dat Spinoza zo vaak gebruikt. Bijna ontelbaar vaak – het is bijna zijn sleutelwoordje.

Roger Scruton schrijft in zijn boekje Spinoza 1op enige plaatsen moeite te hebben met Spinoza’s gebruik van ‘quatenus’ (zie p. 84 en 108 van de Nederlandse uitgave). Op die laatste bladzijde schrijft hij: “Centraal in Spinoza’s denken staat het woordje ‘quatenus’, dat alles lijkt weg te vagen dat de filosoof tracht te bewijzen, omdat het juist te graag wil bijdragen tot dat bewijs. Met dat woord beschrijft Spinoza herhaaldelijk verschillen die absoluut en onoverbrugbaar zijn (zoals de verschillen tussen God en mens, eeuwigheid en tijd, vrijheid en dwang, handelen en ondergaan, onafhankelijkheid en afhankelijkheid) als graduale verschillen, waardoor hij een overgang suggereert waar geen overgang mogelijk is.” Het is duidelijk: Scruton is hier niet enthousiast.

Anderen beschouwen die term zelfs als de kern van het Spinozisme. Ik kom daar zo op. Eerst nog dit. Keizer haalde Curley aan die iets zou hebben geschreven als: "wijs me dan eens aan waar staat dat de gehele natuur (naturans en naturata) God of Substantie is.” Wel, dat vind je precies in hetzelfde scholium (EIp29s), waarin Spinoza schrijft dat natura naturans […] verstaan moet worden als “Deus, quatenus, ut causa libra, consideratur” (God, als vrije oorzaak beschouwd).

Lees verder...

Carp over Goethe en Spinoza

Bekijk de afbeelding op ware grootteEen jaar geleden, januari 2009, had ik een blog over Goethe en Spinoza, waarin ik zijn gedicht Prometheus had opgenomen. Dit was één van de twee gedichten die Jacobi in 1785 in zijn Spinoza-Büchlein van Goethe had opgenomen als - wat hem betrof - voorbeelden van pantheïsme en verborgen Spinozisme. Het andere gedicht was Das Göttliche dat al eens door despinoza.nl was opgenomen in het blog 'Goethe, Spinoza en Faust'.

Aan Goethe mag best nog een keer een blog worden gewijd. Want "Goethe war der Spinoza der Poesie," zoals Heinrich Heine ooit heel fraai had geschreven.1) En had Goethe zelf niet gezegd: "Spinoza: der Philosoph, dem ich zumeist vertraue."

Hans-Jürgen Schings noemde Goethe's Werther en zijn Faust: the mythical figures of modern times with the two Wilhelm Meister novels the critical countertheme in which the voice of Spinoza is [..] considered the cantus firmus of outstanding significance.” 2)
Kortom, er zat veel Spinoza in Goethe.

De kapstok voor dit blog is een boekje van Carp dat aanleiding geeft straks een misschien nóg Spinozistischer gedicht van Goethe op te nemen: Eins und Alles.

Lees verder...

Interessant praatje over de God van de Stoïci en die van Spinoza

Er wordt op YouTube veel gesproken over de 'God van Spinoza'. Niet al die filmpjes haal ik naar dit weblog. Maar gisteren werd er eentje geplaatst door deze jonge vrouw (zich noemend 2bsirius) als reactie op een video van diezelfde dag van professor Corey Anton die erg veel video-boodschappen op internet plaatst en kennelijk een  groot gehoor heeft. 

Naar die boodschap van Anton verwijs ik slechts. Hier plaats ik de reactie van deze anonieme vrouw die duidelijk goed weet waar ze over spreekt. Interessant om te horen (het beeld is van mindere kwaliteit. Vandaar dat ik het filmpje verkleind weergeef]. Lees verder...

Spinoza in filosofie-stripboek van Margreet de Heer

Bekijk de afbeelding op ware grootteMargreet de Heer, striptekenaar met theologie-opleiding, tekent allerlei, maar vooral ook 'filosofische' strips in diverse periodieken. Dikwijls geeft ze een aardige impressie van een bepaald filosofisch thema of bijvoorbeeld van een conferentie.

Een jaar geleden, op 24 maart 2009 om precies te zijn, had ik een blog over haar Spinoza-strip.

Vandaag verschijnt bij uitgeverij Meinema Margreet de Heer's stripboek ’Filosofie in beeld’, waarin ze volgens Trouw, zich met reuzenstappen door de canon van de westerse filosofie tekent. Lees verder...

Cursus: de Spinoza-receptie (voor en tegen) door de eeuwen heen

Het programma van de Spinoza Zomerweek van de Vereniging Het Spinozahuis is op de website van de Vereniging nog niet te zien. Maar data en locatie werden al wel bekend gemaakt. Na twee jaar in Barchem onderdak te hebben gehad (ik vond het verblijf daar en de omgeving prima, maar goed...) gaat de zomercursus weer terug naar de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISW), waar deze cursussen vroeger ook al werden gehouden. Wie nieuwsgierig is naar thema en programma kan dit al zien op de website van de ISW.

Het belooft een interessant programma te worden, waarbij de respectieve golven van Spinoza-receptie centraal zullen staan.

In de filosofiekrant, waarin het ISW de cursussen bekend maakt, lijkt het stukje ter inleiding van de Spinoza-cursus wel een zoekplaatje: zoek de fouten (waarvoor de Vereniging Het Spinozahuis uiteraard niet verantwoordelijk is!)

Lees verder...

Korte Franse film 'Spinoza'

Gisteren is op YouTube een korte film van Felix Imbert 'uitgebracht'. Het gaat om een audiovisueel project van het Lycée des Arènes te Toulouse. De titel is Spinoza. Michel Despax speelt de hoofdrol: een student die vreselijk nerveus is voor een mondeling tentamen over Spinoza (hij vraagt tevoren z’n ouders en grootouders ‘bid voor mij’). Het tentamen moet gaan over Spinoza’s ‘radicale determinisme’ en daarin passend vrijheidsbegrip. Maar zie hoe de ‘Pensées Métaphysiques de Baruch Spinoza’ ook gebruikt kunnen worden…

 

Lees verder...

Wim Klever schrijft Open brief aan Vereniging Het Spinozahuis

De enigszins regelmatige bezoeker van dit weblog is er al lang mee bekend dat van Wim Klever, de Spinozageleerde die ik verder niet hoef te introduceren, veel bijdragen de weg naar dit weblog, rechtstreeks of via het reactieformulier, en naar de website hebben gevonden en nog regelmatig vinden.

Als webmaster van Spinoza ben ik er blij mee en trots op dat Klever dit weblog en het bijbehorende benedictusdespinoza.nl als zijn internetplatform heeft uitgekozen. En al kost het mij soms veel tijd om zaken van hem website-gereed te maken (daar hebben veel lezer waarschijnlijk geen weet van), ik doe het graag en met vreugde.

Het zal dezelfde regelmatige bezoeker tevens zijn opgevallen dat Klever naast het verschaffen van vroegere en recente inhoudelijke bijdragen aan de verspreiding van de kennis over Spinoza, soms in een reactie fel uithaalt naar huidige en voormalige bestuurders van de Vereniging Het Spinozahuis.

                  

Lees verder...

Georges Vantongerloo (1886 - 1965) door Spinoza geboeide kunstenaar probeerde de code van de werkelijkheid te kraken

In het Gemeentemuseum Den Haag loopt momenteel (van 30 jan '10 tot 16 mei '10) de tentoonstelling Georges Vantongerloo: Voor een nieuwe wereld. Eerder liep deze uit ca 120 werken bestaand retrospectief in het Lehmbruck-Museum in Duisburg. Opvallend is dat tegelijk tot 22 februari 2010 in het Reina Sofia Museum in Madrid de expositie liep: "Georges Vantongerloo. Un anhelo de infinito." Ook daar waren nog eens meer dan 80 werken van Vantongerloo uit de periode tussen 1917 en 1965 samengebracht.

Vantongerloo was een van de grondleggers van de geometrische abstractie en het constructivisme. Ten onrechte raakte hij in de vergetelheid. Goed dus dat er nu deze tentoonstelling zijn.  

George Vantongerloo, 1961 - foto: Jürgen Heinemann
Ik ben gisteren naar het Gemeentemuseum in Den Haag geweest. Vele jaren geleden had ik al eens een tentoonstelling bezocht over De Stijl, met accent op Van Doesburg en Mondriaan. Intussen, nu ik mij al geruime tijd met Spinoza bezig houd, was me bekend dat De Stijl de Ethica als een van haar inspiratiebronnen had. Ik schreef er dit blog over. Mijn interesse in deze tentoonstelling was mede gewekt doordat mij het feit bekend was dat ook Georges Vantongerloo zich flink met Spinoza had beziggehouden. [Beluister desgewenst tijdens het lezen van dit blog dit door de VPRO uitgezonden geprek met conservator Hans Jansen, die o.a. vertelt hoe moeilijk het was om de erven tot toestemming te bewegen]

Georges Vantongerloo No. 98 2478 Red/135 Green 1936De Belgische kunstenaar Georges Vantongerloo was zowel schilder als beeldhouwer, tekenaar en fotograaf, architect, designer en projectontwikkelaar. Als constructivist en wegbereider van de concrete en minimalistische kunst, was hij pionier van het modernisme. Naast schilderijen en sculpturen maakte hij ook ontwerpen voor koffieservies, meubelen, vliegvelden, bruggen en andere infrastructuur.

Vantongerloo was een artistieke duizendpoot, wiens oeuvre uitwaaierde over alle mogelijke kunstdisciplines. Hij verbond zich niet aan een discipline en herhaalde niet als het ware één statement. Waarschijnlijk is hij mede daarom minder bekend en succesvol om zijn kunst geworden. Toch was Vantongerloo een leidende figuur binnen de avantgarde. Hij ondertekende het eerste manifest, werkte mee aan het tijdschrift De Stijl en was betrokken bij de kunstenaarsgroep Abstraction-Création te Parijs, die hij in 1930 mede oprichtte. Nog tijdens zijn leven exposeerden het Guggenheim en het Museum of Modern Art in New York zijn werk.  

Lees verder...

Geen Spinoza op de shortlist voor de Socrateswisselbeker

Precies een week na de bekendmaking van de longlist voor het meest prikkelende, Nederlandstalige filosofieboek uit 2009 (zie hier), heeft de jury vandaag de shortlist bekend gemaakt.

De Dijn's Spinoza. De doornen en de roos dat wel de longlist bereikte, heeft deze shortlist niet gehaald. De Dijn is uit de droom geholpen.

Uit deze vijf boeken op de shortlist zal tijdens de Nacht van de Filosofie op vrijdag 9 april 2010 in Felix Meritis in Amsterdam de winnar van de Socrateswisselbeker bekend worden gemaakt:

Lees verder...

Klever's Spinozana Redux [8] Het licht van de eeuw, aangevuld met Spinoza's planum/album-vergelijking

Hier het 8e stukje van Wim Klever uit de NRC-reeks: dat van 13 augustus 1990 - Het licht van de eeuw.

Er is een inhoudsopgave van al deze stukjes. Als u op onderstaande kleine versie klikt krijgt u een goed leesbare grotere. Daarna volgt aanvullende informatie over dioptrica n.a.v. Spinoza's intrigerende planum/album-vergelijking.

Lees verder...

Een lecture: Spinoza, Language, and Relational Identity

In 2008 werd van 13 - 17 juli in de Universidad Pontificia Comillas te Madrid de 9e jaarlijkse Metanexus Conference gehouden over Subject, Self, and Soul: Transdisciplinary Approaches to Personhood.

Tien dagen geleden werd de interessante lecture van Rocco Gangle (Assistant Professor of Philosofphy School of Arts & Sciences, Endicott College, USA) op internet geplaatst. Zijn thema was: "Spinoza, Language, and Relational Identity."

Abstract en paper zelf zijn eveneens te raadplegen.

"Spinoza's philosophy shows how relationality and, in particular, the human capacity for language provides a model of human personhood in which individual subjectivity and identity exist only through mutually affective relations with the world and with others. Spinoza's Ethics offers definite ways to conceive and to implement interdisciplinary possibilities, particularly by applying the relational conception of personal identity more generally to the identities of collectivities and traditions. In this way, the concept of relational personhood opens out onto a more general framework for rethinking the constructive relationality of groups, traditions, disciplines and ways of life."

Inspirerend om te horen hoe zinvol Spinoza's Ethica te gebruiken is bij  wetenschappelijke vraagstukken van de huidige tijd. Een lezing om eens goed naar te luisteren - een aanrader.

   

Rocco Gangle lecture on "Spinoza, Language, and Relational Identity" from Metanexus Institute on Vimeo.